Kết Quả Mới Nghiên Cứu:
Tuần vừa qua, Bs Roberto M. Mesa vừa trình bày trong Buổi Họp Hàng Năm (2003) về Bệnh Nhiễm Trùng tại Hoa Kỳ cho biê't vấn đề quen thuốc trụ sinh càng ngày càng tăng trưởng mạnh.
Đây là cuộc nghiên cứu ke'o dài từ năm 1992 tới năm 1996 cho thấy kháng trụ sinh macrolides trong bệnh viêm sưng phổi do vi trùng streptococcus tăng cao từ 5% lên 24% trong năm 1992. Vấn đề kháng sinh còn trầm trọng hơn đối với trẻ em, lên tới 35%.
Trong một nghiên cứu khác tại Đại Học Y Khoa Houston Texas cho thấy tới 60 trẻ em phải nằm nhà thương vì sưng phổi do vi trùng Staphylococcus Aureus. Tỉ lệ kháng trụ sinh methicilline tăng cao tới 45%.
Trong một nghiên cứu khác nữa tại Đại Học Y Khoa Davis, California, cho thấy kháng thuốc trụ sinh methicilline lên tới 20.5% cho vi trùng S. aureus. Trong 176 môi trường cấy co' tới 58.5% vi trùng S. aureus kháng trụ sinh Methicilline.
Bởi vậy theo Bs Dera thì việc quan trọng nhất là phải dùng liều lượng trụ sinh cho đúng cách tốt hơn việc hạn chê' dùng trụ sinh.
Nếu đà này cứ tăng mãi thì chỉ trong vòng 5 năm nữa thì hầu hết trẻ em bị viêm sưng phổi sẽ tử vong, vì sợ rằng tới lúc đo' không còn thuốc hữu hiệu mà điều trị bệnh viêm sưng phổi cho nhi khoa nữa.
Tránh Dùng Trụ Sinh Bừa Bãi
Trụ sinh là thuốc sản xuất từ một vi khuẩn, dùng để giết vi khuẩn khác. Trụ sinh giết vi trùng theo nhiều cách khác nhau. Trụ sinh chui vào vi trùng, giết vi trùng (bactericidal). Trụ sinh cũng có thể tìm kiếm vi trùng, chặn không cho vi trùng sinh sản (bacteriostatic), giúp cơ thể chống vi trùng, chống nhiễm trùng.
Nếu dùng trụ sinh bưà bãi, vi trùng sẽ quen thuốc.
. Bốn chục năm về trước, lần đầu tiên, người ta khám phá vi trùng quen thuốc trụ sinh trong nhà thương.
. Năm 1960, vi trùng bệnh lậu gonorrhrea (Neisseria gonorrhea) và vi trùng bệnh tiêu chảy ra máu (Shigella) được phát hiện là có quen trụ sinh.
. Gần đây, có hai loại vi trùng đã quen trụ sinh, đến nỗi không thể dùng thuốc để chưã bệnh được nưã. Loại thứ nhất là vi trùng lao (MDR-TB), kiếm thấy trong thành phố New York, đã quen nhiều thứ thuốc. Phần lớn những người mắc bệnh lao ở đây là những bệnh nhân HIV, tù nhân, và một số người vô gia cư. Loại thứ hai tên là Enterocccus, cũng đã quen thuốc Vancomycine. Trong quá khứ vancomycine là thuốc tốt nhất để chưã bệnh do vi trùng Enteroccocus ( Pharmacy today, December 1999).
. Vi trùng Streptoccocus Pneumoniae cũng đã quen trụ sinh là một báo hiệu khẩn cấp cho chúng ta. Tại Hoa Kỳ, S. Pneumoniae đứng hàng đầu gây bệnh viêm sưng phổi. Mỗi năm có 500,000 bênh nhân bị bệnh viêm phổi. Và cũng mỗi năm, có 50,000 bệnh nhân bị vi trùng S. Pneumoniae tấn công vào máu, 7 triệu trường hợp bị nhiễm trùng tai, và 3,000 bệnh bị viêm màng óc. Cho tới bây giờ đã có 35 phần trăm vi trùng S. Pneumoniae quen thuốc Penicilline, và gần phân nửa quen thuốc Cephalosporins. Có nghiã là tiêu chuẩn chữa trị đã không đạt được mức bình thường, và một ngày nào đó sẽ xuất hiên loại vi trùng S. Pneumonia quen thuốc trụ sinh.(Contemporary Pediatrics, December 1999).
