Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2817)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Chỉ vài ngày sau khi Donald Trump bị kết án về tội gian lận kinh doanh ở New York, cô Stormy Daniels lên tiếng thúc giục vợ Trump là Melania hãy rời bỏ Trump — nhưng không phải vì những lý do mà nhiều người có thể nghĩ. “Tôi không biết thỏa thuận của họ có gì hay không, nhưng cô Melania cần phải rời xa Trump.
Pháp sẽ sớm gửi quân tới Ukraine để huấn luyện binh sĩ Ukraine và dự kiến ​​sẽ công bố kế hoạch này vào tuần tới bất chấp nguy cơ khiêu khích Nga, theo Reuters. Các nguồn tin ngoại giao nói với Reuters rằng kế hoạch ban đầu là cử vài chục huấn luyện viên đến đánh giá nhiệm vụ, sau đó hàng trăm quân Pháp sẽ được cử tới.
Trong Bát Chánh Đạo thì Phật tử và tu sĩ phải biết thế nào là Chánh Mệnh, tức yêu mến thân mệnh này, tránh xa hai cực đoan mê đắm nhục dục và hành xác. Không thể nào có được đầu óc minh mẫn trong một cơ thể bệnh tật, yếu đuối. Khi sắp chết, vì thân xác vô cùng yếu đuối cho nên con người lúc đó thường mê sảng và lú lẫn, nhiểu khi chỉ thều thào, nói không ra lời. Vậy thì Trung Đạo là con đường đúng đắn nhất. Hãy tin vào lời Đức Phật là bậc Toàn Thiện, Toàn Trí và Toàn Giác.
Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin hôm thứ Bảy cho biết Hoa Kỳ “chỉ an toàn nếu châu Á an ninh” và “cam kết sâu sắc với Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương”. Austin nhận xét tại Đối thoại Shangri-La ở Singapore: “Hoa Kỳ và khu vực này sẽ an toàn và thịnh vượng hơn khi chúng ta hợp tác cùng nhau”.
Ban tranh cử của Trump đã thu về khoảng 35 triệu đô la sau khi Trump bị kết tội 34 trọng tội trong một phiên tòa xét xử Trump ngụy tạo hồ sơ kế toán để che giấu các khoản tiền bịt miệng nữ nhơn ở New York, và ban tranh cử của ông lập luận rằng phán quyết này đã tăng cường sự ủng hộ của các nhà tài trợ cấp cơ sở.
Lớn lên ở Ấn Độ, tôi thường đến thăm ông bà ở Kolkata vào các kỳ nghỉ hè. Cứ chiều chiều, bà tôi lại trải chiếu, ngồi đối diện với phòng thờ. Trong khoảng nửa tiếng, bà ngồi yên, nhắm mắt, tay lần chuỗi hạt, thì thầm niệm Krishna. Về mặt khách quan, khó có thể biết liệu những buổi thiền đó có giúp bà kết nối với cõi linh thiêng hay không, nhưng ngày càng có nhiều bằng chứng khoa học cho thấy bà được hưởng nhiều lợi ích từ thiền định. Thiền định có thể là một phương pháp hiệu quả giúp bà kiểm soát căng thẳng, đình trệ quá trình suy giảm trí tuệ do lão hóa, và tăng cường khả năng chịu đau.
Mặc dù thoạt nhìn thì thiền định có vẻ khá đơn giản, chỉ là việc ngồi yên lặng một chỗ, nhưng thực tế, việc tịnh tâm và để tâm trí tập trung vào tĩnh lặng lại không hề đơn giản chút nào! Một số nghiên cứu gần đây gợi ý rằng có một yếu tố có thể giúp đưa chúng ta vào trong trạng thái thiền định: âm thanh. Cho dù đang lắng nghe giai điệu bài hát yêu thích, hay đang tham gia một buổi sound bath trong không gian thư giãn với tiếng chuông ngân, tiếng cồng chiêng, và tiếng chuông, âm thanh không chỉ giúp chúng ta dễ bước vào trạng thái thiền định, mà còn có thể tăng cường những lợi ích của thiền.
Không cần nhìn xuống áo mình, quý vị có thể nói được nút áo của mình ở bên trái hay bên phải không? Câu trả lời thực ra khá đơn giản: áo nữ thì thường đơm nút ở bên trái; còn áo nam thì nút được đơm ở bên phải. Megan Garber của tạp chí Atlantic từng viết trong một bài báo vào năm 2015: “Đây không phải là một điều gì to tát, nhưng nó là một điều kỳ lạ. Sự khác nhau của vị trí nút áo giữa nam và nữ là một thí dụ cho việc chúng ta tiếp tục giữ những thói quen và truyền thống mà chẳng để ý hay suy nghĩ gì.”
Buôn người là việc mua bán con người dưới nhiều mục đích khác nhau, như lao động cưỡng bức, nô lệ tình dục, được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, như hôn nhân giả mạo, lừa gạt. Mánh khóe của lừa gạt là, làm việc nhẹ mà lương bổng cao, là cơ hội để đổi đời, đời sống tốt đẹp hơn...
Báo Dân Việt ghi nhận: Tối 30/5, ông Lương Thanh S (47 tuổi) được cho là sốc nhiệt, dẫn đến tử vong. Được biết, ông S là Việt kiều Mỹ mới đi theo ông Minh Tuệ được 3 ngày, khi đến thị trấn Ái Tử, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị, người này bị sốc nhiệt và được đưa đi cấp cứu nhưng không qua khỏi.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.