Bùi Văn Phú chuyển ngữ
[Đây là bản dịch bài viết “Chinese Dissident Lands at Institute, With a Caution to Colleges” (Nhân vật đối kháng người Hoa đến với Viện Nghiên cứu, nhắn gửi các đại học nên thận trọng) của Tamar Lewin đăng trên mạng www.nytimes ngày 9/2/2014 và trên nhật báo The New York Times ngày 10/2/2014, trang A10. Người dịch đặt lại tựa bài.]
Một người đối kháng ở Trung Quốc đã bị mất chức giáo sư kinh tế tại Đại học Bắc Kinh sau khi ông có những đụng độ với chính quyền về sự cởi mở. Ông sẽ trở thành nhà nghiên cứu tại Viện Cato vào thứ Hai, nhân vật này cho biết thế.
Trong cuộc phỏng vấn hôm thứ Sáu, nhà đối kháng Xia Yeliang cảnh báo các đại học Mỹ nên cẩn thận trong hợp tác với đại học Trung Quốc. “Họ dùng danh tiếng của các đại học phương Tây để che đậy những bê bối của chính họ”, ông nói.
“Có lẽ đại học phương Tây không nhận ra rằng đại học ở Trung Quốc không có những giá trị căn bản về tự do học thuật và họ đang dùng đại học phương Tây để che đậy những khía cạnh xấu của họ”. Giáo sư Xia nói thêm.
Ông nhận được thông tin cho biết rằng những yểm trợ từ nước ngoài dành cho ông, bao gồm cả thư ngỏ hồi tháng Chín của các giáo sư Đại học Wellesley, đã có tác dụng xấu đến việc ông có thể giữ được công việc giảng dạy tại Đại học Bắc Kinh.
Trong cuộc phỏng vấn diễn ra ở tiểu bang New Jersey tại nhà một người bạn từ thời thơ ấu, giáo sư Xia, 54 tuổi, nói rằng ông mất cơ hội can dự trực tiếp vào cuộc tranh đấu để thay đổi Trung Quốc, nhưng hy vọng những bài viết và nghiên cứu của ông tiếp tục có ảnh hưởng. Trong khi vợ ông còn ở lại và lúc này làm kế toán viên tại Đại học Bắc Kinh, ông nói ông sẽ không trở về cho đến khi tình hình chính trị ở Trung Quốc thay đổi.
Sáu năm trước, giáo sư Xia bị giới cầm quyền để ý vì là một trong những người đã soạn thảo bản Linh Bát Hiến chương, một kiến nghị đòi hỏi thay đổi chính trị rộng lớn cho Trung Quốc bao gồm những quyền tự do cá nhân và chấm dứt sự cai trị độc đảng.
“Nếu bạn muốn thay đổi hệ thống, một ai đó phải can đảm đứng lên góp phần vào, ngay cả phải hy sinh,” ông nói. Giáo sư Xia có lúc đã bị quản chế ba ngày và sau đó bị công an theo dõi liên tục 24 giờ một ngày.
Tác giả chính của Linh Bát Hiến chương là Liu Xiaobo, năm 2009 đã bị kết tội muốn lật đổ chính phủ và bị án tù 11 năm. Năm 2010 ông được trao giải Nobel Hòa bình vì “cuộc tranh đấu lâu dài và bất bạo động cho nhân quyền căn bản ở Trung Quốc”.
Các nhãn hiệu chính trị về Giáo sư Xia và về Viện Cato ở Thủ đô Washington thì rất khác nhau. Giáo sư Xia gặp rắc rối tại Trung Quốc vì có khuynh hướng quá cởi mở, trong khi Viện Cato được biết đến với chủ trương tự do, hay ít biết hơn như mong muốn là cực kỳ bảo thủ. Nhưng các giáo sư và nhân viên ở Viện Cato nói rằng họ có cùng mục đích.
