Hôm nay,  

Ảo Giác Của BRIC

12/09/201300:00:00(Xem: 17681)
... Việt Nam và Trung Quốc đều có chung một vấn đề là gánh nợ quá lớn và quá xấu...

Cách nay năm năm, vụ khủng hoảng tài chính bùng nổ từ Hoa Kỳ dẫn tới nạn Tổng suy trầm với mức độ trầm trọng chưa từng thấy kể từ vụ Tổng khủng hoảng 80 năm trước. Điều không ngờ là năm năm sau, các nền kinh tế suy sụp nhất trong khối công nghiệp hóa đều có nền móng tương đối lành mạnh hơn, và các thị trường gọi là đang lên, điển hình là nhóm BRIC là Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc, lại gặp bất ổn nặng. Vì sao lại như vậy và người ta học được gì từ những kinh nghiệm đó? Diễn đàn Kinh tế tìm giải đáp cho các câu hỏi đó qua phần trao đổi với chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa. Xin quý thính giả theo dõi cách Vũ Hoàng nêu vấn đề.

Vũ Hoàng: Xin kính chào ông Nghĩa. Thưa ông, đúng năm năm trước, vụ khủng hoảng tài chính bùng nổ ngày 15 Tháng Chín với sự sụp đổ của ngân hàng đầu tư Lehman Brothers và nhiều tập đoàn tài chính lớn nhất tại Hoa Kỳ đã gây ra nạn Tổng suy trầm trong hai năm liền. Khi ấy, các nền kinh tế công nghiệp hóa Âu-Mỹ đều co cụm và thế giới đặt nhiều triển vọng vào sức đẩy của các thị trường ta gọi là đang lên, điển hình là nhóm BRIC là bốn nước Brazil, Liên bang Nga, Ấn Độ và Trung Quốc. Năm năm sau, khi cần tổng kết lại bài học của khủng hoảng và dự báo về bất ổn trước mắt, người ta lại thấy một điều trái ngược. Đó là những bất ổn trong nhóm BRIC. Do đó, tiết mục chuyên đề kỳ của chúng ta sẽ tìm hiểu về các nguyên nhân gần xa của hai trạng thái rõ ràng là trái ngược. Ông nghĩ sao về đề tài này?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Đây là một câu hỏi lý thú vì giúp chúng ta nhìn ra sự chủ quan trong chính sách đối phó với những chấn động kinh tế, mà điển hình chính là kỳ họp thượng đỉnh tuần qua của nhóm G-20 tại thành phố St. Petersburg của Liên bang Nga.

- Năm năm trước, cơn chấn động bùng nổ tại Hoa Kỳ và Âu Châu rồi lan ra toàn cầu khiến lãnh đạo của 20 nền kinh tế mạnh nhất địa cầu là nhóm G-20 có sáng kiến hội họp hàng năm để cùng kiểm điểm và tìm biện pháp phối hợp. Chi tiết ấy đáng chú ý vì trước đây, nhóm G-7 của bảy nền kinh tế Âu-Mỹ-Nhật vẫn họp riêng và quyết định về các vấn đề kinh tế tài chính của thế giới, bây giờ, người ta muốn có cơ chế rộng mở để bao gồm cả các nền kinh tế đang lên. Thế rồi tại thượng đỉnh thứ năm của nhóm G-20 vào tuần qua ở bên Nga, lãnh đạo các nước lại ít cơ hội thảo luận sâu xa hơn về chuyện kinh tế và về những bất ổn trước mắt vì giành thời gian cho vụ khủng hoảng tại Syria. Trong khi ấy, trước khi vào thượng đỉnh này thì nhóm G-20 đã được Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF cảnh báo về những bất ổn trước mắt của các nền kinh tế đang lên, nhất là của nhóm BRIC mà ông vừa nhắc tới. Vì vậy, chúng ta nhớ lại là trước tập đoàn Lehman tan rã tại Mỹ thì mầm khủng hoảng đã manh nha từ cả năm trước mà ít ai chú ý...

