Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2896)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Mồng hai Tết Quý Mão 2023 năm nay, trời Sacramnento – Cali ấm lên sau những ngày mưa bão nặng nề. Như thường lệ mọi năm, chúng tôi ghé thăm những người Việt thân tình và ít ỏi trong thành phố Mỹ thủ phủ tiểu bang California nầy; trong đó, anh chị Huyên - Thanh Trí
Bạn có thể chỉ tập Thiền 3 phút mỗi ngày cũng sẽ ngăn ngừa được trầm cảm và chữa trị được nhiều nỗi lo lắng. Nhiều chuyên gia ở Bộ Y Tế Anh Quốc và Đại học Oxford nói như thế. Một trong những chuyên gia đó là Giáo sư Mark Williams, từng làm việc trong viện nghiên cứu Wellcome Trust Principal Research Fellow tại Đại học Oxford University.
Cô Alicia Day, 34 tuổi, một công dân Mỹ, đã bị cảnh sát Nga bắt tại Moscow hôm thứ Ba khi cô đang dắt bò đi dạo ở Quảng trường Đỏ của thủ đô nước Nga. Một phát ngôn viên cảnh sát nói với hãng thông tấn Nga TASS: “Theo lời khai của người bị bắt, cô đã mua con bò từ mạng Avito [một trang web rao vặt của Nga] và dắt bò đi dạo.”
Theo thống kê ở Mỹ có 20% người bị bệnh tâm thần (mental problem), người bị bệnh mà không biết mình có bệnh, gia đình người thân khuyên đi bác sĩ không đi. Họ nói: “Tôi không sao, không sao”. Nhưng đến lúc nào đó người bệnh cầm dao giết người, cầm súng bắn người, rồi tự sát hoặc bị bắn chết...
Cựu Tổng thống Donald Trump có thể phải đối mặt với các cáo buộc từ không bị ngày tù nào, cho đến 4 năm tù nếu bị truy tố trong vụ Stormy Daniels trong hồ sơ "chi tiền để ém sự thật" ("hush money") ở New York, một vụ án hình sự hiện đang được cân nhắc bởi một đại bồi thẩm đoàn.
Trump hôm thứ Hai đả kích các công tố đang điều tra hành động của ông, và Trump tự so sánh mình với tên cướp khét tiếng Al Capone. Viết trên Truth Social, Trump nhắc lại những phàn nàn quen thuộc của mình về việc các cuộc điều tra của tư pháp bị kẻ thù của ông ở "nhà nước ngầm" của Mỹ "vũ khí hóa" để chống lại Trump
Trump đã bắt đầu chiến dịch tranh cử năm 2024 bằng cách chửi mắng các dân cử Cộng Hòa muốn tranh vào Bạch Ốc. Đặc biệt nhắm vào Thống đốc Florida Ron DeSantis: Trump đã chỉ trích DeSantis vì “cố gắng viết lại lịch sử” về các chính sách COVID-19, cáo buộc DeSantis đã đóng cửa Florida
“Có hơn 7.600 người trên khắp Hoa Kỳ đã mua văn bằng điều dưỡng dỏm để đảm nhận các vai trò chăm sóc sức khỏe quan trọng đang điều trị cho bệnh nhân,” theo lời Chad Yarbrough, Đặc vụ FBI khu vực Miami, cho biết trong tuần này.
Tựa như cỏ dại mọc ngoài vườn, thật không dễ để loại bỏ tận gốc các tế bào ung thư trong cơ thể một khi chúng sinh sôi. Mà các tế bào ung thư thì cứ không ngừng sinh sôi, ngay cả khi đã bị tiêu diệt đáng kể bằng trị liệu hoặc phẫu thuật. Chỉ với vài tế bào ung thư ít ỏi cũng có thể tạo ra các cụm vi khuẩn (colony) mới để rồi phát triển vượt ra bên ngoài và hút cạn nguồn dinh dưỡng nơi chúng ‘chiếm cứ.’ Chúng cũng có khuynh hướng ‘chu du’ tới những nơi không được chào đón, tạo ra những cụm vi khuẩn di căn tới những vùng xa xôi so với khối u ban đầu, thậm chí còn khó phát hiện cũng như loại bỏ hơn.
Bạn thường thắc mắc: Vé số cào mua ở Little Saigon có thể trúng số bạc triệu đôla hay không? Bây giờ đã có câu trả lời. Một cư dân thị trấn Westminster (Quận Cam, Calif.) đã quyết định mua một vé cào để chơi trò xổ số Instant Prize Crossword (Ô chữ Giải thưởng Tức thì).
DB Derek Trần: Tôi làm tất cả để bảo vệ cộng đồng mình trong vấn đề di trú

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.