Việc qua đời của Thẩm Phán Ruth Ginsberg và Tổng Thống Donald Trump đề cử Tân Thẩm Phán Amy Coney để được Thượng Nghị Viện (với đa số thuộc đảng Cộng Hòa) gấp rút thông qua không đầy 40 ngày trước bầu cử đã khiến báo chí và dư luận nổi lên làn sóng tranh luận gay gắt gọi đây là cuộc chiến văn hóa sống còn trong nước Mỹ. CNN hôm 09/26/2020 chạy hàng đầu bài bình luận rằng đây là cuộc đão chánh do phe bảo thủ chuẩn bị từ nửa thế kỷ nay [1]. Bài viết này sẽ tìm hiểu giữa Tòa Án Tối Cao lại có liên hệ gì đến cuộc chiến văn hóa vốn âm ỷ trong suốt 50 năm nhưng nay bùng nổ làm rạn nứt xã hội Hoa Kỳ, không kém gì cuộc Cách Mạng Văn Hóa tại Trung Quốc vào thập niên 70.
Nhưng trước cả cuộc chiến văn hóa của thập niên 60 còn có cuộc chiến kinh tế từ thập niên 30. Sau Đại Khủng Hoảng 1929 Tổng Thống Franklin Roosevelt đưa ra chương New Deal bảo vệ công đoàn và quyền lợi người lao động theo mô hình Dân Chủ Xã Hội do John M. Keynes đề xướng. Ngược lại không ít dân Mỹ chủ trương tiếp tục tư bản kinh tế thị trường (free market) mà không có sự can thiệp của nhà nước dựa trên quan điểm của Adam Smith; cộng thêm vào đó là cuộc Cách Mạng Tháng Mười năm 1917 ở Nga khiến cánh tự do (libertarian) ở Mỹ cho rằng các tư tưởng xã hội hô hào giải quyết giàu nghèo và bình đẳng xã hội sẽ dẫn đến cộng sản tước đoạt quyền tự do và tài sản của dân chúng. Văn hóa nơi đây hiểu theo nghĩa rộng là cuộc chiến giữa hai lý tưởng tự do và cộng sản.
Nhảy vọt sang thế kỷ thứ 21 thì bài bình luận của CNN cho rằng bà Amy Comey nếu được bỏ phiếu vào Tối Cao Pháp Viện sẽ đưa cánh bảo thủ chiếm đa số 6-3 để đão ngược truyền thống New Deal gần 100 năm nay với các quyết định không thuận lợi về mức lương tối thiểu của người lao động, về số ngày nghĩ sau khi sinh con (maternity leave), hay quyền hạn (giới hạn) của nhà nước trong các phán quyết liên quan đến cạnh tranh và độc quyền của thị trường. Cho nên ngành Tư Pháp có ảnh hưởng trực tiếp đến vai trò của nhà nước trong nền kinh tế Hoa Kỳ. Cánh cấp tiến cho rằng chính quyền phải can thiệp để tạo công bằng xã hội, còn đối với phe bảo thủ thì tự do kinh tế chính là tự do.
Nhưng tiếp theo cuộc chiến kinh tế từ thập niên 30 là cuộc chiến văn hóa của thập niên 60, khi Tổng Thống Lyndon B. Johnson đưa ra The Great Society thúc đẩy trào lưu dân quyền (Civil Rights) bình đẳng màu da, giới tính (women suffrage) và gọi đây là bước mở rộng của truyền thống New Deal của Franklin Roosevelt. Ngược lại trong khi đảng Dân Chủ dưới thời Roosevelt bênh vực giới thợ thuyền (blue collar) sang giai đoạn Johnson lại nghiêng sang bảo vệ nử quyền, di dân và người thiểu số, LGBTQ, hôn nhân đồng tính, phá thai và xã hội đa văn hóa (multi-cultural). Thành phần lao động lại bị mất việc vì toàn cầu hóa do các Tổng Thống vừa Dân Chủ lẫn Cộng Hòa đề xướng (Clinton, Bush, Obama). Giới công nhân ở vòng đai han rỉ (Rust Belt) xem rằng bị phản bội nên tức giận ngả theo trào lưu dân túy của Donald Trump năm 2016.