Vũ Hoàng: Như vậy, chúng ta đi lại từ đầu, từ vụ khủng hoảng trong khối công nghiệp hoá bùng nổ năm 2008, rồi tìm hiểu xem là các nền kinh tế đang lên có thể bị biến động như thế nào. Về vụ khủng hoảng năm năm trước thì trong thời gian qua, người ta đã nghiên cứu và tổng hợp được nhiều cách lý giải, nhưng thính giả của chúng ta vẫn cần ông nhắc lại ở đây.

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ là các nhà nghiên cứu đã viết ra cả trăm cuốn sách về nguyên do của khủng hoảng mà mình chỉ có thể tóm lược như sau. Cái "duyên" của cơn chấn động là nạn bể bóng đầu tư trên thị trường địa ốc sau năm năm tăng trưởng quá mạnh từ 2002 đến 2006. Khi bóng bể thì sự suy sụp của thị trường gia cư loại thứ cấp hay "subprime" mới dội vào hệ thống tài chính và ngân hàng. Hệ thống này đã có cái "nhân" của khủng hoảng, là những nguyên nhân bất ổn tiềm ẩn từ rất lâu. Đó là thứ nhất, việc chủ quan vay mượn quá nhiều, thứ hai, việc giải phóng chế độ kiểm soát từ năm 1999, thứ ba nhiều phát minh quá mới trong kỹ thuật đầu tư tài chính mà người ta không ước lượng được mức rủi ro cho chính xác, thứ tư là số tiết kiệm quá lớn của Á châu trút về Hoa Kỳ làm giảm lãi suất và tạo ra nhiều cơ hội quá tốt đẹp nên gây ra phản ứng chủ quan bất cẩn trong đầu tư. Khi kinh tế bắt đầu suy trầm và trái bóng gia cư bị bể thì khủng hoảng tài chính dẫn tới nạn ách tắc tín dụng, các cơ sở đầu tư thiếu thanh khoản bị sụp đổ mới gây hốt hoảng làm khủng hoảng kinh tế lan rộng và dẫn tới bài toán chính trị là nhà nước phải đối phó ra sao, có nên cấp cứu hay không, rồi làm sao kích thích kinh tế?

- Trong một chuỗi dài nhiều nguyên nhân chòng chéo, bùng nổ vì một số thất quân bình nhất thời và thật ra chẳng có gì là bất thường – như một chu kỳ suy trầm hay một nạn bể bóng đầu tư – các nước lâm nạn đã phải tìm giải pháp và nói chung thì có thi hành nhiều biện pháp chấn chỉnh. Sau giai đoạn suy trầm thì các nước công nghiệp hóa đã phục hồi trên một nền móng lành mạnh hơn. Ngoại lệ và còn bất ổn thì có các nước Âu Châu, nhất là Pháp, chứ Hoa Kỳ và cả Nhật Bản thì đã khá hơn năm năm về trước. Ngày nay, đáng quan tâm nhất chính là các nền kinh tế đang lên.

Vũ Hoàng: Trước khi bước qua phần đó, xin ông trình bày cho thính giả của chúng ta là các nước lâm nạn đã cải cách những gì để vượt qua giai đoạn khó khăn đó?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Trước hết là đã có vay thì có trả nên các nước mắc nợ phải qua giai đoạn trả nợ và điều ấy cũng khiến kinh tế hồi phục mà chưa mạnh như sau các chu kỳ suy trầm trước đây. Thứ hai là vì khủng hoảng bùng nổ từ khu vực ngân hàng, hệ thống ngân hàng của họ được kiểm soát chặt chẽ hơn và minh bạch hơn, và nhất là phải nâng tiêu chuẩn an toàn theo quy ước Basel của quốc tế, nôm na là phải xóa nợ xấu và tăng vốn. Trong ba khối Âu-Mỹ-Nhật thì Hoa Kỳ cải thiện mạnh nhất và sau những tranh luận chính trị kéo dài thì nạn bội chi ngân sách cũng giảm mạnh. Bài học chính ở đây là phải thận trọng hơn khi vay mượn và đầu tư, chứ không hẳn là phải tăng cường vai trò can thiệp và bao cấp của nhà nước. Nói cách khác, tư bản chủ nghĩa vẫn tồn tại và có thể cải tiến chứ không tiêu vong như nhiều người đã lầm tưởng.

