Mỗi năm vào mùa thu, khi lá vàng bắt đầu rụng xuống, là lúc mọi người nghĩ ngay sắp đến lúc phải đổi giờ. Mùa đông sắp tới. Một vài người bắt đầu cảm thấy tinh thần đang dần xuống dốc, bắt đầu cảm thấy ưu trầm.
Bệnh ưu trầm vào mùa đông vẫn còn là đầu đề khoa học được nhiều người bàn cãi. Nguyên nhân chưa rõ vì đâu. Có nhiều giả thuyết cho rằng là vì thay đổi hóa chất trong não, do xuất hiện ions trong không khí hay bởi lý do di truyền. Cũng có một số khoa học gia khác khẳng định có liên hệ giữa vấn đề ưu trầm về mùa đông và ánh sáng mặt trời.
Thực vậy, nhiều nghiên cứu cho thấy có sự tương quan ánh sáng mặt trời và bệnh ưu trầm. Sống trong những vùng độ cao chẳng hạn, mùa đông ngắn hơn và thiếu ánh sáng. Nếu thêm ánh sáng nhân tạo thì bệnh ưu trầm dường như thấy khả quan hơn. Nhận được ánh sáng mặt trời còn tùy thuộc vào thời điểm ở buổi sáng. Cho nên, ưu trầm vào mùa đông có thể do vấn đề chuyển tiếp trong chu kỳ thiên nhiên của đời sống (circadian rhythm). Có người nghĩ rằng vì thay đổi giờ vào mùa đông tức là khi lùi lại một giờ tránh ảnh hưởng bệnh ưu trầm, bởi vì con người sẽ nhận ánh sáng mặt trời một giờ sớm hơn. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng sẽ coỴ tác dụng ngược lại. Bởi vì thực sự, con người sẽ phải trở dậy sớm hơn, trước khi rạng sáng.
Thí dụ ở Nữu Ước, ngày 26 tháng Mười, mặt trời mọc khỏang 7 giờ 19 phút sáng. Thay vì phải trở dậy 8 giờ sáng, thì đồng hồ đã địểm 6 giờ, nghĩa là phải trở dậy vào thời điểm ánh sáng mặt trời đã bắt đầu tran hòa. Như vậy, theo giờ mới, mặt trời mọc khỏang 6 giờ 20 sáng.
Cho nên có người cho rằng bệnh ưu trầm về mùa đông có lẽ liên hệ những thay đổi sinh học trong cơ thể hơn là những lý do gì khác. Sự thay đổi có thể dễ chịu hơn khi thay đổi giờ vì cơ thể đáp ứng ánh sáng mặt trời do thay đổi giờ giấc trong mùa đông.
Ởû Fairbanks, Alaska, khi hết mùa đông, khỏang thời gian giữa mặt trời mọc và lặn cách xa có 4 tiếng đồng hồ. Nhưng tỷ số người bị bệnh ưu trầm trong mùa đông cũng chỉ khỏang 9%, nghĩa là không nhiều hơn so với những nơi khác, như ở vùng New Hampshire chẳng hạn. Hay nói cách khác, dân chúng ở Alaska không bị bệnh ưu trầm về mùa đông nhiều hơn những nơi khác trên đất Mỹ (như trước đây chúng ta lầm tưởng). Nhiều công nhân làm việc tại Alaska, không cảm thấy bị ưu trầm về mùa đông, mặc dầu làm việc liên tiếp trong 12 giờ đồng hồ. Miễn là họ phải tìm cách làm cái này cái khác như nói chuyện chung vui với bạn bè hay mải mê công việc làm, tốt hơn là chỉ nằm dài một chỗ, không làm gì cả. Cũng có người tìm cách giải sầu uống rượu, nhưng đây là cách nguy hiểm, hay nói rõ hơn, một tệ hại trong tương lai cần phải giải quyết.
Một số khoa học gia cắt nghĩa liên hệ bệnh ưu trầm trong mùa đông với yếu tố di truyền và ánh sáng mặt trời. Bệnh ưu trầm về mùa đông có những triệu chứng trầm trọng như không thể thức giấc sớm, mệt mỏi suốt ngày, cảm như muốn ăn nhiều để tránh tình trạng ưu trầm.