Trong khi đó giới bảo thủ và trung lưu thành phố lại phẩn nộ vì truyền thống và các giá trị lịch sử của Hoa Kỳ bị đe dọa. Cánh cấp tiến (progressive) chủ trương một xã hội đa văn hóa thay vì đặt trên nên tảng Ki-Tô Giáo; quyền phá thai, LGBTQ, hôn nhân đồng tính, di dân; giới hạn các sinh hoạt của Tin Lành hay Thiên Chúa Giáo ngoài công cộng; xóa bỏ hình ảnh của các nhà lập quốc (Founding Fathers); người da trắng sẽ trở thành thiểu số trên chính đất nước họ dựng nên. Một số đông trong giới trung lưu thành phố đổ dồn phiếu cho Donald Trump năm 2016 và họ sẽ quyết định cho kết quả bầu cử năm 2020. Cho nên cuộc chiến đưa pheo bảo thủ chiếm đa số ở Tối Cao Pháp Viện có giá trị quyết định cho cuộc chiến văn hóa trong một thế hệ sắp tới (mỗi Thẩm Phán có thể tại vị 30-40 năm) khi xem xử liên quan đến tôn giáo, LGBTQ, hôn nhân đồng tính, di dân, v.v…
Nếu cuộc chiến văn hóa sẽ quyết định cho cuộc bầu cử 2020 thì đối với xã hội Mỹ không có mặt trận nào quan trọng hơn Tối Cao Pháp Viện với các chiến trường tiêu biểu gồm Roe vs. Wade (phá thai), quyền cầu nguyện trong trường công (school prayer) và Obamacare (bảo hiểm y tế).
Nhưng không nên hiểu lầm là các vị quan toà trong Tối Cao Pháp Viện phán xử thiên vị theo quan điểm cá nhân hay bè phái. Trái lại các Thẩm Phán đều tôn trọng Hiến Pháp và tính độc lập của Tòa Án. Vấn đề là chính trong ngành Tư Pháp cũng chia ra hai trường phái diễn giải Hiến Pháp theo nghĩa rộng hay hẹp, tức là Originalism (Nguyên Thủy) hay Cấp Tiến.
Các Thẩm Phán bảo thủ theo lập trường Originalism diễn giải Hiến Pháp theo ý nghĩa nguyên thủy của các nhà Lập Quốc vì đây mới là nền tảng của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Nếu cần sửa đổi thì phải theo tiến trình Tu Chính chớ quan tòa không được quyền tùy tiện thêm bớt.
Các Thẩm Phán Cấp Tiến quan niệm rằng Hiến Pháp là một văn kiện sống cần được diễn giải thích hợp theo khung cảnh xã hội. Thí dụ năm 1779 y khoa không có phá thai hay chuyển giới, không có Facebook và Google, chưa có nhu cầu bảo vệ môi trường nên nay Hiến Pháp phải được hiểu trên nghĩa rộng để thích hợp theo những thay đổi nhanh chóng mà tiến trình tu chính không thể nào bắt kịp.
Một cánh trong giới cấp tiến còn chủ trương Judicial Activism (ngành Tư Pháp năng động) tức là Tòa Án không chỉ thụ động áp dụng luật pháp mà còn là nhân tố tích cực (active) thúc đẩy tiến bộ theo nghĩa rộng của Hiến Pháp. Cánh này bị giới bảo thủ chỉ trích là Judicial Legislation, tức là quan tòa làm ra luật thay vì thi hành pháp luật.
Xã hội Mỹ lúc nào cũng sôi sục như một phòng thí nghiệm trưng bày không che dấu các vấn nạn của thời đại như màu da (Black Live Matter), nữ quyền (Me Too), di dân, LGTBQ, hôn nhân đồng tính, phá thai, fake news, Facebook v.v… Có người cho rằng Hoa Kỳ không đơn thuần là một quốc gia mà còn là một vùng đất của những ý tưởng, cho nên Mỹ dù bị chê cười hay tán thưởng thì thế giới vẫn sát sao theo dõi. Liệu những tranh luận gay gắt này có thể giúp nền dân chủ Hoa Kỳ mạnh vì nhiều sức sống, hay là lực ly tâm khiến xã hội rạn nứt? Chúng ta đang sống trong một của những khúc quanh lịch sử đó.
[1] The nomination of Amy Coney Barrett to the Supreme Court could solidify a revolution that has been a half-century in the making – CNN 09/26/2020
Gửi ý kiến của bạn
Tôi sinh ra ở Sài Gòn, nơi vẫn được mệnh danh là Hòn Ngọc Viễn Đông. Chỉ tiếc có điều là ngay tại chỗ tôi mở mắt chào đời (Xóm Chiếu, Khánh Hội) thì lại không được danh giá hay ngọc ngà gì cho lắm.
Một ngày không có người Mexican có thể sẽ không dẫn đến tình trạng xáo trộn quá mức như cách bộ phim hài "A day without a Mexican" đã thể hiện nhưng quả thật là nước Mỹ sẽ rất khó khăn nếu thiếu vắng họ. Xã hội sẽ bớt phần nhộn nhịp vì sự tươi vui và tràn đầy sức sống của một sắc dân phần lớn là chân thật và chăm chỉ.