Vũ Hoàng: Bây giờ ta mới bước qua bên kia lằn ranh. Khi vụ khủng hoảng bùng nổ trong khối công nghiệp hóa, người ta đặt nhiều kỳ vọng vào các nước đang lên hay các nền kinh tế ông gọi là "tân hưng". Phải chăng kỳ vọng đó lại là ảo vọng khi nhóm BRIC lại gặp nhiều vấn đề nhất?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thưa rằng đúng như vậy, nhưng trong nhóm này mỗi quốc gia lại gặp một loại vấn đề khác mà tổng hợp lại thì mình có thể rút tỉa được nhiều bài học cho Việt Nam.

- Trong nhóm bốn quốc gia này, chỉ có hai nước là có nền dân chủ, là Brazil và Ấn Độ nhưng với cơ chế và lãnh đạo yếu kém nên dù là người dân có quyền đi bầu thì cũng chưa tìm ra giải pháp thoả đáng và thật ra vẫn bị nạn tham nhũng. Hai nước độc tài còn lại là Nga và Trung Quốc thì đã định chế hóa nạn tham nhũng và khó tìm ra lối thoát. Việc lãnh đạo mới của Trung Quốc tung chiến dịch bài trừ tham nhũng chỉ là mặt nổi của những tranh chấp chính trị mở ảo sau hậu trường. Chế độ của Tổng thống Vladimir Putin cũng đang đối mặt với khủng hoảng chính trị bên trong và điều ấy càng khiến xứ này khó cải cách hơn. Yếu tố chính trị đó rất đáng quan tâm vì chi phối chính sách đối phó của bốn nước này.

- Một thí dụ rất thời sự là lãnh đạo Úc cũng đã có chủ quan sai lầm trong năm năm qua khi để kinh tế quá lệ thuộc vào việc xuất khẩu nguyên vật liệu cho Trung Quốc và vào vai trò bao cấp của nhà nước, còn khoả lấp vấn đề kinh tế đằng sau chiến lược chống lại hiện tượng nhiệt hóa địa cầu. Kết quả là đảng đối lập đã thắng cử để sẽ tìm ra ngả khác.

Vũ Hoàng: Ông nêu bài học trước tiên cho nhóm BRIC này là chính trị và chính sách kinh tế. Còn các bài học thuần về kinh tế thì sao?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thuần về kinh tế, trong nhóm BRIC chỉ có một nước xuất khẩu nguyên nhiên vật liệu và chẳng biết làm gì hơn, là Liên bang Nga. Xứ này từng được giới đầu tư quốc tế ca tụng là nơi có triển vọng hơn cả mà sau cùng lại gây thất vọng. Nga cần cải tiến công nghệ năng lượng và tư nhân hóa hệ thống doanh nghiệp để tiếp nhận được tư bản và kỹ thuật mới mà lại không cải tổ hệ thống pháp lý và bị các nhóm lợi ích cản trở. Khi công nghệ năng lượng của các nước Âu-Mỹ đã làm thay đổi cả nền tảng của thị trường dầu khí, Nga chỉ là một nước bán dầu loại chậm tiến và sẽ còn tụt hậu về kinh tế. Đây là tấm gương mà Việt Nam không nên học.

- Trong nhóm BRIC, dẫn đầu với cái đèn đỏ là Brazil vì các chính quyền nối tiếp của cả hai phe tả hữu lẫn tướng lãnh đều có chung một chủ trương là bảo hộ mậu dịch để bảo vệ quyền lợi thiển cận và vì đã có nền móng dân chủ nên còn có xu hướng mị dân là tìm cách tái phân lợi tức. Khi đồng bạc của họ lên giá thì các đại gia nhập khẩu kiếm lời rất lớn mà ít ai chú ý đến hạ tầng cơ sở và thiết bị quá lạc hậu. Bây giờ, tỷ giá đồng bạc sa sút và còn sụt mạnh, xứ này sẽ rất khó xoay trở và còn bị nguy cơ lạm phát rất cao. Người ta đánh giá sai chủ nghĩa ái quốc trong kinh tế và sau khi tổ chức Giải Vộ địch Túc cầu Thế giới vào năm 2014 rồi Thế vận hội mùa Hè vào năm 2016, Brazil sẽ gặp nhiều bẽ bàng, thậm chí động loạn.

