Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2905)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Hội Chợ Tết Quý Mão 2023, vào cửa hoàn toàn miễn phí, tại Mile Square Park, 16801 Euclid St, Fountain Valley, Chủ Nhật từ 10 giờ sáng đến 9 giờ tối. Hội Chợ Tết này đã khai mạc, và hôm nay là ngày cuối cùng. Do Giám Giám Sát Viên Andrew Đỗ tổ chức. -- Và tuần sau là Hội Chợ Tết Sinh Viên Quý Mão 2023. Sẽ được tổ chức vào các ngày dương lịch 27-28-29 tháng 1/2023 (âm lịch là nhằm ngày Mùng Sáu, Mùng Bảy, Mùng Tám Tết Quý Mão). Cũng là truyền thống nhiều thập niên: năm nay là Hội Chợ Tết Sinh Viên lần thứ 41 do Tổng Hội Sinh Viên tổ chức tại OC Fair & Event Center, 88 Fair Dr, Costa Mesa, CA 92626.
Chính quyền của Thống đốc Florida Ron DeSantis đã chặn, không cho dạy một khóa học Nâng cao (Advanced Placement - AP) về lĩnh vực African American studies (Nghiên cứu về người Mỹ gốc Phi) ở các trường trung học, cho rằng khóa học này vi phạm luật tiểu bang và không chính xác về mặt lịch sử. Bộ giáo dục tiểu bang đã từ chối chương trình này trong một lá thư vào tuần trước gửi cho College Board, cơ quan giám sát các lớp AP.
Công ty mẹ của Google, Alphabet Inc. sẽ sa thải khoảng 6% nhân sự toàn cầu hoặc 12.000 nhân viên, chủ yếu trong lĩnh vực tuyển dụng, kỹ thuật và sản phẩm, cũng như một số vị trí trong công ty. Một email gửi từ Giám đốc điều hành Sundar Pichai, trong đó ông nói với các nhân viên rằng ông "chịu trách nhiệm hoàn toàn về các quyết định đã dẫn" công ty đến thời điểm này. Sa thải sẽ bắt đầu ngay lập tức.
Mở lịch Việt Nam ra, thấy đề ngày tết Nguyên Đán sắp tới là ngày Chủ Nhật, 22 tháng 1, 2023. Thử xét lại xem có thật đúng như vậy không, ngộ nhỡ năm nay cũng rơi vào trường hợp Tết Việt Nam đến trước Tết Trung Hoa một ngày như đã có lần xảy ra trước đây. Biết đâu chừng năm nay mùng Một Tết Trung Hoa lại là Chủ Nhật January 22, nhưng Tết Việt Nam là thứ Bảy January 21? Quyển lịch đang dùng biết là nó được tính theo múi giờ Trung Hoa hay múi giờ Việt Nam? Xin mời nhìn vào cách các nhà soạn Âm lịch xác định ngày Tết tùy theo múi giờ địa phương. (Quy Ước: Dưới đây, các tháng Âm lịch viết bằng chữ, như tháng Hai, Ba, hay Giêng, Chạp. Các tháng Dương lịch viết bằng số, như tháng 2, 3, hay January, December).
Trên thế giới chỉ có dân tộc Việt Nam nói riêng và nói chung là dân Á Đông (Tầu, Nhật, v.v…) là yêu mến ngày Tết và trọng mùa xuân hơn cả. Mùa xuân là mùa đem lại sức sống mới cho vạn vật: cây cối đâm chồi nẩy nụ, rồi hoa đua nở, cầm thú vui tươi và người người như trẻ ra. Người ta sửa soạn đón xuân ăn Tết với niềm vui rộn rã tràn ngập tâm hồn. Và người Việt Nam ăn Tết lâu hơn mọi dân tộc khác.
Sau 13 năm, cuối cùng thì Bác sĩ David Sinclair và các đồng nghiệp đã tìm được câu trả lời cho câu hỏi: Điều gì thúc đẩy quá trình lão hóa? Trong một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Cell vào ngày 12 tháng 1 năm 2023, Sinclair, giáo sư di truyền học và đồng giám đốc của Paul F. Glenn Center for Biology of Aging Research tại Trường Y Harvard (Harvard Medical School), đã phác họa ra một chiếc đồng hồ lão hóa, khi ta vặn chiều kim là có thể đẩy nhanh hoặc đảo ngược quá trình lão hóa của các tế bào.
Cách đây không lâu, cư dân Trung Quốc có thể công khai và tự do bày tỏ quan điểm của mình ở nước ngoài mà không có nguy cơ bị trả thù. Chế độ Trung Quốc hôm nay đã có thể thò tay đến khắp nơi mà không còn bị ngăn cản bởi biên giới. Các cách gây ảnh hưởng của Bắc Kinh khác nhau. Nhưng mục đích luôn giống nhau: Công dân Trung Quốc phải trung thành với Đảng Cộng sản Trung Quốc bất kể họ ở trong nước hay ở có xa biên giới đất nước bao nhiêu chăng nữa.
Gần đây, một số bạn bè gởi cho tôi qua e-mail một bài viết bằng tiếng Việt không rõ xuất xứ cảnh báo về một loại biến chủng của virus COVID mới rất nguy hiểm, rất lây lan mà lại không có triệu chứng thông thường báo trước, không phát hiện được bằng các test hiện có và không có thuốc chữa. Những “tin tức” này có vẻ không có cơ sở thực tế và có thể gây hoảng hốt không cần thiết. Hôm nay tôi xin phỏng dịch và chú thích thêm cho dễ hiểu một bài báo của CNN (1) trả lời một số câu hỏi về biến thể phụ mới nhất đang lan tràn ở Mỹ và đã có mặt tại Việt Nam.
Người dân California gần đây đã phản đối ngành công nghiệp thuốc lá và bầu chấm dứt việc bán hầu hết các sản phẩm thuốc lá có hương vị, bao gồm thuốc lá bạc hà và thuốc lá điện tử. Các cử tri đã ủng hộ Dự luật Thượng viện (SB) 793 bằng cách bỏ phiếu “Có” cho Dự luật (Prop) 31, điều này ngăn cản những tiệm lẻ bán các sản phẩm này và khiến Big Tobacco (Nhóm Thuốc Lá Lớn) khó săn mồi và kiếm lợi từ trẻ em và nhắm vô nhiều cộng đồng khác.
Tuần trước, Chủ Tịch Thượng Viện Tiểu Bang California đã công bố nhiệm vụ của Ủy Ban Thượng Viện cho Phiên Họp Lập pháp 2023-2024. Thượng Nghị Sĩ Janet Nguyễn (Điạ Hạt-36) đã được bổ nhiệm làm Chủ Tịch Ủy Ban Đảng Cộng Hòa California và được Thượng Viện Tạm Thời bổ nhiệm để phục vụ trong các ủy ban thường trực sau đây:
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.