Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2862)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Một trong những dự đoán hấp dẫn nhất trong thuyết tương đối (general theory of relativity) của Einstein là sự tồn tại của lỗ đen (hay còn gọi là hố đen): các vật thể thiên văn có trường hấp dẫn mạnh đến mức ánh sáng cũng không thể thoát ra khỏi chúng. Khi một ngôi sao có kích thước đủ lớn và bị hết nhiên liệu, nó sẽ phát nổ và phần lõi còn lại sụp đổ, dẫn đến sự hình thành của một hố đen sao (stellar black hole – có khối lượng từ 3 đến 100 lần khối lượng Mặt Trời).
Các dòng sông khí quyển (atmospheric river), những dòng hơi ẩm mạnh mẽ và trải dài trên bầu trời, ngày càng kéo về Bắc Cực, góp phần làm cho lớp băng biển nơi đây bị thu hẹp đáng kể. Dù rằng băng biển ít đi cũng có một số ích lợi – chẳng hạn như vận chuyển sẽ thuận lợi hơn vào mùa đông và dễ tiếp cận với khoáng sản hơn – nhưng cái tai hại của việc mất đi băng biển là sự nóng lên toàn cầu và những cơn bão cực đoan gây thiệt hại trên toàn thế giới.
Luật sư Trần Thái Văn sẽ ra tranh cử chức vụ Giám Sát Viên Địa Hạt 1 của Orange County sau khi luật sư giám sát Andrew Đỗ mãn nhiệm kỳ năm 2024...
Súng vẫn là bài trường ca bất tận. Cảnh sát thị trấn El Paso, Texas, đã bắt 2 nghi phạm vào tối thứ Tư sau khi một vụ nổ súng xảy ra tại một trung tâm mua sắm ở El Paso, làm 1 người chết và 3 người khác bị thương. Cảnh sát nói, 3 người bị thương đã được nhập viện vào tối thứ Tư, chưa rõ tình hình nặng hay nhẹ. Cả danh tính của 2 nghi phạm và các nạn nhân đều không được công bố, nhưng tất cả đều là nam giới.
Ty Xổ số California đã công bố người trúng giải độc đắc Powerball trị giá 2,04 tỷ đô la, rằng Edwin Castro đã trúng giải độc đắc ngày 7 tháng 11/2022, mua vé tại cơ sở Joe's Service Center ở Altadena của Quận Los Angeles. Castro xin không xuất hiện công khai và muốn giữ bí mật nên không xuất hiện trong buổi họp báo
Mở màn cho Super Bowl lần thứ 57 là một màn biểu diễn máy bay trên bầu trời xanh cuối Đông của Glendale, Arizona với các nữ phi công lái các loại máy bay chiến đấu kỷ niệm 50 năm kể từ ngày phụ nữ đầu tiên tham gia Không quân Hoa kỳ...
Cảnh sát hôm thứ Ba nói rằng Anthony McRae, 43 tuổi, là kẻ đã giết chết 3 sinh viên và làm bị thương 5 người khác trong vụ nổ súng tại Đại học Michigan State University vào đêm thứ Hai -- và McRae không có mối liên hệ nào với trường đại học này, không phải là sinh viên, giảng viên, nhân viên, hiện tại hay trước đây.
Hoa Kỳ hôm thứ Hai đưa ra lời khuyên cấp cao nhất yêu cầu công dân Mỹ rời khỏi Nga ngay lập tức và đừng đi đến Nga trong khi cuộc chiến của Nga xâm lăng nước láng giềng Ukraine vẫn tiếp diễn, với lý do cụ thể là có nguy cơ bị quấy rối và giam giữ sai trái đối với người Mỹ.
Sau khi có tin nói rằng các luật sư của Trump sẽ kiện để ngăn cản trát đòi phỏng vấn từ Công tố đặc biệt Jack Smith gửi cựu phó tổng thống Mike Pence, một cựu công tố liên bang nói cuộc chiến của Trump để không cho Pence ra khai chắc chắn sẽ thất bại.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.