Chí rận là bệnh thông thường của nguời lớn và trẻ em ở khắp nơi trên thế giới, kể cả ở Hoa Kỳ.
Đặc biệt hơn nữa là gần đây ở Mỹ, người ta lưu ý bệnh chí rận nhiều hơn là bởi chí rận có vẻ càng ngày càng lờn thuốc. Nhất là kể từ năm 2002, luật mới California cấm dùng thuốc thoa hay gội đầu bằng peliculicide lindane (G-well) vì sợ bị trúng độc hệ thống thần kinh. Gần đây Cơ Quan kiểm Soát Thuốc Men Hoa Kỳ (FDA)đệ trình xin cấm dùng thuốc lindane giết chí rận trong toàn quốc Mỹ.
Về hình dáng, rận có 8 chân còn chí chỉ có 6 chân.
Chí (Pediculus humanus capitis) lan truyền từ trẻ này qua trẻ khác, nhất là trong trường học.
Chí hút máu trên đầu người. Mỗi ngày chí cái đẻ từ 7 tới 10 trứng gắn vào đáy sợi tóc. Chí con ra khỏi trứng từ từ lớn lên trong thời gian từ 8 tới 15 ngày, và trưởng thành cũng từ 8 tới 15 ngày. Trong 2 tuần lễ đầu, chí không cần hút máu người, nhưng vẫn có thể sống được.
Chí thường truyền từ tóc người nọ sang người kia qua nón mũ hay những vật dụng như đồ chải đầu. Trẻ từ 3 đến 10 tuổi dễ bị lây chí.
Triệu chứng của chí là đầu bị ngứa, xây xát và thấy có những đốm trắng nhỏ do trứng chí nằm dọc theo cọng tóc trên đầu.
Cách chữa chí tốt nhất là nên dùng lược bí chải đầu. Các bà mẹ Việt Nam thường dùng cách này. Gỡ trứng chí đôi khi khó khăn, phải dùng dầu chơn để dễ gỡ trứng.
Có nhiều thuốc chữa chí như Nix (kem 1% permethrin) hay Acticin, Elimite (kem 5% permethrin). Những thuốc khác như Ovide (0.5% malathion lotion) hay Eurax (10% lotion crotamiton). Nếu bị dị ứng vì thuốc chữa chí hay bị kinh phong, hoặc có những vết thương lở loét thì không được dùng thuốc chữa chí. Nhưng nếu dùng thuốc chí thường xuyên, nhiều quá một lần, có thể bị trúng độc vào hệ thống thần kinh.
Loài ký sinh thứ 2 là rận (Pediculus humanus corporis). Con rận lớn hơn con chí. Rận cái có đời sống ngắn ngủi, chỉ sống được trong vòng 20 ngày. Rận đẻ 150 trứng. 7 hay 10 ngày sau khi trứng được đẻ ra, sâu rận chui ra khỏi vỏ trứng và 9 ngày sau nữa sẽ thành con rận lớn.
Rân sống ẩn nấp và đẻ trứng trong quần áo. Cứ ban đêm rận mới bò ra hút máu. Rân là nguyên nhân truyền những bệnh như bệnh sốt typhus (Rickettsia), sốt tái phát (relapsing fever), và sốt từng cơn (trench fever). Rận truyền bệnh từ ngưới nọ sang người kia qua quần áo, bởi vậy phải rặt rũ quần áo mùng mền cho sạch sẽ.
Rận cắn làm ngứa ngáy ban đêm. Rận cắn làm thành những vết đỏ nhỏ trong người, đặc biệt ở bẹn hay ở nách. Ít khi rận cắn ở mặt, ở chân tay. Trứng rận nằm rải rác trong quần áo, nhiều nhất ở nách và háng.
Chữa bệnh rận là phải giữ gìn vệ sinh, tắm rửa, giặt rũ quần áo, mùng mền. Trong vùng có dịch rận truyền nhiễm cần phải dùng thêm thuốc permethrin.
Tiếp theo là ghẻ ngứa. Ghẻ cái (Sarcopies scabiei var hominis) dài khoảng 0.4mm. Ghẻ đào dưới da và đẻ 2-3 trứng mỗi ngày. Sau 3-4 ngày thì trứng nở và thành ghẻ con sống khoảng 14-17 ngày tiếp theo. Ghẻ cái sống lâu tới 30 ngày, còn ghẻ đực chết luôn sau khi luyến ái.