“Đây là một người cổ võ cho cải cách thị trường, nhân quyền và một nền dân chủ hiến định giới hạn và chúng tôi chia sẻ những giá trị đó”, ông Ian Vasquez, giám đốc Trung tâm Tự do và Thịnh vượng Toàn cầu của viện nói thế. “Nếu ông ta có thể dùng diễn đàn Cato để tạo sự chú ý đến những cải cách cấp bách nhất, về cả kinh tế lẫn xã hội, ở Trung Quốc thì đó là nhiều rồi.”
Đại học Bắc Kinh cho phép giáo sư Xia rời Trung Quốc đến Đại học California ở Los Angeles làm giáo sư thỉnh giảng, bắt đầu từ tháng Bảy 2011 và năm sau đó đến Đại học Stanford.
Nhưng tháng Ba 2012, khi thời hạn công tác tại Los Angeles sắp hết thì Thủ tướng Wen Jiabao đã đọc một diễn văn kêu gọi cải cách lãnh đạo trong Đảng Cộng sản và cải cách quốc gia. Giáo sư Xia đã dùng các phương tiện truyền thông xã hội, gồm cả viết blog, kêu gọi tập họp quanh Trung Quốc để thúc đẩy thay đổi.
Những việc làm đó khiến giới cầm quyền Trung Quốc tức giận và ra lệnh cho ông trở về nước vào tháng Giêng 2013. Ông được thông báo cho biết vào tháng Sáu sẽ có một cuộc bỏ phiếu liên quan đến công tác giảng dạy của ông. Tháng Mười ông bị cho thôi việc.
Đại học Bắc Kinh có hợp tác với nhiều đại học Mỹ. Khi tin liên quan đến việc gần như chắc chắn ông sẽ bị đuổi việc được truyền ra, giáo sư Xia đã trở thành một biểu tượng của giới hạn tự do học thuật đối với những chuyên gia ở Trung Quốc.
Đại học Wellesley mới đây đã có những ký kết hợp tác với Đại học Bắc Kinh. Vào tháng Chín, hơn 130 giáo sư đã ký tên trong một thư ngỏ với ý rằng họ sẽ tìm cách để những thoả thuận được xét lại nếu Xia Yeliang bị đuổi việc vì lý do chính trị. Trong khi đó Đại học Bắc Kinh nói nguyên do giáo sư Xia mất việc là vì giảng dạy không tốt.
Giáo sư Xia tiết lộ trưởng khoa kinh tế Sun Qixiang nói với ông rằng những yểm trợ từ nước ngoài đã làm hại ông. Bà nói “Ông đã bị họ lợi dụng”.
Ông kể “Bà ấy chính thức nói với tôi: ‘Ông nghĩ là chúng tôi tất cả phải nghe lời những giáo sư Mỹ, nhưng ông đã sai rồi. Nếu họ đã không làm thế thì ông không rơi vào tình cảnh như hiện nay’”.
Sự hợp tác giữa Đại học Wellesley và Đại học Bắc Kinh vẫn đang tiếp tục, và Xia Yeliang sẽ là một nhà nghiên cứu trong dự án Freedom Project của trường, do giáo sư Thomas Cushman đứng đầu và cũng là người đã khởi xướng thư ngỏ.
Giáo sư Cushman nói nhiều đồng nghiệp của ông không hiểu được vai trò trọng yếu của cán bộ Đảng Cộng sản trong các đại học ở Trung Quốc và vội tin rằng giáo sư Xia bị đuổi vì yếu kém trong việc giảng dạy.
“Tôi không thể nói rằng chúng ta đang tiến đến một biến cố Thiên An Môn nữa, những chắc chắn đang có trấn áp giới phản kháng.” Giáo sư Cushman phát biểu.
Trong khi cả hai giáo sư Xia và Cushman đều nhấn mạnh rằng đại học Mỹ nên thận trọng, giáo sư Xia nói ông ủng hộ việc Đại học Wellesley nối kết với Đại học Bắc Kinh. “Tôi cho rằng Wellesley đã làm đúng”, ông nói. “Kể từ ngày có Linh Bát Hiến chương tôi đã biết là một ngày nào đó tôi sẽ bị đuổi việc, nhưng tôi không bao giờ nghĩ lý do họ đưa ra để biện minh lại là dạy kém.”
