Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2828)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Khi nhận được một cuộc gọi, nhân viên của Tổ chức Động Vật Châu Á lập tức bắt tay vào hành động. Một con gấu ở Hải Phòng - vùng Đông Bắc của Việt Nam, đã bị nuôi nhốt trong nhiều năm, bị lấy mật bằng những phương thức xâm lấn và gây nhiều đau đớn – và cuối cùng người nuôi gấu đã quyết định bỏ nó. Nhóm giải cứu thấy một khung cảnh quen thuộc khi họ đến trang trại nuôi gấu trên vào một buổi sáng sớm. Con gấu, tên là Sunset, bị nhốt trong một căn phòng tối tăm và tồi tàn, với những thanh kim loại hẹp đã rỉ sét xuyên qua bàn chân của nó và khiến chân nó đầy mủ, bộ lông bị rụng và móng vuốt mọc dài quá mức khiến chúng cắm sâu vào da thịt nó.
OLYMPIA, Wash. (Ngày 8 tháng 8 năm 2023) – Sở Cấp Phép của Tiểu Bang Washington (Department of Licensing, DOL) muốn nhắc nhở cư dân rằng ĐẠO LUẬT REAL ID sẽ có hiệu lực trên toàn quốc vào ngày 7 tháng 5 năm 2025. Bắt đầu từ ngày đó, giấy phép lái xe và thẻ căn cước (ID) thông thường của tiểu bang Washington sẽ không còn hiệu lực đối với việc đi lại bằng đường hàng không nội địa, qua biên giới Hoa Kỳ hoặc ra vào một số cơ quan liên bang.
Hơn một năm trước, khi các lực lượng Nga chiếm đóng Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ở Ukraine, cả hai bên đều cáo buộc, chỉ trích đối phương về các hành động liều lĩnh và phá hoại, khiến nhà máy có nguy cơ xảy ra tai họa hạt nhân. Giờ đây, sau ba thập niên nghiên cứu và phát triển, các khoa học gia đang thử nghiệm một loại thuốc có thể giúp loại bỏ các hạt phóng xạ khỏi cơ thể của người đã tiếp xúc với phóng xạ.
Buổi sáng thứ Tư, ngày 2 tháng 8, như thường lệ, vợ chồng tôi ăn sáng dưới phòng khách trước khi đi làm. Tôi ngồi vào bàn computer vừa uống cafe vừa check mails và lướt Facebook, rồi bỗng la lên...
Ít nhất 36 người được xác nhận đã chết trong các vụ cháy rừng lan rộng khắp quận Maui (tiểu bang Hawaii) trong hai ngày qua, trong khi hàng chục người phải nhập viện và hàng nghìn người phải sơ tán. Tất cả các trường hợp tử vong đã được ghi nhận tại khu định cư Lahaina, theo chính quyền địa phương cho biết.
Hồi đấy lối gần gần 20 năm trước, tôi còn làm việc cho tòa thị chánh Paris. Tòa thị chánh rộng rãi nên có rất nhiều thùng chứa rác, đa phần là giấy và các bao đựng đồ ăn food-to-go và các bao tã lót thải của các cháu bé. Tôi làm cho một vườn trẻ khá rộng lớn nên rác còn nhiều hung tợn hơn các nơi bàn giấy khác...
Khóa tu học Phật Pháp Bắc Mỹ lần thứ 10 được Hòa Thượng Thích Tuệ Uy tổ chức tại Big Bear từ ngày 31 tháng 7 đến ngày 3 tháng 8 năm 2023. Hòa Thượng, Thượng Tọa, Đại Đức, ni sư, sư cô và Phật tử về từ khắp nơi. Hòa Thượng Thích Quảng Ba đến từ Canberra, Úc Châu về đây thuyết trình...
Phía Bắc bên kia bờ Đại Tây Dương, ngày 24 tháng 2, 2022, cuộc chiến tranh giữa Ukraine và Nga vẫn diễn ra ngày càng ác liệt đã gần tròn 1 năm rưỡi. Người mang chiến tranh, tàn phá, chết chóc đến đất nước Ukraine, nay cũng mang chiến tranh trở lại quê nhà. Đúng với câu “gieo gió gặt bão” vì hiện nay người dân Moscow vốn chưa hề biết mùi chiến tranh, nay đã biết thế nào là sợ hãi vì chiến tranh đang hiện diện ngay ngưỡng cửa nhà họ...
Theo báo "Nd - Journalismus von links" của Đức. Bài viết của phóng viên Marina Mai ngày 07.08.2023. Bản phỏng dịch và tóm lược từ Đức ngữ qua Việt ngữ. Nội dung cho biết bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn, 54 tuổi, đang trốn ở Đức, và lần này công an VN sẽ không vào Đức được để bắt cóc như kỳ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh năm 2017.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.