Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2831)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Đứng giữa sự nhộn nhịp và hỗn loạn của sân bay, bạn cảm thấy vừa hồi hộp vừa hào hứng chờ chuyến bay đưa mình đến điểm kế tiếp. Bạn cố rướn cổ để quan sát dòng người đang tiến về phía quầy kiểm tra an ninh. Bạn không quá lo lắng - thời gian chờ đợi tại sân bay có vẻ không đến nỗi quá dài. Nhưng khi đến đầu hàng và đưa thẻ lên máy bay “boarding pass” cho nhân viên an ninh TSA mặt trông nghiêm nghị, bạn bắt đầu cảm thấy căng thẳng. Cả hai đều nhận thấy dòng chữ "SSSS" đáng ngại in đậm nét trên tấm thẻ lên máy bay trên tay bạn. Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?
Chính quyền Biden hôm thứ Tư thông báo rằng các cuộc gặp gỡ ở biên giới với người di dân lậu đã giảm 40% ba tuần sau khi Tổng thống Biden có lệnh tạm dừng quá trình xử lý tị nạn. Theo Bộ Biên phòng, mức trung bình trong bảy ngày của lính Biên Phòng giảm xuống dưới 2.400 cuộc gặp di dân lậu mỗi ngày, thấp hơn 40% s
Theo một cuộc thăm dò mới, Tổng thống Biden đang dẫn trước cựu Tổng thống Trump một cách dễ dàng trong số cử tri dưới 30 tuổi. Thăm dò của CBS News/YouGov cho thấy 61% cử tri dưới 30 tuổi được khảo sát ủng hộ Biden trong khi 38% ủng hộ Trump. Những cử tri này có nhiều khả năng nói rằng việc phá thai, biến đổi khí hậu, các vấn đề về chủng tộc và sự đa dạng sẽ ảnh hưởng đến lá phiếu của họ hơn những người trên 30 tuổi.
Nhà lãnh đạo tinh thần của Tây Tạng, Đức Đạt Lai Lạt Ma đã đến New York hôm Chủ nhật để điều trị đầu gối, nhận được sự chào đón nồng nhiệt và đậm chất lễ hội từ hàng nghìn tín đồ. Văn phòng của ngài ở thị trấn đồi núi Dharamsala của Ấn Độ, nơi Ngài tỵ nạn nhiều thập niên qua, hồi đầu tháng này đã thông báo rằng nhà lãnh đạo tinh thần Phật giáo 88 tuổi sẽ đến Hoa Kỳ để "điều trị y tế" nơi đầu gối của ông, nhưng không có thêm thông tin chi tiết nào được tiết lộ.
Sự xuất hiện của hành giả Thích Minh Tuệ đã tạo ra một biến động chưa từng có trong lịch sử Phật Giáo Việt Nam. Qua các triều đại Đinh, Lê, Lý Trần, Lê, Nguyễn và cận đại chúng ta có biết bao thánh tăng, danh tăng, thiền sư chứng đắc. tu hành cả đời, đã đóng góp vào sự hưng thịnh của đất nước đồng thời giữ gìn giềng mối đạo đức cho dân tộc. Thế nhưng chưa bao giờ có một khối người, có khi lên tới cả ngàn, tràn xuống đường, tung hô, bái lậy như bái lậy hành giả Thích Minh Tuệ. Họ coi đây như một vị thánh, một A La Hán, thậm chí một vị Phật Sống trong khi ông khẳng định mình chỉ là một công dân bình thường đang tụ tập theo lời dạy của Đức Phật.
Cảnh sát Arkansas cho biết hôm thứ Sáu rằng 3 người đã chết và 10 người bị thương trong vụ nổ súng tại một tiệm tạp hóa ở Fordyce, Arkansas. Trong 10 người bị thương có hai cảnh sát. Nghi phạm xả súng, được nhà chức trách xác định là Travis Eugene Posey, 44 tuổi, cũng bị thương và bị bắt giữ.
Cựu Tổng thống Trump nói rằng ông muốn cấp thẻ xanh tự động cho sinh viên nước ngoài tốt nghiệp các trường đại học ở Hoa Kỳ, một sự khác biệt hoàn toàn so với luận điệu chống người nhập cư mà Trump thường sử dụng trong chiến dịch tranh cử. T
Theo FBI, người cao niên trên 60 tuổi ở Hoa Kỳ đã mất hơn 3 tỷ MK vào tay những kẻ lừa đảo vào năm 2023. Để dễ hình dung con số này lớn cỡ nào, Eras Tour của Taylor Swift gần đây được loan tin là chuyến lưu diễn đầu tiên kiếm được 1 tỷ MK. Nghĩa là, số tiền mà người cao niên ở Hoa Kỳ bị lừa nhiều gấp ba lần số tiền từ tour diễn thành công vang dội của Taylor Swift.
Nga và Việt Nam hôm thứ Năm tuyên bố có kế hoạch đẩy nhanh việc thực hiện dự án nguyên tử nhằm phát triển Trung tâm Khoa học và Công nghệ Hạt nhân tại Việt Nam. Tuyên bố nêu rõ: “Trước tiềm năng hợp tác to lớn trong lĩnh vực sử dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình,
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.