Vũ Hoàng: Còn lại trong nhóm này, có hai quốc gia đông dân nhất, là Ấn Độ và Trung Quốc. Thưa ông vì sao tương lai của hai nền kinh tế này lại có nhiều bất trắc sau mấy chục năm cải cách và đạt mức tăng trưởng ngoạn mục?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Ấn Độ là một nước dân chủ đã chuyển hướng từ chế độ bao cấp sang quy luật thị trường từ năm 1991 nên có một số thành tựu. Nhưng về cơ bản, họ chỉ cởi mở đủ cho nạn tham nhũng tung hoành mà không phá vỡ được sự ù lỳ của bộ máy hành chính để giải phóng sức sản xuất của tư nhân. Vì vậy, đà tăng trưởng giảm dần và khi đồng bạc mất giá và sẽ còn mất giá thì tư bản nội địa sẽ chảy ra ngoài, theo sau là đầu tư của quốc tế.

- Nhìn cho gần hơn thì khi thế giới bị Tổng suy trầm năm năm trước, Ấn Độ hụt cơ hội cải cách mà lại lạc quan tin vào sức đẩy của tư bản trút vào từ bên ngoài. Sức đẩy này thổi lên bong bóng và sự chủ quan về chính sách gây ra bội chi ngân sách và thiếu hụt cán cân vãng lai. Giờ đây họ đến ngày tính sổ và trong năm nay có thể gặp khủng hoảng như các nước Đông Á đã từng bị năm 1997 nên lại trở về chính sách kiểm soát ngoại hối để mong chặn đà tháo chạy của tư bản.

Vũ Hoàng: Sau cùng là Trung Quốc, cứ được Việt Nam coi là mẫu mực về chiến lược kinh tế và cũng lại có chế độ kiểm soát ngoại hối nên liệu có tránh được nạn tư bản đào thoát hay không?'

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Việt Nam và Trung Quốc đều có chung một vấn đề là gánh nợ quá lớn và quá xấu của hệ thống ngân hàng lẫn vai trò quá tai hại của doanh nghiệp nhà nước. Trong thời gian tới, chế độ kiểm soát ngoại hối vẫn không ngăn được khủng hoảng và vì kiểm soát thiên lệch nên còn dẫn tới nạn tay chân nhà nước tẩu tán tư bản. Vì thời lượng có hạn, chúng ta sẽ phải trở lại chuyện rắc rối này trong một kỳ sau.

Vũ Hoàng: Xin cảm tạ ông Nguyễn-Xuân Nghĩa về cuộc trao đổi vừa qua.