Công cuộc chống độc tài vẫn đang tiếp tục và đang trả những cái giá cần phải trả cho một tương lai
tốt đẹp hơn. Chị là một trong số những người chấp nhận tự đóng góp vào những phí tổn đó cho toàn
dân tộc.
Chị là: NGUYỄN THÚY HẠNH.
Dưới thể chế Việt Nam Cộng Hòa người dân không chỉ bình đẳng về chính trị mà còn có cơ hội bình đẳng về kinh tế, nên mặc dù chiến tranh khoảng chênh lệch giàu nghèo giữa nông thôn và thành thị, giữa những người ở thành thị với nhau không mấy khác biệt.
Nếu so sánh với nuôi con thì có 2 việc là cho ăn và dạy dỗ. Ăn uống phải đầy đủ và điều độ (không mặn, ngọt, béo v.v…) để cơ thể khỏe mạnh. Giáo dục không gò bó thì trẻ hoặc hư hay cương cường tự lập, trái lại rầy la đánh đập hay nuông chiều thì trẻ sinh ra nhút nhát, kém tự tin hoặc ỷ lại.
NHTƯ ví với bàn tay Midas nuôi dưỡng thức ăn (tiền) cho nền kinh tế, trong khi bàn tay hữu hình (hay thô bạo) của nhà nước (gồm Hành Pháp và Quốc Hội ở Mỹ) có quyền hạn thả lỏng hay siết chặc thị trường.
Bắt đầu từ đây thì xu hướng nịnh nọt nở rộ và tràn lan ra khỏi lãnh vực thơ văn, vào đến tận nhà vệ sinh công cộng – theo ghi nhận của nhà báo Bút Bi :
Thấy tóc sếp đen thì nịnh: “Anh lo nghĩ nhiều mà giữ được tóc đen vậy thì tài tình quá!”, tóc sếp bạc thì âu lo: “Anh suy tư công việc nhiều quá nên để lại dấu ấn trên mái tóc anh”. Sếp ốm: “Quanh năm suốt tháng lo cho người khác nên anh chẳng nghĩ đến tấm thân gầy guộc của mình”. Sếp mập: “Anh quả là khổ, làm việc nhiều quá đến không có thời gian tập thể dục...”
Mau quá anh nhỉ! Mới đó đã hai mươi chín năm. Không ngờ đi ăn cưới người cháu vợ ở Cali, gặp lại anh ở phố Bolsa sau gần ba mươi năm. Nhớ ngày nào bốn anh em: Ngọc, Nhất, Tâm, Thể, coi như tứ trụ vây quanh người anh đầu đàn, anh Lê Văn.
Sáng 30 tháng 4, khoảng 6 giờ 30, lệnh gọi tất cả sĩ quan và nhân viên chiến hạm đang sửa chữa tại Hải-Quân Công-Xưởng tập họp tại Bộ-Tư-Lệnh Hạm-Đội. Một sĩ quan cao cấp Hải-Quân tuyên bố rã ngũ.
Từ Bộ-Tư-Lệnh Hạm-Đội trở lại HQ 402, với tư cách sĩ quan thâm niên hiện diện, Trung-Úy Cao Thế Hùng ra lệnh Thiếu-Úy Ninh – sĩ quan an ninh – bắn vỡ ổ khóa phòng Hạm-Trưởng, lấy tiền trong tủ sắt phát cho nhân viên để họ tùy nghi. Nhân viên ngậm ngùi rời chiến hạm, chỉ còn một hạ sĩ, một hạ sĩ nhất, một hạ sĩ quan tiếp liệu, vì nhà xa không về được.
Vấn đề, chả qua, là cả ba nhân vật thượng dẫn đều không thích cái thói xu nịnh và đã thẳng thắn nói lên những lời trung thực khiến ông Nguyễn Phú Trọng (và cả giới cầm quyền nghịch nhĩ) nên họ đành phải chịu họa – họa trung ngôn – giữa thời buổi nhiễu nhương. Trong một xã hội mà không có nhân cách người ta vẫn sống (thậm chí còn sống béo tốt hơn) thì những người chính trực bị giam trong Viện Tâm Thần … là phải!
Nay chánh phủ các nước nạn nhơn dịch vũ hán như Huê kỳ, Úc, Gia-nã-đại, Cộng hòa Séc, Đan-mạch, Estonie, Do-thái, Nhật-bổn, Lettonie, Lithuanie, Na-Uy, Nam Hàn, Slovènie, và Anh Quốc đã cùng nhau bày tỏ mối quan tâm và nghi ngờ về kết quả nghiên cứu tìm nguồn gốc Covid-19 của Tổ chức Y tế Thế giới vừa qua tại Trung Quốc và kêu gọi nên có nhận xét độc lập và hoàn toàn khoa học
Copyright © 2021 vietbao.com All rights reserved 