Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2878)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Chùa Hương Sen sẽ phát gạo và quà từ thiện ở làng quê TÍCH LAN, ẤN ĐỘ và VIỆT NAM. Nếu quí Phật tử nào có lòng hảo tâm muốn chia sẻ “lá lành đùm lá rách” và giúp đỡ những mãnh đời bất hạnh khó khăn vì manh áo, miếng ăn, ở vùng xa, chùa sẽ đại diện cho quí vị làm việc phước đức này.
Nhà tài chính tỷ phú Thomas H. Lee, đã qua đời ở tuổi 78. Các thành viên trong gia đình đã xác nhận cái chết và nói rằng "Trái tim của chúng tôi tan nát", theo tờ Boston Globe. Họ không tiết lộ nguyên nhân cái chết, nhưng các nguồn tin cảnh sát nói với New York Post rằng Lee chết vì vết thương do súng tự gây ra tại văn phòng của ông ở Manhattan.
Các khoa học gia nghiên cứu sông băng Thwaites ở Nam Cực – còn có biệt danh là Sông Băng Ngày tận thế (Doomsday Glacier) – cho biết nước ấm đang thấm vào những điểm yếu của Sông Băng, khiến tình trạng tan chảy trở nên tồi tệ hơn, theo trang Reuters đưa tin ngày Thứ Tư, 15 tháng 2 năm 2023.
Bộ trưởng Quốc phòng Australia Richard Marles hôm thứ Tư cho biết ông và Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Carlito Galvez đã bàn về khả năng hai nước sẽ tuần tra chung ở Biển Đông. Marles nói: “Chúng tôi sẽ làm việc cùng nhau để tìm cách tăng cường cơ hội cho các nam nữ quân nhân Philippines có thể làm việc cùng với các nam nữ quân nhân Úc”.
từ ngày 19 tháng 1, 2023, Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ đã chính thức quyết định mở rộng một chương trình tương tự, cũng lấy tên là “Private Sponsorship”, cho phép các nhà bảo trợ được nộp đơn bảo lãnh bất cứ người tị nạn nào đang lưu vong tại các quốc gia tạm dung, và đã nhận được quy chế tị nạn của Cao Ủy Tị Nạn LHQ, tức UNHCR. Theo tinh thần của quyết định nói trên thì xem như hầu hết đồng bào tị nạn VN của chúng ta đang sống tại Thái Lan sẽ có cơ hội được định cư tại Hoa Kỳ NẾU HỌ ĐƯỢC BẢO TRỢ QUA CHƯƠNG TRÌNH “BẢO LÃNH TƯ NHÂN” này.
Thống đốc Florida Ron DeSantis lộ ý tranh cử tổng thống năm 2024. Nhóm phi lợi nhuận mới ra mắt có tên "And to the Republic" (Và đối với nền Cộng Hòa) đã tổ chức 3 sự kiện cho thống đốc Florida ở New York, Chicago và Philadelphia, nơi DeSantis phát biểu trước các quan chức thực thi pháp luật, Politico đưa tin.
Biden nói, “Khi thế giới chuẩn bị kỷ niệm một năm cuộc xâm lược tàn bạo của Nga vào Ukraine, hôm nay tôi ở Kiev để gặp Tổng thống Zelensky và tái khẳng định cam kết kiên định và không lay chuyển của chúng tôi đối với nền dân chủ, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine. Khi Putin phát động cuộc xâm lược gần một năm trước, Putin nghĩ rằng Ukraine yếu và phương Tây bị chia rẽ. Nhưng Putin đã hoàn toàn sai lầm."
Những nỗ lực tìm kiếm người sống sót sau trận động đất kinh hoàng đã kết thúc ở 9 trong số 11 tỉnh bị ảnh hưởng ở Thổ Nhĩ Kỳ, theo lời Yunus Sezer, người đứng đầu Sở Khẩn cấp và Thảm họa (AFAD) hôm Chủ nhật. Sezer nói rằng các hoạt động cứu hộ vẫn đang diễn ra ở Kahramanmaras, nơi có tâm chấn và Hatay, một trong những tỉnh bị ảnh hưởng nặng nề nhất, "Chúng tôi tiếp tục những nỗ lực này hàng ngày với hy vọng có thể tiếp cận được anh chị em còn sống." Số nạn nhân chính thức ở nước này đã tăng nhẹ so với tối thứ Bảy, lên tới 40.689 người chết.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden một lần nữa kêu gọi "cải cách súng vì đã đủ quá rồi. Chúng ta mới có 48 ngày trong năm, và quốc gia chúng ta đã phải chịu ít nhất 73 vụ nổ súng giết người tập thể... bạo lực súng đạn là một dịch bệnh và Quốc hội phải hành động ngay bây giờ." Biden nói như thế sau vụ nổ súng ở Mississippi làm 6 người chết.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.