Quyết định của Bắc Kinh cho phép kiểm tra phi cơ do thám EP-3E đã gợi ra ý các nhà cầm đầu của Trung quốc đã có ý cho giảm sự căng thẳng đã gây ra đối với quan hệ Trung-Mỹ về vụ đụng phi cơ ngày 1 tháng tư và sau đó.
Tại Washington, Phó Tổng Thống Dick Cheney đã hoan nghênh quyết định này như một dấu hiệu khuyến khích.
“Thực tế Trung quốc hiện nay đã công bố họ có ý muốn để nhân viên Hoa kỳ vào và xem chiếc phi cơ, như nếu có cái gì sẽ được lấy đi, đây là điều rất lạc quan,” theo như ông Cheney đã tuyên bố trên TV “Fox News” ngày chủ nhật.
Tân Hoa xã đã không cho biết khi nào cuộc kiểm tra của Hoa kỳ sẽ xẩy ra.
Một giới chức ngoại giao đã xác nhận Hoa kỳ đựơc cam kết để xem chiếc phi cơ, nhưng đã cho biết chi tiết thủ tục.
Tại cuộc đàm phán ngày 18 và 19 tháng tư, các thương thuyết gia Mỹ đã đưa ra một đề nghị cho chuyên gia Hoa kỳ kiểm tra chiếc phi cơ và giám định xem liệu phi cơ phải sửa chữa và bay ra khỏi đảo hay phải tháo rời ra để gửi .
“Đã làm xong cuộc điều tra và thu thập chứng cớ về phi cơ Hoa kỳ trong vụ này, đồng thời cũng có quan niệm để xử lý theo tiền lệ quốc tế đối với những đề xuất như thế, phía Trung quốc đã quyết định cho phép phía Hoa kỳ kiểm tra phi cơ của Hoa kỳ tại phi trường Linh Thủy,” theo như Tân Hoa Xã đã tuyên bố.
Phi cơ Hoa kỳ đã bị hư hại nặng phải hạ cánh khẩn tại Linh Thủy, trên đảo Hải Nam sau khi bị đụng trên biển Nam Hải. Trung quốc đã cầm giữ 24 người Hoa kỳ của phi hành đoàn trong 11 ngày trong khi đợi Washington xin lỗi, chỉ thả họ ra sau cuộc đàm phán kéo dài. Viên phi công Trung quốc đạ bị thiệt mạng.
Tân Hoa Xã cũng đã cho biết, Hoa kỳ đã đồng ý để nghĩ tới trả tiền cho Trung quốc. Thông tấn này đã cho biết, tính chuyện này để làm gì, nhưng đã cho biết hai phía sẽ còn có thương thuyết nữa về số tiền rõ ràng Hoa kỳ phải trả và các mục có trong vụ này.
Cheney nói Mỹ sẽ trả tất cả chi phí để mang phi cơ về, nhưng chưa có ý định để bồi thường về vụ đụng phi cơ này.
“Chúng tôi sẽ trả bất cứ cái gì liên hệ tới việc cho hồi phục phi cơ theo các khoản như vận chuyển, sà lan, cần trục, bất cứ cái gì cần để lấy được phi cơ về,” theo lời ông Cheney.
Tân Hoa Xã đã cho biết, hai phía đã mở vài vòng đàm phán gần đây tại Bắc Kinh về chiếc phi cơ, nhưng vấn đề chưa được rõ ràng ngay như thể thông tấn này đã đề cập vào những vụ đám phát không được tiết lộ trước đây.
Thông tấn đã cho biết, cuộc bàn cãi để chung kết vấn đề sẽ còn tiếp tục. Thông tấn này cũng đã cho biết hai phía đã đồng ý để khám phá các đường lối để tránh những vụ xẩy ra tương tự qua cuộc tranh luận trong ủy ban Trung Mỹ về sự an toàn vùng biển quân sự.
Nhưng không thấy có đấu hiệu nào trong bài tường trình này là Trung quốc đang sửa soạn cho trả chiếc phi cơ này.
Phi hành đoàn khi còn trên phi cơ đã dùng búa và những phương tiện khác để làm cho các thiết bị do thám bất khiển dụng, nhưng có một số bí mật đã lọt vào tay của Trung quốc, theo như các giới chức của quốc phòng đã cho biết. HÌnh chụp vệ tinh chỉ cho thấy Trung quốc đã khám xét các bộ phận nghe thuộc loại kỹ thuật cao cấp và các máy điện tử của chiếc phi cơ trị giá 80 triệu Mỹ kim.
Hoa kỳ và Trung quốc đưa ra các tin mâu thuẫn trong khi phi cơ đụng. Trung quốc đã tố giác viên phi công Mỹ cho liệng ngay vào chiếc chiến đấu cơ. Mỹ cho biết, chiếc phản lực cơ của Trung quốc bay lẹ hơn đã bay sát và xui xẻo đụng vào chiếc phi cơ Mỹ bay bằng cánh quạt to lớn hơn.
Trung quốc đã đồng ý thả phi hành đoàn Hoa kỳ sau khi TT Bush đã tuyên bố Washington rất lấy làm tiếc Trung quốc đã mất đi một hoa tiêu, và phi cơ Hoa kỳ hạ cánh xuống đảo Hải Nam không xin phép.
Nội các Bush đã cho biết rõ ràng, nội các có ý định cho tái tục các phi vụ thám sát trong không phận quốc tế ở ngoài khơi duyên hải của Trung quốc, mặc dầu có sự yêu cầu ngưng lại của Bắc Kinh .
Tân Hoa Xã đã không dám đề cập tới vụ cho ngưng các phi vụ này nữa.