Tờ Hoàn cầu Thời báo, một tờ báo của Đảng Cộng sản, đã có ba bài xã luận nhắm đến giáo sư Xia, cùng những dòng chữ “Đại học Bắc Kinh đuổi một giáo sư tồi”. Nhưng ông nói hầu hết người dân Trung Quốc sẽ không tin điều họ đọc được.
“Làm sao mà sự kiện đuổi việc một giáo sư tồi lại quan trọng đến mức phải cần ba bài xã luận?” Ông nói. “Không ai biết rõ việc gì xảy ra, nhưng họ sẽ nhận ra rằng bầu không khí đang xiết lại.”
Tháng trước, một nhà đối kháng khác là Xu Zhiyong bị kết án bốn năm tù. Giáo sư Xia cho biết hè vừa qua có nhận email từ bí thư chi bộ đảng của khoa chỉ trích sự ủng hộ của ông dành cho ông Xu và muốn biết ông nghĩ gì khi ký tên vào thư ngỏ ủng hộ ông Xu.
Một số người thân đã khuyên giáo sư Xia từ bỏ những hoạt động của mình. Khi thông tin về tình trạng của ông đến được với thân sinh, ông nói mẹ ông đã khóc.
“Bà nói ‘Con có thể gặp lãnh đạo và nói với họ là con đã sai lầm không?’”. Ông kể lại. “Tôi nói với bà: ‘Mẹ, mẹ hiểu con của mẹ hơn thế chứ’”.
© 2014 Buivanphu.wordpress.com
[http://www.nytimes.com/2014/02/10/us/chinese-dissident-lands-at-cato-institute-with-a-caution-to-colleges.html?_r=0]
[Đây là bản dịch bài viết “Chinese Dissident Lands at Institute, With a Caution to Colleges” (Nhân vật đối kháng người Hoa đến với Viện Nghiên cứu, nhắn gửi các đại học nên thận trọng) của Tamar Lewin đăng trên mạng www.nytimes ngày 9/2/2014 và trên nhật báo The New York Times ngày 10/2/2014, trang A10. Người dịch đặt lại tựa bài.]
*
Một người đối kháng ở Trung Quốc đã bị mất chức giáo sư kinh tế tại Đại học Bắc Kinh sau khi ông có những đụng độ với chính quyền về sự cởi mở. Ông sẽ trở thành nhà nghiên cứu tại Viện Cato vào thứ Hai, nhân vật này cho biết thế.
Trong cuộc phỏng vấn hôm thứ Sáu, nhà đối kháng Xia Yeliang cảnh báo các đại học Mỹ nên cẩn thận trong hợp tác với đại học Trung Quốc. “Họ dùng danh tiếng của các đại học phương Tây để che đậy những bê bối của chính họ”, ông nói.
“Có lẽ đại học phương Tây không nhận ra rằng đại học ở Trung Quốc không có những giá trị căn bản về tự do học thuật và họ đang dùng đại học phương Tây để che đậy những khía cạnh xấu của họ”. Giáo sư Xia nói thêm.
Ông nhận được thông tin cho biết rằng những yểm trợ từ nước ngoài dành cho ông, bao gồm cả thư ngỏ hồi tháng Chín của các giáo sư Đại học Wellesley, đã có tác dụng xấu đến việc ông có thể giữ được công việc giảng dạy tại Đại học Bắc Kinh.
Trong cuộc phỏng vấn diễn ra ở tiểu bang New Jersey tại nhà một người bạn từ thời thơ ấu, giáo sư Xia, 54 tuổi, nói rằng ông mất cơ hội can dự trực tiếp vào cuộc tranh đấu để thay đổi Trung Quốc, nhưng hy vọng những bài viết và nghiên cứu của ông tiếp tục có ảnh hưởng. Trong khi vợ ông còn ở lại và lúc này làm kế toán viên tại Đại học Bắc Kinh, ông nói ông sẽ không trở về cho đến khi tình hình chính trị ở Trung Quốc thay đổi.