Ghẻ làm ngứa ngáy, nổi thành những vết đỏ nhiều nhất ở tay, khuỷu tay, gần bộ phận sinh dục, nách, lỗ rốn, mông đít hay đầu vú. Đôi khi bị thêm nhiễm trùng và làm mủ. Ghẻ gây ngứa ngáy ban đêm. Nếu mọi người trong nhà đều bị bệnh ngứa thì phải nghĩ ngay tới ghẻ. Dùng kính hiển vi có thể xác định được bệnh ghẻ.
Thuốc trị ghẻ thường dùng là Crotamiton, Permethrin. Mỗi lần để thuốc vào chỗ bị ghẻ thì vài giờ sau phải rửa da cho sạch.
Sau hết phải kể loại bệnh do bọ mites (Chiggers) gây ra. Có nhiều thứ bọ mites, Eutrombicula Alfreddugesi là thứ bọ thông thường nhất ở Mỹ. Con chigger cái đẻ 40 trứng mỗi tháng dưới lòng đất. Bọ cắn da làm thành những vết đỏ lợt hơi đau. Mite chigger không hút máu người. Nhưng mite cắn vào da chúng ta, tiết ra thứ phân hóa tố làm tan rã bạch đản, tiêu hoá da và làm hư da chúng ta. Bọ mite Chiggers bám vào người được 3-4 ngày rồi tự rớt xuống đất. Bọ mite chiggers là mầm mống gây bệnh Rickettsia tsusugamushi tại những nước ở vùng Viễn Đông. Cách chữa cần thuốc diệt trừ sâu bọ DEET để giết chiggers hay mặc quần áo dài chân tay để khỏi bị bọ cắn.
Tóm lại, định bệnh chí trên đầu tương đối dễ dàng. Cách chữa cũng giản dị. Nhưng ngược lại, điều trị rận tùy thuộc nhiều vấn đề vệ sinh, như giặt rũ quần áo, mùng mền. Định bệnh ghẻ ngứa tương đối khó khăn, nhưng cách hay nhất là thử chữa xem có thể hết bệnh được không" Còn mite Chiggers làm da ngứa và người bị bệnh thường là những ai thích ra ngoài chơi hơn là ở trong nhà.
Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.; E-mail: Tran.Ngo@verizon.net; Điện thoại: (714) 547-3915.
Đặc biệt hơn nữa là gần đây ở Mỹ, người ta lưu ý bệnh chí rận nhiều hơn là bởi chí rận có vẻ càng ngày càng lờn thuốc. Nhất là kể từ năm 2002, luật mới California cấm dùng thuốc thoa hay gội đầu bằng peliculicide lindane (G-well) vì sợ bị trúng độc hệ thống thần kinh. Gần đây Cơ Quan kiểm Soát Thuốc Men Hoa Kỳ (FDA)đệ trình xin cấm dùng thuốc lindane giết chí rận trong toàn quốc Mỹ.
Về hình dáng, rận có 8 chân còn chí chỉ có 6 chân.
Chí (Pediculus humanus capitis) lan truyền từ trẻ này qua trẻ khác, nhất là trong trường học.
Chí hút máu trên đầu người. Mỗi ngày chí cái đẻ từ 7 tới 10 trứng gắn vào đáy sợi tóc. Chí con ra khỏi trứng từ từ lớn lên trong thời gian từ 8 tới 15 ngày, và trưởng thành cũng từ 8 tới 15 ngày. Trong 2 tuần lễ đầu, chí không cần hút máu người, nhưng vẫn có thể sống được.
Chí thường truyền từ tóc người nọ sang người kia qua nón mũ hay những vật dụng như đồ chải đầu. Trẻ từ 3 đến 10 tuổi dễ bị lây chí.
Triệu chứng của chí là đầu bị ngứa, xây xát và thấy có những đốm trắng nhỏ do trứng chí nằm dọc theo cọng tóc trên đầu.
Cách chữa chí tốt nhất là nên dùng lược bí chải đầu. Các bà mẹ Việt Nam thường dùng cách này. Gỡ trứng chí đôi khi khó khăn, phải dùng dầu chơn để dễ gỡ trứng.
Có nhiều thuốc chữa chí như Nix (kem 1% permethrin) hay Acticin, Elimite (kem 5% permethrin). Những thuốc khác như Ovide (0.5% malathion lotion) hay Eurax (10% lotion crotamiton). Nếu bị dị ứng vì thuốc chữa chí hay bị kinh phong, hoặc có những vết thương lở loét thì không được dùng thuốc chữa chí. Nhưng nếu dùng thuốc chí thường xuyên, nhiều quá một lần, có thể bị trúng độc vào hệ thống thần kinh.
