Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2857)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Thứ bảy, 26/7/2023, chúng tôi có chuyến đi đến Arizona để tham dự đại hội hội cựu tù nhân chính trị Arizona do lời mời của cô Mộng Tuyền, chủ báo Bút Tre và ông Lê Văn Lâm, hội trưởng Hội Cựu Tù Nhân Chính Trị Arizona...
Một tài xế đã lao xe xuyên qua bức tường của một nhà hàng đông khách ở Đông Texas, khiến 23 người bị thương. Cảnh sát ở vùng ngoại ô của Houston, nơi thị trấn Rosenberg, Texas, cho biết một người đàn ông đã đâm chiếc xe SUV vào nhà hàng Denny's ngay gần đường cao tốc vào sáng sớm thứ Hai.
Chuyện emails của Tổng Thống Joe Biden thời làm Phó Tổng Thống cho Obama... Tuy không khét tiếng như chuyện cựu Tổng Thống Trump giấu hồ sơ khai thuế và trốn thuế hơn 2 thập niên để rồi Trump tự khen thông minh vì biết cách trốn thuế, nhưng chuyện email cơ nguy sẽ làm sứt mẻ uy tín của Tổng Thống Joe Biden, nếu thực sự là có mờ ám.
Hôm Thứ Sáu 1/9/2023, trước tòa Goergia, 7 bị cáo trong bản cáo trạng lật ngược bầu cử Tổng Thống 2020 ở Georgia đã khai là vô tội. Rudy Giuliani (cựu thị trưởng thành phố New York và luật sư của Trump) không nhận tội phá hoại cuộc bầu cử tổng thống 2020, cùng với 6 đồng phạm khác.
Theo Reuters, tình trạng thiếu kỹ sư kinh niên ở Việt Nam là một thách thức lớn đối với sự phát triển của ngành bán dẫn và kế hoạch của Hoa Kỳ nhằm thúc đẩy VN trở thành trung tâm chip để phòng ngừa rủi ro nguồn cung liên quan đến Trung Quốc. Chất bán dẫn dự kiến sẽ là tâm điểm khi Tổng thống Mỹ Joe Biden thăm Hà Nội từ ngày 10/9 với mục tiêu chính thức nâng tầm quan hệ giữa hai nước. Các quan chức chính quyền Mỹ cho biết Biden sẽ hỗ trợ Việt Nam để thúc đẩy sản xuất chip.
Cô đớn bắt đầu từ cô đơn và xuất hiện khi tâm lý suy nhược, sụp đổ, tạo tâm bệnh, tạo cuồng trí, hoặc tự vẫn. Mỗi cá nhân đều phải đối diện và trách nhiệm sự mạnh mẽ hoặc yếu đuối tâm lý của bản thân. Rồi mỗi cá nhân phải tự phản kháng, chống trả, bảo vệ tâm lý của mình trước nhước quyến rũ nhu mì, hấp dẫn du dương của xã hội và đồng bọn xung quanh.
Người ta thường nói rằng tất cả chúng ta rồi sẽ trở nên mất trí nhớ - trừ khi chết vì ung thư hoặc bệnh tim mạch. Tất nhiên, có những người chết vì các bệnh khác, tai nạn hoặc tự tử. Nhưng chính chứng mất trí nhớ, ung thư và bệnh tim mạch lại chiếm ưu thế trong danh sách về nguyên nhân tử vong. Tuy nhiên, việc điều trị bệnh tim mạch đã tiến bộ và tỷ lệ sống sót hiện nay cao hơn nhiều. Ung thư đã từ một bản án tử hình trở thành một căn bệnh có thể điều trị được - mặc dù vẫn có những biến thể mà tỷ lệ tử vong gần một trăm phần trăm.
Tàu cảnh sát biển Trung Quốc tấn công tàu cá của ngư dân Quảng Ngãi ở Hoàng Sa. Theo bản tin từ Đài Á Châu Tự Do. Ngư dân trên tàu cá QNg 90495 vào tối ngày 29/8 báo cáo với cơ quan chức năng vụ việc bị tàu cảnh sát biển Trung Quốc tấn công tại khu vực Hoàng Sa khiến hai người trên tàu bị thương và tài sản bị hư hỏng.
DB Derek Trần: Tôi làm tất cả để bảo vệ cộng đồng mình trong vấn đề di trú

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.