Nguyên nhân vi trùng quen thuốc
Có ba nguyên nhân làm vi trùng quen trụ sinh:
1) Nguyên nhân thứ nhất là do đột biến gen (gen mutations),
2) Nguyên nhân thứ hai là sự trao đổi thông tin gen (exchange of genetic information) giữa các vi trùng,
3) Và, nguyên nhân thứ ba là cách thay đổi, chọn lựa trụ sinh chữa bệnh trong nhà thương.
.Dùng trụ sinh qúa lố, hay không đúng cách trong nhà thương, trong y viện, hay trong cộng đồng, sẽ tạo điều kiện cho vi trùng đã từng quen thuốc, nảy nở.
.Trong một tường trình khác cho thấy có 80 phần trăm trụ sinh dùng cho ngoại chẩn, và phòng mạch. Chỉ có 20 phần trăm trụ sinh dùng trong nhà thương. Bởi vậy, nên để ý đến cách dùng trụ sinh chữa bệnh ở ngọại chẩn, hay phòng mạch, thí dụ dùng trụ sinh trị nhiễm trùng cuống phổi, sưng phổi, viêm xoang, viêm cuống họng, hay viêm tai, v...v...
.Trong lúc còn đi học hay thực tập, bác sĩ thường dùng trụ sinh kéo dài 10 (mười) ngày, cho mỗi liều thuốc. Nhưng bây giờ bác sĩ lại được khuyên:
. Phải dùng trụ sinh mạnh, tác dụng nhanh.
. Phải dùng lượng thuốc cao, giảm thời gian cho ngắn.
. Phải tránh dùng trụ sinh có nồng độ thấp, vì sợ không đủ sức ngăn chặn vi trùng.
Theo Tiến sĩ dược khoa G.G.Zhannel thì chính vì cách dùng trụ sinh kiểu đó có thể làm vi trùng quen thuốc. Chẳng hạn như đang chưã một bênh nhiễm trùng quen thuốc Ampicilline, nhưng phải thay đổi, dùng một thể loại Penicillines khác. Cũng theo Tiến sĩ Zhannel, quan niệm không phải chỉ giản dị như vậy, mà phải thận trọng thay đổi theo hoàn cảnh, tuỳ theo từng thứ bệnh nhiễm trùng, từng loại vi trùng và từng bệnh nhân (Pharmacy today, December 1999).
Những nguyên nhân khác làm vi trùng quen thuốc
1) Dùng trụ sinh trong Nông lâm mục:
. Tiến sĩ Dược khoa Steven C. Ebert ghi nhận rằng ít ra có tới 50 phần trăm trụ sinh được dùng trong các nông trại. Dùng trụ sinh để giúp xúc vật lớn mạnh, sinh sản tốt, và giảm nhiễm trùng trứng. Dùng trụ sinh quá nhiều trong nông trại đã làm vi trùng càng ngày càng quen thuốc.
. Ở những nước đang mở mang , tình trạng dùng trụ sinh càng tệ hơn. Thí dụ tại Ấn Độ, thuốc trụ sinh dùng cho nông trại nhiều hơn dùng cho bệnh nhân gấp trăm ngàn lần. Nguy hiểm nhất là tính chất quen trụ sinh của vi trùng trong gen (genes), đã truyền từ vi trùng này qua vi trùng khác, trong xúc vật, trong phân phế thải.
. Năm 1998, tại Đan Mạch, vụ trúng độc do vi trùng Salmonella enterica, huyết thanh loại DT 104, đã giết hại nhiều người, cũng là bởi đã dùng quá nhiều trụ sinh quinolones cho xúc vật. Và, vì vậy Salmonella đã quen Quinolones. 2) Dùng trụ sinh không toa.
Ở nhiều nước khác trên thế giới, kể cả ở Việt Nam, dùng trụ sinh không cần toa bác sĩ. Vi trùng cũng sẽ bị quen thuốc. Phương tiện giao thông dễ dàng trên thế giới ngày nay sẽ giúp vi trùng quen thuốc di chuyển đi khắp nơi, từ chỗ này qua chỗ khác, từ nước này qua nước khác. Trong một cuộc thí nghiệm ở Đài Loan cho thấy: vi trùng đã rõ ràng quen nhiều thuốc trụ sinh, khi so sánh, thử nghiệm nước tiểu cho bệnh nhân trong phòng cấp cứu, phòng ngoại chẩn, hay cho hoc sinh trung học và bệnh nhân lớn tuổi.
