Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2838)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Ngày 26 tháng 7 năm 1990 là một ngày hè oi ả. Nhưng bất chấp nắng nóng, hơn 2,000 người ủng hộ quyền của người khuyết tật đã tập trung tại South Lawn của Tòa Bạch Ốc ở Washington, D.C., cùng nhau chứng kiến một trong những chiến thắng quan trọng nhất về quyền công dân trong nhiều thập niên: Tổng thống George H.W. Bush ký dự luật Americans with Disabilities Act (ADA) thành luật.
Có một ứng dụng đang ‘rình mò’ bạn bè, gia đình và đồng nghiệp của chúng ta để tìm hiểu xem họ thường thích ăn gì, hẹn hò những ai, và vui vẻ ở chốn nào. Đó không phải là một ứng dụng mạng xã hội như Facebook hay Snapchat, mà là Venmo, ứng dụng từng phổ biến hơn một thập niên trước nhờ cho phép mọi người gửi thanh toán di động cho nhau và đăng các giao dịch đó ở dạng những biểu tượng dễ thương trên dòng thời gian công khai.
Mười sáu thanh thiếu niên ở Montana, trong độ tuổi từ 5 đến 22, đã đệ đơn kiện chính quyền tiểu bang về vấn đề biến đổi khí hậu và đã giành chiến thắng vào ngày 14 tháng 8 năm 2023. Đây cũng là lần đầu tiên một phiên tòa được mở ra để xét xử vụ kiện liên quan tới biến đổi khí hậu ở Hoa Kỳ. Vụ kiện Held v. State of Montana cáo buộc rằng các chính sách năng lượng của tiểu bang vi phạm quyền hiến định của các nguyên đơn đối với “một môi trường trong sạch và lành mạnh” – quyền này đã được ghi trong Hiến pháp Montana từ những năm 1970. Các nguyên đơn cho rằng các luật của tiểu bang đã vi phạm quyền môi trường theo hiến pháp của họ, bởi vì chúng khuyến khích khai thác nhiên liệu hóa thạch và cấm chính quyền địa phương xem xét các tác động khí hậu khi quyết định có nên cấp giấy phép cho các công ty nhiên liệu hóa thạch hay không.
Thống đốc Hawaii Josh Green cho biết ít nhất 110 người đã chết trong các vụ cháy rừng ở Maui. Theo tính toán mới nhất, còn 1.000 người mất tích, khoảng 2.200 nhà và công trình kiến trúc trên đảo đã bị phá hủy hoặc hư hại khi Sở Cứu hỏa Hoa Kỳ gọi đây là vụ cháy rừng kinh hoàng nhất trong hơn 100 năm qua.
Chuyện kỳ lạ cũng xảy ra: Luật sư Drew Findling, người tham gia nhóm pháp lý của cựu Tổng Thống Donald Trump năm 2022, trong quá khứ đã từng góp tặng 1.440 đô la cho chiến dịch tranh cử sơ bộ của Biện lý Quận Fulton Fani Willis vào tháng 7/2020, theo hồ sơ của Ủy ban Bầu cử Liên bang do báo Rolling Stone thu được đã tiết lộ hôm thứ Ba.
Bản cáo trạng cáo buộc Trump vi phạm Đạo luật Georgia RICO; 3 tội xúi giục công chức vi phạm lời thề; âm mưu giả danh công chức; âm mưu phạm tội giả mạo ở mức độ đầu tiên; âm mưu khai gian, soạn văn bản sai trái; 2 tội âm mưu phạm tội khai man tài liệu; âm mưu phạm tội giả mạo ở mức độ đầu tiên; 2 tội khai báo và viết sai sự thật; và nộp hồ sơ giả.
Mark Zuckerberg đã lên mạng xã hội của riêng mình, Threads, để chế nhạo Elon Musk trong khi dường như cũng dập tắt ý tưởng về một cuộc đấu quyền cước trong lồng giữa Zuckerberg và Musk. "Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều có thể đồng ý rằng Elon Musk không nghiêm túc [muốn đấnh nhau tay chân với tôi] và đã đến lúc phải quên chuyện này đi rồi."
Biện lý Quận Fulton, tiểu bang Georgia, bà Fani Willis và nhóm công tố viên của bà có bằng chứng cho thấy các đồng minh của cựu Tổng thống Donald Trump "đã cố gắng truy cập hệ thống nhu liệu bỏ phiếu sau cuộc bầu cử năm 2020 như một phần của nỗ lực rộng lớn hơn nhằm đưa ra bằng chứng có thể hỗ trợ lên những tuyên bố vô căn cứ của Trump
Có ít nhất 80 người đã chết trong các vụ cháy rừng đang tàn phá quận Maui của Hawaii. Số người chết dự kiến sẽ tiếp tục tăng... Thống đốc Hawaii Josh Green cho biết cháy rừng đã phá hủy khoảng 80% thị trấn Lahaina, nơi chịu ảnh hưởng nặng nhất của thảm họa. Khoảng 1.000 tòa nhà đã bị phá hủy.
Elon Musk nói hôm thứ Sáu rằng trận đấu võ tay chân giữa ông và Giám đốc điều hành Meta Platforms Inc. Mark Zuckerberg sẽ được quản lý bởi các tổ chức tương ứng của họ chứ không phải Giải Ultimate Fighting Championship (UFC). Musk nói thêm rằng sự kiện quyền cước này sẽ được phát trực tiếp trên nền tảng mạng xã hội X của Musk, trước đây là Twitter, cũng như trên Meta, có khả năng ám chỉ các mạng xã hội của Meta là Facebook hoặc Instagram.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.