Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2819)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Australia: Lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Bắc Sydney đã bị phá hoại rạng sáng Thứ Hai. Cảnh sát New South Wales được gọi đến tòa nhà trên phố Miller Street khoảng 3 giờ sáng thứ Hai sau khi một người không rõ danh tính dùng búa đập vỡ 9 cửa sổ. Cảnh sát cho biết graffiti cũng được sơn xịt lên cửa.
Nhà nước Hà Nội lên tiếng lần nữa: lần trước là để Thầy Minh Tuệ ngồi gốc cây sơn vôi trắng trả lời phỏng vấn của truyền hình VTV, lần này để Thầy ngồi nơi bãi cỏ xanh để chính phủ thanh minh thanh nga rằng Thầy Minh Tuệ vẫn bình an. Tuy nhiên...
Đức ra chỉ thị toàn dân về kế hoạch chiến tranh với Nga, với các chi tiết hướng dẫn từ dịch vụ quốc gia đến thu gom rác. Lộ trình cuộc sống trong Thế chiến thứ 3 thậm chí sẽ khiến dự báo thời tiết bị thay đổi khi Đức củng cố biên giới phía đông với NATO. Một tài liệu dài 67 trang được soạn lại từ quá trình chuẩn bị cho thời kỳ Chiến tranh Lạnh ở Berlin đưa ra khuôn khổ cho một cuộc chiến cho thế giới mới.
Israel đã chi hàng triệu USD cho một chiến dịch gây ảnh hưởng bí mật và vẫn đang diễn ra nhắm vào công chúng và các nhà lập pháp Mỹ nhằm nỗ lực tăng cường hỗ trợ cho cuộc chiến ở Gaza. Được ủy quyền bởi Bộ Ngoại giao Israel, chiến dịch trị giá 2 triệu USD được cho là có sự tham gia của công ty tiếp thị chính trị Stoic của Tel Aviv và hàng chục công ty khởi nghiệp công nghệ, được giao nhiệm vụ truyền bá thông điệp ủng hộ Israel.
Từ bé tôi đã từng biết đến những nhà khoa học và toán học nổi tiếng như Euclid, Pythagoras, cha đẻ của hình học, như công thức toán học của định lý Pythagore (mối quan hệ giữa các cạnh của một tam giác vuông) mà ai cũng phải học qua khi lên trung học, và Archimedes nổi tiếng với các phát minh và công trình về cơ học, họ đã có những đóng góp mà cả thế giới không thể nào quên. Họ là những người của đất nước Hy Lạp.
60 năm sau, Giao Chỉ San Jose viết về Ngày Quân Lực 2024. Nửa thế kỷ đã trôi qua, cựu quân nhân VNCH vẫn còn nhớ mãi ngày quân lực. Khắp mọi nơi đều tổ chức họp mặt... bởi vì.. "Hồn lính còn vương trên tóc bạc, anh nhớ sa trường, em có hay..."
Ngày 27/4/2024, chị Nguyễn Ngọc Yến, hiền thê nhà thơ, nhà văn Trần Hoài Thư sau 12 năm lâm trọng bệnh (2 năm an dưỡng tại tư gia và 10 năm tại viện dưỡng lão) qua đời tại Plainfield, New Jersey, hưởng thọ 83 tuổi. Lễ Hỏa Táng trưa ngày 10/5/2024 tại Memorial Funeral Home Fanwood, New Jersey.
CNN cho biết Sở cảnh sát thành phố New York (NYPD) đang chuẩn bị thu hồi giấy phép sử dụng súng của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Vào tháng 4/2023, giấy phép mang súng giấu kín của Trump đã bị đình chỉ sau bản cáo trạng của ông về tội hình sự ở New York, và ông đã nộp hai khẩu súng của mình, trong khi khẩu thứ ba đã được "chuyển đến Florida một cách hợp pháp".
Độc chiêu để Trump có cơ hội thoát tội ở Florida: Thẩm phán Aileen Cannon đang lên kế hoạch tổ chức một phiên điều trần quy mô lớn theo yêu cầu của Donald Trump muốn tuyên bố việc bổ nhiệm Jack Smith làm cố vấn đặc biệt là không hợp lệ, báo hiệu rằng thẩm phán Cannon có thể sẵn sàng phủ quyết quyền lực của công tố viên đặc biệt Smith hơn bất kỳ thẩm phán xét xử nào khác.
Tổng thống Đài Loan Lai Ching-te hôm thứ Ba nhấn mạnh rằng ký ức về cuộc đàn áp của Trung Quốc tại Quảng trường Thiên An Môn sẽ được lưu giữ. “Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc chăm chỉ để lưu giữ ký ức lịch sử này và chạm đến tất cả những ai quan tâm đến nền dân chủ Trung Quốc,” ông nói trong một bài đăng trên Facebook, đánh dấu kỷ niệm 35 năm cuộc đàn áp ngày 4 tháng 6.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.