Nói tóm lại, chúng ta đã nhìn thấy sự nguy hiểm khi dùng thuốc trụ sinh bưà bãi. Vi trùng sẽ từ từ quen thuốc. Sẽ không còn công hiệu khi dùng trụ sinh trị bệnh hiểm nghèo cho chúng ta, cho cộng đồng, và cho cả nhân loại.
Dùng thuốc trụ sinh cho an toàn:
. dùng trụ sinh theo toa bác sĩ. Giúp chọn lựa trụ sinh chính xác diệt trừ mỗi loại vi trùng. Dùng đúng liều lượng, theo tuổi tác, cân lượng.
. Nếu bệnh do siêu vi trùng, hay dị ứng, không cần trụ sinh, thì không nên xin bác sĩ thêm trụ sinh.
. Không cần trụ sinh, mà vẫn cứ dùng, sẽ làm vi trùng quen thuốc.
. Không nên tự mình chữa trụ sinh. Vì có nhiều trường hợp nếu nhiễm trùng do siêu vi trùng, thì không cần trụ sinh. Thuốc trụ sinh giết vi trùng, nhưng không giết được siêu vi trùng.
. Mỗi trụ sinh có tác dụng khác nhau, chữa nhiễm trùng khác nhau.
. Không nên chia sẻ trụ sinh, uống chung thuốc với khác. Thuốc do bác sĩ cho toa, có thể phù hợp với mình, nhưng không phù hợp với người khác.
. Uống đúng liều lượng do bác sĩ chỉ định. Không nên tự ngưng thuốc, mặc dầu thấy bệnh thuyên giảm. Không nên uống trụ sinh nửa chừng, để dành lần sau uống tiếp. Vì rất có thể sẽ làm vi trùng quen thuốc.
Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: Tran.Ngo@verizon.net; Điện Thoại: (714) 547-3915; Diễn Đàn Y Khoa: http://groups.yahoo.com/group/DienDanYKhoa/
Tuần vừa qua, Bs Roberto M. Mesa vừa trình bày trong Buổi Họp Hàng Năm (2003) về Bệnh Nhiễm Trùng tại Hoa Kỳ cho biê't vấn đề quen thuốc trụ sinh càng ngày càng tăng trưởng mạnh.
Đây là cuộc nghiên cứu ke'o dài từ năm 1992 tới năm 1996 cho thấy kháng trụ sinh macrolides trong bệnh viêm sưng phổi do vi trùng streptococcus tăng cao từ 5% lên 24% trong năm 1992. Vấn đề kháng sinh còn trầm trọng hơn đối với trẻ em, lên tới 35%.
Trong một nghiên cứu khác tại Đại Học Y Khoa Houston Texas cho thấy tới 60 trẻ em phải nằm nhà thương vì sưng phổi do vi trùng Staphylococcus Aureus. Tỉ lệ kháng trụ sinh methicilline tăng cao tới 45%.
Trong một nghiên cứu khác nữa tại Đại Học Y Khoa Davis, California, cho thấy kháng thuốc trụ sinh methicilline lên tới 20.5% cho vi trùng S. aureus. Trong 176 môi trường cấy co' tới 58.5% vi trùng S. aureus kháng trụ sinh Methicilline.
Bởi vậy theo Bs Dera thì việc quan trọng nhất là phải dùng liều lượng trụ sinh cho đúng cách tốt hơn việc hạn chê' dùng trụ sinh.
Nếu đà này cứ tăng mãi thì chỉ trong vòng 5 năm nữa thì hầu hết trẻ em bị viêm sưng phổi sẽ tử vong, vì sợ rằng tới lúc đo' không còn thuốc hữu hiệu mà điều trị bệnh viêm sưng phổi cho nhi khoa nữa.
Tránh Dùng Trụ Sinh Bừa Bãi
Trụ sinh là thuốc sản xuất từ một vi khuẩn, dùng để giết vi khuẩn khác. Trụ sinh giết vi trùng theo nhiều cách khác nhau. Trụ sinh chui vào vi trùng, giết vi trùng (bactericidal). Trụ sinh cũng có thể tìm kiếm vi trùng, chặn không cho vi trùng sinh sản (bacteriostatic), giúp cơ thể chống vi trùng, chống nhiễm trùng.