Sáu năm trước, giáo sư Xia bị giới cầm quyền để ý vì là một trong những người đã soạn thảo bản Linh Bát Hiến chương, một kiến nghị đòi hỏi thay đổi chính trị rộng lớn cho Trung Quốc bao gồm những quyền tự do cá nhân và chấm dứt sự cai trị độc đảng.
“Nếu bạn muốn thay đổi hệ thống, một ai đó phải can đảm đứng lên góp phần vào, ngay cả phải hy sinh,” ông nói. Giáo sư Xia có lúc đã bị quản chế ba ngày và sau đó bị công an theo dõi liên tục 24 giờ một ngày.
Tác giả chính của Linh Bát Hiến chương là Liu Xiaobo, năm 2009 đã bị kết tội muốn lật đổ chính phủ và bị án tù 11 năm. Năm 2010 ông được trao giải Nobel Hòa bình vì “cuộc tranh đấu lâu dài và bất bạo động cho nhân quyền căn bản ở Trung Quốc”.
Các nhãn hiệu chính trị về Giáo sư Xia và về Viện Cato ở Thủ đô Washington thì rất khác nhau. Giáo sư Xia gặp rắc rối tại Trung Quốc vì có khuynh hướng quá cởi mở, trong khi Viện Cato được biết đến với chủ trương tự do, hay ít biết hơn như mong muốn là cực kỳ bảo thủ. Nhưng các giáo sư và nhân viên ở Viện Cato nói rằng họ có cùng mục đích.
“Đây là một người cổ võ cho cải cách thị trường, nhân quyền và một nền dân chủ hiến định giới hạn và chúng tôi chia sẻ những giá trị đó”, ông Ian Vasquez, giám đốc Trung tâm Tự do và Thịnh vượng Toàn cầu của viện nói thế. “Nếu ông ta có thể dùng diễn đàn Cato để tạo sự chú ý đến những cải cách cấp bách nhất, về cả kinh tế lẫn xã hội, ở Trung Quốc thì đó là nhiều rồi.”
Đại học Bắc Kinh cho phép giáo sư Xia rời Trung Quốc đến Đại học California ở Los Angeles làm giáo sư thỉnh giảng, bắt đầu từ tháng Bảy 2011 và năm sau đó đến Đại học Stanford.
Nhưng tháng Ba 2012, khi thời hạn công tác tại Los Angeles sắp hết thì Thủ tướng Wen Jiabao đã đọc một diễn văn kêu gọi cải cách lãnh đạo trong Đảng Cộng sản và cải cách quốc gia. Giáo sư Xia đã dùng các phương tiện truyền thông xã hội, gồm cả viết blog, kêu gọi tập họp quanh Trung Quốc để thúc đẩy thay đổi.
Xia Yeliang, giáo sư kinh tế Đại học Bắc Kinh, ngồi chờ chuyến bay ở Phi Trường
Thủ Đô Bắc Kinh, nói rằng ông bị sa thải vì quan điểm chính trị. (Photo
STR/AFP/Getty Images)
Những việc làm đó khiến giới cầm quyền Trung Quốc tức giận và ra lệnh cho ông trở về nước vào tháng Giêng 2013. Ông được thông báo cho biết vào tháng Sáu sẽ có một cuộc bỏ phiếu liên quan đến công tác giảng dạy của ông. Tháng Mười ông bị cho thôi việc.
Đại học Bắc Kinh có hợp tác với nhiều đại học Mỹ. Khi tin liên quan đến việc gần như chắc chắn ông sẽ bị đuổi việc được truyền ra, giáo sư Xia đã trở thành một biểu tượng của giới hạn tự do học thuật đối với những chuyên gia ở Trung Quốc.