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Nelson Mandela (1918-2013), quán quân Giải Nobel Hòa Bình năm 1993, nhà hoạt động chống chế độ phân biệt chủng tộc bị tù 27 năm, và là vị tổng thống người da đen đầu tiên được bầu trong cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên của nước Nam Phi vào năm 1994, đã từng nói rằng, “Giáo dục là vũ khí có sức mạnh nhất mà bạn có thể sử dụng để thay đổi thế giới.” Hơn ai hết, Nelson Mandela là người không những hiểu rõ giá trị thực sự của nền giáo dục mà còn áp dụng kiến thức đó trong việc làm thay đổi đất nước và dân tộc Nam Phi của ông. Ông đã dẫn dắt Nam Phi từ một quốc gia ngập chìm trong bóng tối của thù hận, phân hóa và lạc hậu để vươn mình lên trong ánh sáng của đoàn kết, hòa bình và phát triển.
Hoa Kỳ đã tấn công Iran. Chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump gợi ý rằng có thể trì hoãn bất kỳ hành động quân sự nào của Mỹ trong nhiều tuần, ông tuyên bố vào ngày 21/6 rằng máy bay Mỹ đã tấn công ba địa điểm hạt nhân của Iran, bao gồm cả cơ sở bị chôn sâu ở Fordow. Các quan chức Iran xác nhận rằng các cuộc không kích đã diễn ra. Mặc dù ông Trump khẳng định rằng các địa điểm này đã bị "xóa sổ", nhưng vẫn chưa rõ các cuộc tấn công đã gây ra thiệt hại gì.
Jena, Louisiana – một thị trấn 4.000 dân lọt thỏm giữa rừng thông – nơi bảng hiệu đầu làng ca ngợi đội bóng nữ vô địch của bang, nhưng cách đó chỉ ba dặm, sau hàng rào kẽm gai và lời Kinh Thánh treo lủng lẳng, là Trại Giam ICE đồ sộ - do GEO Group điều hành. Nơi đây hiện giam giữ hơn 1000 người – phần lớn chưa từng bị kết tội hình sự, nhiều người chỉ là dân đang xin tị nạn hợp pháp, số còn lại chưa kịp hiểu vì sao mình bị bắt...
Tại sao Trump lại vội vàng ban hành hàng loạt sắc lệnh hành pháp và chính sách mới như vậy?AI: Có hai lý do.Đầu tiên, tổng thống vội vàng vì nếu có bất kỳ điều gì sai trái xảy ra vào đầu nhiệm kỳ, ông có thể đổ lỗi cho chính quyền trước và nhà nước (những người làm việc cho ông). Nếu để lâu, những điều sai trái sẽ là trách nhiệm của ông, và Trump không thích chịu trách nhiệm.Thứ hai, ông biết trong hai năm nữa, đảng Cộng hòa sẽ mất quyền kiểm soát Hạ viện trong cuộc bầu cử quốc hội và ông sẽ trở thành què quặt. Ông cần phải hoàn thành mọi việc ngay bây giờ. Ông muốn tập trung vào các doanh nghiệp của mình trong hai năm cuối nhiệm kỳ tổng thống,
Bao dung – một từ nghe thật thanh thoát. Âm tiết của nó cũng thật bình dị, thốt ra từ thanh quản nhẹ nhàng không cần uốn nắn, như cỏ mọc từ đất, như mưa từ trời. Vậy mà ngày nay, trong một xã hội đứng đầu thế giới về tự do, về quyền con người, hai từ “bao dung” bỗng dưng khó tìm. Chính trong tháng Sáu này, tháng gọi là Pride Month, những câu chuyện thương tâm về cộng đồng LGBTQ+ bị chìm trong bóng tối. Có lẽ trong sáu tháng qua, nước Mỹ có quá nhiều những phát ngôn, biến cố, thay đổi mà đối với truyền thông, đó là điều cần phải nói, và nói mỗi ngày. Hoặc cũng có lẽ, trong một chính quyền đang nỗ lực bác bỏ DEI, đóng chặt cửa với di dân, thì truyền thông cũng không dám đào sâu về những gì thuộc về cộng đồng yếu thế. Cho dù, đó là một án mạng lấy đi cuộc sống một con người, hoặc chấm dứt những nguyên tắc vốn đã được nhìn nhận hàng thập kỷ.