Nếu dùng trụ sinh bưà bãi, vi trùng sẽ quen thuốc.
. Bốn chục năm về trước, lần đầu tiên, người ta khám phá vi trùng quen thuốc trụ sinh trong nhà thương.
. Năm 1960, vi trùng bệnh lậu gonorrhrea (Neisseria gonorrhea) và vi trùng bệnh tiêu chảy ra máu (Shigella) được phát hiện là có quen trụ sinh.
. Gần đây, có hai loại vi trùng đã quen trụ sinh, đến nỗi không thể dùng thuốc để chưã bệnh được nưã. Loại thứ nhất là vi trùng lao (MDR-TB), kiếm thấy trong thành phố New York, đã quen nhiều thứ thuốc. Phần lớn những người mắc bệnh lao ở đây là những bệnh nhân HIV, tù nhân, và một số người vô gia cư. Loại thứ hai tên là Enterocccus, cũng đã quen thuốc Vancomycine. Trong quá khứ vancomycine là thuốc tốt nhất để chưã bệnh do vi trùng Enteroccocus ( Pharmacy today, December 1999).
. Vi trùng Streptoccocus Pneumoniae cũng đã quen trụ sinh là một báo hiệu khẩn cấp cho chúng ta. Tại Hoa Kỳ, S. Pneumoniae đứng hàng đầu gây bệnh viêm sưng phổi. Mỗi năm có 500,000 bênh nhân bị bệnh viêm phổi. Và cũng mỗi năm, có 50,000 bệnh nhân bị vi trùng S. Pneumoniae tấn công vào máu, 7 triệu trường hợp bị nhiễm trùng tai, và 3,000 bệnh bị viêm màng óc. Cho tới bây giờ đã có 35 phần trăm vi trùng S. Pneumoniae quen thuốc Penicilline, và gần phân nửa quen thuốc Cephalosporins. Có nghiã là tiêu chuẩn chữa trị đã không đạt được mức bình thường, và một ngày nào đó sẽ xuất hiên loại vi trùng S. Pneumonia quen thuốc trụ sinh.(Contemporary Pediatrics, December 1999).
Nguyên nhân vi trùng quen thuốc
Có ba nguyên nhân làm vi trùng quen trụ sinh:
1) Nguyên nhân thứ nhất là do đột biến gen (gen mutations),
2) Nguyên nhân thứ hai là sự trao đổi thông tin gen (exchange of genetic information) giữa các vi trùng,
3) Và, nguyên nhân thứ ba là cách thay đổi, chọn lựa trụ sinh chữa bệnh trong nhà thương.
.Dùng trụ sinh qúa lố, hay không đúng cách trong nhà thương, trong y viện, hay trong cộng đồng, sẽ tạo điều kiện cho vi trùng đã từng quen thuốc, nảy nở.
.Trong một tường trình khác cho thấy có 80 phần trăm trụ sinh dùng cho ngoại chẩn, và phòng mạch. Chỉ có 20 phần trăm trụ sinh dùng trong nhà thương. Bởi vậy, nên để ý đến cách dùng trụ sinh chữa bệnh ở ngọại chẩn, hay phòng mạch, thí dụ dùng trụ sinh trị nhiễm trùng cuống phổi, sưng phổi, viêm xoang, viêm cuống họng, hay viêm tai, v...v...
.Trong lúc còn đi học hay thực tập, bác sĩ thường dùng trụ sinh kéo dài 10 (mười) ngày, cho mỗi liều thuốc. Nhưng bây giờ bác sĩ lại được khuyên:
. Phải dùng trụ sinh mạnh, tác dụng nhanh.
. Phải dùng lượng thuốc cao, giảm thời gian cho ngắn.
. Phải tránh dùng trụ sinh có nồng độ thấp, vì sợ không đủ sức ngăn chặn vi trùng.
Theo Tiến sĩ dược khoa G.G.Zhannel thì chính vì cách dùng trụ sinh kiểu đó có thể làm vi trùng quen thuốc. Chẳng hạn như đang chưã một bênh nhiễm trùng quen thuốc Ampicilline, nhưng phải thay đổi, dùng một thể loại Penicillines khác. Cũng theo Tiến sĩ Zhannel, quan niệm không phải chỉ giản dị như vậy, mà phải thận trọng thay đổi theo hoàn cảnh, tuỳ theo từng thứ bệnh nhiễm trùng, từng loại vi trùng và từng bệnh nhân (Pharmacy today, December 1999).
