Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2824)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Phiên tòa dân sự về hiếp dâm và phỉ báng chống lại Trump sẽ không bị hoãn. Sau khi luật sư Joe Tacopina xin hoãn do bận với bản cáo trạng do Biện lý Alvin Bragg chống lại Trump, một luật sư khác của Trump đã đưa ra yêu cầu trì hoãn riêng — nhưng một thẩm phán hôm thứ Năm đã bác bỏ yêu cầu đó, CBS News đưa tin.
Hầu hết người dân Hoa Kỳ không cần phải lo lắng về sự an toàn của nước máy, nhưng mỗi năm vẫn có hàng triệu người tiếp xúc với nước bị nhiễm tạp chất. Thử lấy thí dụ về các cuộc khủng hoảng nước để thấy rõ cơ sở hạ tầng nước uống những nơi này đang có vấn đề.
Trung Tâm Quốc Gia Châu Á Thái Bình Dương Về Người Cao Niên (NAPCA) là một tổ chức phi lợi nhuận, chuyên cải thiện chất lượng cuộc sống của người cao tuổi Việt Nam và gia đình họ. Chúng tôi điều hành một Trung Tâm Hỗ Trợ Cao Niên NAPCA dành cho Người Lớn Tuổi và Người Chăm Sóc và có sẵn bằng 5 ngôn ngữ khác nhau. Trong chuyên mục này, chúng tôi muốn chia sẻ một số câu hỏi quan trọng mà chúng tôi nhận được từ độc giả. Hy vọng quý vị sẽ thấy chúng rất hữu ích.
Trên bốn mươi năm sau, nạn hải tặc ở vùng Đông Nam Á vẫn còn hoành hành, nhưng phần lớn là nhắm vào các tàu chở hàng, nhất là các tàu chở dầu ở eo biển Singapore và Malacca...
Sở An toàn Hàng hải tỉnh Phúc Kiến của Trung Quốc hôm thứ Năm tuyên bố rằng các tàu sẽ không được phép đi vào khu vực phía bắc Đài Loan từ 9 giờ sáng đến 3 giờ chiều giờ địa phương vào hôm Chủ nhật 16/4/2023, với lý do có nguy cơ rơi các mảnh vỡ hỏa tiễn. Không rõ thông báo đề cập đến loại mảnh vỡ nào.
Trump nói với Fox News, nói về cách một số nhà lãnh đạo thế giới khác so sánh với Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden: "Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là người đàn ông thông minh và xuất sắc. Tất cả họ đều là những người hàng đầu. Người của chúng ta [Biden] không phải là người hàng đầu. Chưa bao giờ. Đây là những người hàng đầu ở đầu trò chơi của họ. Đây không phải là những người chơi trò chơi.”
Một thành viên cực hữu của Hạ viện Texas bị cáo buộc có “mối quan hệ không phù hợp” với một thực tập sinh dưới 21 tuổi trong một đơn khiếu nại nội bộ, theo báo The Texas Tribune. Đơn khiếu nại chống lại Dân biểu Bryan Slaton (Cộng Hòa-Royse) đã được một nhân viên lập pháp gửi tới Ủy ban Điều tra Chung của Hạ viện
Tụi còn nhớ lúc đi học, cái gì mà dính tới chữ lèo là kể như hổng ai tin cả như dép lèo, hứa lèo, đồ lèo... Khi mà tui được tuyên án là "mày lèo quá đi" thì kể như từ nay trở đi, xin đừng hẹn hò hay hứa hẹn hoặc tuyên bố gì cả. Thế nhưng sự thực, có những chữ dính tới chữ lèo lại được ưa thích, trọng vọng và nâng niu. Tỷ như “giường lèo” có chạm trổ đẹp đẽ tinh vi ai mà không thích hoặc “bún nước lèo Sóc Trăng” ai mà không muốn ăn thử?
Luật sư Jim Trusty của Trump cho biết nhóm pháp lý của Trump sẽ cố gắng yêu cầu Tòa án quăng bỏ bản cáo trạng liên quan đến cáo buộc thanh toán tiền bịt miệng cho cô Stormy Daniels trước khi vụ án được đưa ra xét xử. Luật sư Trusty nói với ABC’s This Week hôm Chủ nhật rằng “văn bản xin quăng bỏ phải được ưu tiên vì chúng sẽ loại bỏ hành vi sai trái công lý này từ rất sớm.
Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện, Dân biểu Michael McCaul (Cộng Hòa-Texas) hôm Chủ nhật cho biết Trung Quốc có thể chiếm trọn Đài Loan trong cuộc bầu cử tiếp theo “mà không cần nổ 1 phát súng” để trả lời câu hỏi liệu người dân Đài Loan có muốn đối đầu quân sự hay không.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.