Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2823)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Đại dịch Covid-19 đã làm rung chuyển thế giới nghệ thuật, nhưng không gì có thể lay chuyển được vị trí dẫn đầu của Musée du Louvre trong cuộc khảo sát số liệu khách tham quan của tạp tờ “The Art Newspaper”. Hàng năm, tờ báo này hỏi các bảo tàng nghệ thuật trên thế giới xem họ đã đón bao nhiêu du khách trong năm trước đó và năm nào Louvre cũng đứng đầu.
Tròn 50 năm trước, Quân đội Hoa Kỳ rời Việt Nam trong tuần này. Vào ngày 29/3/1973, hai tháng sau khi ký hiệp định Paris, đơn vị tác chiến cuối cùng của Hoa Kỳ rời miền Nam Việt Nam khi Hà Nội trả tự do cho nhiều tù binh Mỹ còn bị giam giữ ở miền Bắc Việt Nam. Nhưng 2 thập niên can dự của Hoa Kỳ sẽ không chính thức kết thúc cho đến 20 tháng sau
30/4/1975, cộng sản xâm chiếm miền Nam Việt Nam. Những tệ nạn xã hội lúc đó đều bị chính quyền mới quy chụp là “ tàn dư Mỹ Nguỵ”. Gần nửa thế kỷ trôi qua từ ngày “giải phóng miền Nam”, các tệ nạn không chỉ ở ngoài xã hội, mà còn len lỏi vào những mái gia đình. Trách nhiệm lúc này thuộc về ai? Và sẽ mang tên gọi là gì?
Một trong những nhân viên quốc hội của Thượng nghị sĩ Rand Paul đã bị thương nặng sau khi bị đâm ở thủ đô DC vào hôm Thứ Bảy khi anh này rời một nhà hàng. Cảnh sát Thủ đô đã phản ứng với vụ đâm dao xảy ra ở dãy nhà 1300 trên Phố H Street lúc 5:17 giờ chiều Thứ Bảy, theo bản tin báo The Hill.
Dân biểu Zoe Lofgren (Dân Chủ-Calif.) nói với Jim Acosta trên CNN hôm Chủ nhật rằng giọng điệu hung hăng của Trump về có thể bị Biện lý Alvin Bragg truy tố là “công khai và trắng trợn” hơn ngôn từ của Trump những ngày trước ngày bạo loạn 6/1/2021
Cựu Tổng Thống Donald Trump vừa mắc thêm một trọng tội mới vì vi phạm luật tiểu bang New York. Ông ta đã đe dọa luật sư quận Mahattan Alvin Bragg, chính là người đang điều tra vụ án tiền bịt miệng của Donald Trump ở New York cho ngôi sao phim người lớn Stormy Daniels trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016. Ông ta đã làm như vậy với mục đích đe dọa Alvin Bragg khi thi hành nhiệm vụ. Điều này vi phạm luật New York. Cụ thể là Luật Hình Sự, mục 195.05 cản trở hành chính nhà nước ở mức độ thứ hai...
Đài Loan đã mất một đối tác ngoại giao khác—Honduras, quốc gia đã cắt đứt quan hệ với Đài Loan hôm thứ Bảy để thiết lập bang giao với Trung Quốc. Điều đó có nghĩa là Đài Loan hiện chỉ được 13 quốc gia có chủ quyền công nhận, bao gồm cả Thành phố Vatican, đã mất 9 đồng minh ngoại giao kể từ năm 2016.
✱ ABC News: Mặc dù biết được sự thật - Fox vẫn loan truyền và tán thành những 'tuyên bố gian lận về cuộc bầu cử' do Dominion gây ra, ngay cả khi nội bộ công ty xác nhận những lời dối trá đó là 'điên rồ', 'lố bịch' và 'liều lĩnh một cách đáng kinh ngạc' . ✱ Delaware Court documents: Tờ New York Post do gia đình Murdoch kiểm soát đã viết một bài xã luận yêu cầu Trump "ngừng luận điệu về cuộc bầu cử bị đánh cắp" và ngừng cho Rudy Giuliani xuất hiện trên truyền hình. ✱ Reuters: Grossberg -Fox News Producer, kiện lại Fox News - cáo buộc Fox quảng bá những tuyên bố sai trái của Donald Trump về gian lận bầu cử - Fox đã cho cô ta tạm nghỉ việc vào ngày thứ Hai (20.3.2023)...
Mississippi: bão lớn, giông thổi làm ít nhất 24 người chết. Có ít nhất 24 người chết, hàng chục người bị thương và 4 người mất tích sau những cơn bão mạnh và ít nhất một cơn lốc xoáy đổ bộ vào Mississippi vào tối thứ Sáu
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.