Một trong những phương cách điều trị cho bệnh nhân ưu trầm về mùa đông là dùng những hộp phát ánh sáng chói hơn bình thường. Tuy nhiên, cũng còn tùy từng bệnh nhân, tùy từng thời điểm. Có trường hợp điều trị bằng ánh sáng sớm quá không giúp ích gì trong việc chữa chạy bệnh ưu trầm về mùa đông, mà ngược lại còn làm bệnh nặng thêm.
Cắt nghĩa nguyên nhân gây bệnh ưu trầm mùa đông có thể do hóa chất melatonin ra nhiều quá mức. Tuyến tùng (pineal) trong não tiết quá nhiều melatonin có lẽ là nguyên nhân làm bệnh nhân ngủ nhiều. Vào mùa đông, melatonin tiết ra nhiều trong súc vật và một số bệnh nhân bị ưu trầm. Ịiều trị bằng ánh sánh vẫn có thể công hiệu bởi vì ánh sáng kiểm sóat lượng melatonin trong cơ thể. Vài phương pháp thử nghiệm khác trong việc điều trị như dùng thuốc propanolol giảm melatonin và do đó giảm triệu chứng ưu trầm hay cho bệnh nhân uống melatonin và buổi trưa để điều chỉnh cơ thể đáp ứng chu kỳ thiên nhiên (circadian rythms). Cũng có những thử nghiệm khác nữa liên hệ hóa chất dopamine hay serotonin hoặc phản ứng tương tác giữa serotonin và chu kỳ thiên nhiên. Vài bác sĩ dùng thuốc an thần chữa bệnh ưu trầm do mùa đông. Hay thử nghiệm dùng ions âm tính (negative ions) để chữa bệnh.
Dù sao, chắc chúng ta vẫn phải chờ thêm một thời gian nữa để khám phá phương pháp hữu hiệu nhất cho việc điều trị bệnh ưu trầm trong mùa đông.
Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P., E-mail: Tran.Ngo@verizon.net; Ịiện Thọai: (714) 547-3915.
Bệnh ưu trầm vào mùa đông vẫn còn là đầu đề khoa học được nhiều người bàn cãi. Nguyên nhân chưa rõ vì đâu. Có nhiều giả thuyết cho rằng là vì thay đổi hóa chất trong não, do xuất hiện ions trong không khí hay bởi lý do di truyền. Cũng có một số khoa học gia khác khẳng định có liên hệ giữa vấn đề ưu trầm về mùa đông và ánh sáng mặt trời.
Thực vậy, nhiều nghiên cứu cho thấy có sự tương quan ánh sáng mặt trời và bệnh ưu trầm. Sống trong những vùng độ cao chẳng hạn, mùa đông ngắn hơn và thiếu ánh sáng. Nếu thêm ánh sáng nhân tạo thì bệnh ưu trầm dường như thấy khả quan hơn. Nhận được ánh sáng mặt trời còn tùy thuộc vào thời điểm ở buổi sáng. Cho nên, ưu trầm vào mùa đông có thể do vấn đề chuyển tiếp trong chu kỳ thiên nhiên của đời sống (circadian rhythm). Có người nghĩ rằng vì thay đổi giờ vào mùa đông tức là khi lùi lại một giờ tránh ảnh hưởng bệnh ưu trầm, bởi vì con người sẽ nhận ánh sáng mặt trời một giờ sớm hơn. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng sẽ coỴ tác dụng ngược lại. Bởi vì thực sự, con người sẽ phải trở dậy sớm hơn, trước khi rạng sáng.
Thí dụ ở Nữu Ước, ngày 26 tháng Mười, mặt trời mọc khỏang 7 giờ 19 phút sáng. Thay vì phải trở dậy 8 giờ sáng, thì đồng hồ đã địểm 6 giờ, nghĩa là phải trở dậy vào thời điểm ánh sáng mặt trời đã bắt đầu tran hòa. Như vậy, theo giờ mới, mặt trời mọc khỏang 6 giờ 20 sáng.