Đại học Wellesley mới đây đã có những ký kết hợp tác với Đại học Bắc Kinh. Vào tháng Chín, hơn 130 giáo sư đã ký tên trong một thư ngỏ với ý rằng họ sẽ tìm cách để những thoả thuận được xét lại nếu Xia Yeliang bị đuổi việc vì lý do chính trị. Trong khi đó Đại học Bắc Kinh nói nguyên do giáo sư Xia mất việc là vì giảng dạy không tốt.
Giáo sư Xia tiết lộ trưởng khoa kinh tế Sun Qixiang nói với ông rằng những yểm trợ từ nước ngoài đã làm hại ông. Bà nói “Ông đã bị họ lợi dụng”.
Ông kể “Bà ấy chính thức nói với tôi: ‘Ông nghĩ là chúng tôi tất cả phải nghe lời những giáo sư Mỹ, nhưng ông đã sai rồi. Nếu họ đã không làm thế thì ông không rơi vào tình cảnh như hiện nay’”.
Sự hợp tác giữa Đại học Wellesley và Đại học Bắc Kinh vẫn đang tiếp tục, và Xia Yeliang sẽ là một nhà nghiên cứu trong dự án Freedom Project của trường, do giáo sư Thomas Cushman đứng đầu và cũng là người đã khởi xướng thư ngỏ.
Giáo sư Cushman nói nhiều đồng nghiệp của ông không hiểu được vai trò trọng yếu của cán bộ Đảng Cộng sản trong các đại học ở Trung Quốc và vội tin rằng giáo sư Xia bị đuổi vì yếu kém trong việc giảng dạy.
“Tôi không thể nói rằng chúng ta đang tiến đến một biến cố Thiên An Môn nữa, những chắc chắn đang có trấn áp giới phản kháng.” Giáo sư Cushman phát biểu.
Trong khi cả hai giáo sư Xia và Cushman đều nhấn mạnh rằng đại học Mỹ nên thận trọng, giáo sư Xia nói ông ủng hộ việc Đại học Wellesley nối kết với Đại học Bắc Kinh. “Tôi cho rằng Wellesley đã làm đúng”, ông nói. “Kể từ ngày có Linh Bát Hiến chương tôi đã biết là một ngày nào đó tôi sẽ bị đuổi việc, nhưng tôi không bao giờ nghĩ lý do họ đưa ra để biện minh lại là dạy kém.”
Tờ Hoàn cầu Thời báo, một tờ báo của Đảng Cộng sản, đã có ba bài xã luận nhắm đến giáo sư Xia, cùng những dòng chữ “Đại học Bắc Kinh đuổi một giáo sư tồi”. Nhưng ông nói hầu hết người dân Trung Quốc sẽ không tin điều họ đọc được.
“Làm sao mà sự kiện đuổi việc một giáo sư tồi lại quan trọng đến mức phải cần ba bài xã luận?” Ông nói. “Không ai biết rõ việc gì xảy ra, nhưng họ sẽ nhận ra rằng bầu không khí đang xiết lại.”
Tháng trước, một nhà đối kháng khác là Xu Zhiyong bị kết án bốn năm tù. Giáo sư Xia cho biết hè vừa qua có nhận email từ bí thư chi bộ đảng của khoa chỉ trích sự ủng hộ của ông dành cho ông Xu và muốn biết ông nghĩ gì khi ký tên vào thư ngỏ ủng hộ ông Xu.
Một số người thân đã khuyên giáo sư Xia từ bỏ những hoạt động của mình. Khi thông tin về tình trạng của ông đến được với thân sinh, ông nói mẹ ông đã khóc.
“Bà nói ‘Con có thể gặp lãnh đạo và nói với họ là con đã sai lầm không?’”. Ông kể lại. “Tôi nói với bà: ‘Mẹ, mẹ hiểu con của mẹ hơn thế chứ’”.
© 2014 Buivanphu.wordpress.com
[http://www.nytimes.com/2014/02/10/us/chinese-dissident-lands-at-cato-institute-with-a-caution-to-colleges.html?_r=0]
Send comment