Những nguyên nhân khác làm vi trùng quen thuốc
1) Dùng trụ sinh trong Nông lâm mục:
. Tiến sĩ Dược khoa Steven C. Ebert ghi nhận rằng ít ra có tới 50 phần trăm trụ sinh được dùng trong các nông trại. Dùng trụ sinh để giúp xúc vật lớn mạnh, sinh sản tốt, và giảm nhiễm trùng trứng. Dùng trụ sinh quá nhiều trong nông trại đã làm vi trùng càng ngày càng quen thuốc.
. Ở những nước đang mở mang , tình trạng dùng trụ sinh càng tệ hơn. Thí dụ tại Ấn Độ, thuốc trụ sinh dùng cho nông trại nhiều hơn dùng cho bệnh nhân gấp trăm ngàn lần. Nguy hiểm nhất là tính chất quen trụ sinh của vi trùng trong gen (genes), đã truyền từ vi trùng này qua vi trùng khác, trong xúc vật, trong phân phế thải.
. Năm 1998, tại Đan Mạch, vụ trúng độc do vi trùng Salmonella enterica, huyết thanh loại DT 104, đã giết hại nhiều người, cũng là bởi đã dùng quá nhiều trụ sinh quinolones cho xúc vật. Và, vì vậy Salmonella đã quen Quinolones. 2) Dùng trụ sinh không toa.
Ở nhiều nước khác trên thế giới, kể cả ở Việt Nam, dùng trụ sinh không cần toa bác sĩ. Vi trùng cũng sẽ bị quen thuốc. Phương tiện giao thông dễ dàng trên thế giới ngày nay sẽ giúp vi trùng quen thuốc di chuyển đi khắp nơi, từ chỗ này qua chỗ khác, từ nước này qua nước khác. Trong một cuộc thí nghiệm ở Đài Loan cho thấy: vi trùng đã rõ ràng quen nhiều thuốc trụ sinh, khi so sánh, thử nghiệm nước tiểu cho bệnh nhân trong phòng cấp cứu, phòng ngoại chẩn, hay cho hoc sinh trung học và bệnh nhân lớn tuổi.
Nói tóm lại, chúng ta đã nhìn thấy sự nguy hiểm khi dùng thuốc trụ sinh bưà bãi. Vi trùng sẽ từ từ quen thuốc. Sẽ không còn công hiệu khi dùng trụ sinh trị bệnh hiểm nghèo cho chúng ta, cho cộng đồng, và cho cả nhân loại.
Dùng thuốc trụ sinh cho an toàn:
. dùng trụ sinh theo toa bác sĩ. Giúp chọn lựa trụ sinh chính xác diệt trừ mỗi loại vi trùng. Dùng đúng liều lượng, theo tuổi tác, cân lượng.
. Nếu bệnh do siêu vi trùng, hay dị ứng, không cần trụ sinh, thì không nên xin bác sĩ thêm trụ sinh.
. Không cần trụ sinh, mà vẫn cứ dùng, sẽ làm vi trùng quen thuốc.
. Không nên tự mình chữa trụ sinh. Vì có nhiều trường hợp nếu nhiễm trùng do siêu vi trùng, thì không cần trụ sinh. Thuốc trụ sinh giết vi trùng, nhưng không giết được siêu vi trùng.
. Mỗi trụ sinh có tác dụng khác nhau, chữa nhiễm trùng khác nhau.
. Không nên chia sẻ trụ sinh, uống chung thuốc với khác. Thuốc do bác sĩ cho toa, có thể phù hợp với mình, nhưng không phù hợp với người khác.
. Uống đúng liều lượng do bác sĩ chỉ định. Không nên tự ngưng thuốc, mặc dầu thấy bệnh thuyên giảm. Không nên uống trụ sinh nửa chừng, để dành lần sau uống tiếp. Vì rất có thể sẽ làm vi trùng quen thuốc.
Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: Tran.Ngo@verizon.net; Điện Thoại: (714) 547-3915; Diễn Đàn Y Khoa: http://groups.yahoo.com/group/DienDanYKhoa/
Gửi ý kiến của bạn