Cho nên có người cho rằng bệnh ưu trầm về mùa đông có lẽ liên hệ những thay đổi sinh học trong cơ thể hơn là những lý do gì khác. Sự thay đổi có thể dễ chịu hơn khi thay đổi giờ vì cơ thể đáp ứng ánh sáng mặt trời do thay đổi giờ giấc trong mùa đông.
Ởû Fairbanks, Alaska, khi hết mùa đông, khỏang thời gian giữa mặt trời mọc và lặn cách xa có 4 tiếng đồng hồ. Nhưng tỷ số người bị bệnh ưu trầm trong mùa đông cũng chỉ khỏang 9%, nghĩa là không nhiều hơn so với những nơi khác, như ở vùng New Hampshire chẳng hạn. Hay nói cách khác, dân chúng ở Alaska không bị bệnh ưu trầm về mùa đông nhiều hơn những nơi khác trên đất Mỹ (như trước đây chúng ta lầm tưởng). Nhiều công nhân làm việc tại Alaska, không cảm thấy bị ưu trầm về mùa đông, mặc dầu làm việc liên tiếp trong 12 giờ đồng hồ. Miễn là họ phải tìm cách làm cái này cái khác như nói chuyện chung vui với bạn bè hay mải mê công việc làm, tốt hơn là chỉ nằm dài một chỗ, không làm gì cả. Cũng có người tìm cách giải sầu uống rượu, nhưng đây là cách nguy hiểm, hay nói rõ hơn, một tệ hại trong tương lai cần phải giải quyết.
Một số khoa học gia cắt nghĩa liên hệ bệnh ưu trầm trong mùa đông với yếu tố di truyền và ánh sáng mặt trời. Bệnh ưu trầm về mùa đông có những triệu chứng trầm trọng như không thể thức giấc sớm, mệt mỏi suốt ngày, cảm như muốn ăn nhiều để tránh tình trạng ưu trầm.
Một trong những phương cách điều trị cho bệnh nhân ưu trầm về mùa đông là dùng những hộp phát ánh sáng chói hơn bình thường. Tuy nhiên, cũng còn tùy từng bệnh nhân, tùy từng thời điểm. Có trường hợp điều trị bằng ánh sáng sớm quá không giúp ích gì trong việc chữa chạy bệnh ưu trầm về mùa đông, mà ngược lại còn làm bệnh nặng thêm.
Cắt nghĩa nguyên nhân gây bệnh ưu trầm mùa đông có thể do hóa chất melatonin ra nhiều quá mức. Tuyến tùng (pineal) trong não tiết quá nhiều melatonin có lẽ là nguyên nhân làm bệnh nhân ngủ nhiều. Vào mùa đông, melatonin tiết ra nhiều trong súc vật và một số bệnh nhân bị ưu trầm. Ịiều trị bằng ánh sánh vẫn có thể công hiệu bởi vì ánh sáng kiểm sóat lượng melatonin trong cơ thể. Vài phương pháp thử nghiệm khác trong việc điều trị như dùng thuốc propanolol giảm melatonin và do đó giảm triệu chứng ưu trầm hay cho bệnh nhân uống melatonin và buổi trưa để điều chỉnh cơ thể đáp ứng chu kỳ thiên nhiên (circadian rythms). Cũng có những thử nghiệm khác nữa liên hệ hóa chất dopamine hay serotonin hoặc phản ứng tương tác giữa serotonin và chu kỳ thiên nhiên. Vài bác sĩ dùng thuốc an thần chữa bệnh ưu trầm do mùa đông. Hay thử nghiệm dùng ions âm tính (negative ions) để chữa bệnh.
Dù sao, chắc chúng ta vẫn phải chờ thêm một thời gian nữa để khám phá phương pháp hữu hiệu nhất cho việc điều trị bệnh ưu trầm trong mùa đông.
Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P., E-mail: Tran.Ngo@verizon.net; Ịiện Thọai: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