“Nơi nào người ta bắt đầu đốt sách, nơi đó người ta rồi cũng sẽ thiêu người.”— Heinrich Heine. Câu nói nổi tiếng từ thế kỷ XIX của thi sĩ Heinrich Heine, tưởng chỉ là tiếng vọng u ám của bóng ma lịch sử nhưng hôm nay, giữa thế kỷ XXI, lời cảnh báo ấy lại trở nên rúng động – ngay trên đất nước từng được xem là ngọn hải đăng của tự do học thuật. Oái oăm thay, những dấu hiệu đầu tiên của bóng tối không phát xuất từ một chế độ độc tài phương Đông, mà từ chính nước Mỹ – xứ sở từng được xem là ngọn hải đăng của giáo dục tự do.
Donald Trump không đội vương miện, nhưng ông đã luyện được cách bắt cả một đảng chính trị quỳ gối. Và cũng như các ông vua cổ đại, ông không cần luật – ông chính là luật. Nếu Toà Tối cao chống đối, ông sẽ gọi đó là “phản quốc.” Nếu truyền thông phản biện, ông gọi đó là “tin giả.” Nếu có cuộc bầu cử mà ông thua, ông sẽ bảo đó là “gian lận.” Và nếu có ai dám nói điều gì khác, ông sẽ gửi quân đội tới – như ông đã làm ở Los Angeles, để dạy cho đám biểu tình “hỗn xược” ấy một bài học về dân chủ... bằng đạn cao su và lựu đạn cay.
Ryanne Mena là một nhà báo đưa tin về tội phạm và an toàn công cộng cho Southern California News Group. Thứ Sáu, 6/6, ngày đầu tiên diễn ra cuộc biểu tình phản đối chính sách nhập cư của chính quyền Trump, chống lại các cuộc bố ráp của Cảnh Sát Di Trú (ICE), Mena đã có mặt ngay trên đường phố Los Angeles, bên ngoài Trung tâm giam giữ Metropolitan,L.A. Tại đây, cô bị trúng đạn hơi cay ở đùi bên trái Ngày kế tiếp, nữ phóng viên này bị trúng đạn cao su của các đặc vụ liên bang bắn vào đầu, bên phải, cách tai của cô chỉ khoảng 1 inch. Những tấm ảnh Mena và các đồng nghiệp khác bị thương lan tỏa khắp Instagram, Twitter.
Giữa lúc Tòa Bạch Ốc đang tìm mọi cách cứu vớt mối quan hệ Trump-Musk thì các cựu quan chức an ninh y tế cho biết chính quyền Trump hủy bỏ $766 triệu trong các hợp đồng nghiên cứu phát triển vaccine mRNA để chống lại các loại đại dịch cúm. Với họ, đây là đòn giáng mới nhất vào quốc phòng quốc gia. Họ cảnh báo rằng Hoa Kỳ có thể phải nhờ đến lòng trắc ẩn của các quốc gia khác trong đại dịch tiếp theo. ABC News dẫn lời Beth Cameron, cố vấn cao cấp của Trung tâm Đại dịch thuộc Brown University Pandemic Center, và là cựu giám đốc Hội đồng an ninh quốc gia Tòa Bạch Ốc, cho biết: “Các hành động của chính quyền đang làm suy yếu khả năng phòng ngừa của chúng ta đối với các mối đe dọa sinh học. Việc hủy bỏ khoản đầu tư này là một tín hiệu cho thấy chúng ta đang thay đổi lập trường về công tác chuẩn bị ứng phó với đại dịch. Và điều đó không tốt cho người dân Mỹ.”
Ăn mặc đẹp là nói về thời trang. Lịch sử “thời trang cao cấp” thuộc về truyền thống của Pháp: Haute couture từ thế kỷ 17. Đến thế kỷ 19, ngành thời trang cao cấp đã phát triển thành một phương tiện kích thích tăng trưởng trong nền kinh tế Pháp. Trong thời gian này, các nhà tạo mốt như Dior, Chanel và Balenciaga đã được thành lập. Tuy nhiên, vào thế kỷ 20, ngành thời trang cao cấp ở Pháp đã mất đi phần lớn sự huyền bí của mình và phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các thị trường quốc tế khác, đặc biệt là ở Ý và Hoa Kỳ. Sự thành công của bối cảnh thời trang quốc tế và tiềm năng lợi nhuận đã thu hút sự chú ý của các tập đoàn hàng xa xỉ, được tiên phong bởi ông trùm kinh doanh người Pháp và người sáng lập LVMH Bernard Arnault vào năm 1987. Ngày nay, các tập đoàn này vẫn tiếp tục duy trì hoạt động lịch sử của các nhà thời trang xa xỉ thông qua việc bổ nhiệm các giám đốc sáng tạo, những người diễn giải và chỉ đạo triết lý thiết kế của thương hiệu.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.