Loài ký sinh thứ 2 là rận (Pediculus humanus corporis). Con rận lớn hơn con chí. Rận cái có đời sống ngắn ngủi, chỉ sống được trong vòng 20 ngày. Rận đẻ 150 trứng. 7 hay 10 ngày sau khi trứng được đẻ ra, sâu rận chui ra khỏi vỏ trứng và 9 ngày sau nữa sẽ thành con rận lớn.
Rân sống ẩn nấp và đẻ trứng trong quần áo. Cứ ban đêm rận mới bò ra hút máu. Rân là nguyên nhân truyền những bệnh như bệnh sốt typhus (Rickettsia), sốt tái phát (relapsing fever), và sốt từng cơn (trench fever). Rận truyền bệnh từ ngưới nọ sang người kia qua quần áo, bởi vậy phải rặt rũ quần áo mùng mền cho sạch sẽ.
Rận cắn làm ngứa ngáy ban đêm. Rận cắn làm thành những vết đỏ nhỏ trong người, đặc biệt ở bẹn hay ở nách. Ít khi rận cắn ở mặt, ở chân tay. Trứng rận nằm rải rác trong quần áo, nhiều nhất ở nách và háng.
Chữa bệnh rận là phải giữ gìn vệ sinh, tắm rửa, giặt rũ quần áo, mùng mền. Trong vùng có dịch rận truyền nhiễm cần phải dùng thêm thuốc permethrin.
Tiếp theo là ghẻ ngứa. Ghẻ cái (Sarcopies scabiei var hominis) dài khoảng 0.4mm. Ghẻ đào dưới da và đẻ 2-3 trứng mỗi ngày. Sau 3-4 ngày thì trứng nở và thành ghẻ con sống khoảng 14-17 ngày tiếp theo. Ghẻ cái sống lâu tới 30 ngày, còn ghẻ đực chết luôn sau khi luyến ái.
Ghẻ làm ngứa ngáy, nổi thành những vết đỏ nhiều nhất ở tay, khuỷu tay, gần bộ phận sinh dục, nách, lỗ rốn, mông đít hay đầu vú. Đôi khi bị thêm nhiễm trùng và làm mủ. Ghẻ gây ngứa ngáy ban đêm. Nếu mọi người trong nhà đều bị bệnh ngứa thì phải nghĩ ngay tới ghẻ. Dùng kính hiển vi có thể xác định được bệnh ghẻ.
Thuốc trị ghẻ thường dùng là Crotamiton, Permethrin. Mỗi lần để thuốc vào chỗ bị ghẻ thì vài giờ sau phải rửa da cho sạch.
Sau hết phải kể loại bệnh do bọ mites (Chiggers) gây ra. Có nhiều thứ bọ mites, Eutrombicula Alfreddugesi là thứ bọ thông thường nhất ở Mỹ. Con chigger cái đẻ 40 trứng mỗi tháng dưới lòng đất. Bọ cắn da làm thành những vết đỏ lợt hơi đau. Mite chigger không hút máu người. Nhưng mite cắn vào da chúng ta, tiết ra thứ phân hóa tố làm tan rã bạch đản, tiêu hoá da và làm hư da chúng ta. Bọ mite Chiggers bám vào người được 3-4 ngày rồi tự rớt xuống đất. Bọ mite chiggers là mầm mống gây bệnh Rickettsia tsusugamushi tại những nước ở vùng Viễn Đông. Cách chữa cần thuốc diệt trừ sâu bọ DEET để giết chiggers hay mặc quần áo dài chân tay để khỏi bị bọ cắn.
Tóm lại, định bệnh chí trên đầu tương đối dễ dàng. Cách chữa cũng giản dị. Nhưng ngược lại, điều trị rận tùy thuộc nhiều vấn đề vệ sinh, như giặt rũ quần áo, mùng mền. Định bệnh ghẻ ngứa tương đối khó khăn, nhưng cách hay nhất là thử chữa xem có thể hết bệnh được không" Còn mite Chiggers làm da ngứa và người bị bệnh thường là những ai thích ra ngoài chơi hơn là ở trong nhà.
Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.; E-mail: Tran.Ngo@verizon.net; Điện thoại: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
