Tiểu sử của Bùi Hữu Nghĩa, nhà văn Nôm danh tiếng đầu thế kỷ 19, cho thấy ông bị hoạn nạn trong khi làm quan do ‘trên’ ganh thù kết án xử tử không đúng, được vợ là bà Nguyễn Thị Tồn lặn lội từ Định Tường ra tới kinh đô Huế kêu oan cho chồng. Nhờ sự giúp đỡ tận tình của đại thần Phan Thanh Giản, vụ án được tái xét, ông được giải oan nhưng phải đi thú đoái công chuộc tội. Thế nhưng sau đó không bao lâu thì bà Tồn lìa thế khi còn tương đối trẻ, người con út lúc ấy chỉ mới sáu tuổi. Trong lúc đau thương nầy, Bùi Hữu Nghĩa có làm bài Văn Tế Vợ thiệt thống thiết khóc vợ.
Bài văn than khóc mất người hôn phối đã truyền cảm hứng khiến đời sau không ngại ngùng khi làm thơ khóc vợ (Đông Hồ) hay khóc chồng (Tương Phố) vốn là một chuyện rất riêng tư, rồi cho đăng lên báo. Dân Việt vốn nhiều tình yêu gia đình, thông cảm với sự đau thương của người còn lại nên hai vị nầy cũng nổi tiếng bắt đầu từ sự kiện cá nhân đó.
Bài văn tế khóc vợ của Bùi Hữu Nghĩa vì viết bằng chữ Nôm là thứ chữ tàn lụi vài chục năm sau khi được sáng tác, lại thêm bản văn chỉ được lưu truyền dưới hình thức chép tay nên qua thời gian, sự thất lạc và sai biệt đương nhiên phải có.
Điều quan trọng là hiện nay, trên sách vỡ, có ít nhứt hai bản văn hoàn toàn khác nhau được nói là bài văn tế của Bùi Hữu Nghĩa khiến học giới thắc mắc. Chúng tôi qua bài nầy xin giới thiệu bài văn tế nguyên văn bằng chữ Nôm được sự phiên âm, đính chính và chú giải với niềm tin rằng đây mới thiệt sự là bản do Bùi Hữu Nghĩa sáng tác, hầu sau nầy người làm văn học biết rõ hơn về tư tưởng và tình cảm của một nhà văn lớn Miền Nam rất được nhiều người ngưỡng mộ, sống vào những năm nước nhà sắp rơi vào sự đô hộ của nước Pháp.
Trước tiên xin trình bày sự kiện:
- Đầu tiên, cuốn Hợp tuyển thơ văn Việt Nam (1858-1920) do Huỳnh Lý chủ biên, NXB Văn học, Hà Nội, 1980 có bài Văn Tế Vợ bắt đầu bằng những câu:
Hỡi ơi!
Xưa nay đặng mấy người trọn vẹn, phận sắc tài hằng phải luỵ cái thân;
Vợ chồng mà ghe nỗi mặn nồng, cơn sanh tử ỷ khôn ngăn giọt lệ.
Từ thuở bậu vầy duyên can hệ, may mắn nhờ đủ mẹ đủ cha, thời em nâng niu dâng quỳ xẻ áo, thảo mẹ cha không nửa khắc lãng xao;
Từ ngày anh mắc chốn gian truân, tơi bời có một vợ một chồng, thời em đặng đột buôn tảo bán tần, niềm chồng vợ ấy cũng đã phu phỉ.
Rất họ hàng còn cũng biết thương;
Huống trời đất có đâu chẳng nghĩ.[1]
Và:
May nhờ có ngoại gia nương cậy, sống đặng nhờ thác cũng đặng nhờ;
Luống trông cho cuộc thế xong xuôi, sớm chẳng thấy mai đều chẳng thấy.
Phải chi em chưa thoát nơi trần tục, nỗi oán thù sớm đặng sạch chùi;
Phải chi em chưa lên chốn non tiên, đứa bạn đảng dám đâu lừng lẫy!
Phước nhà đặng rảnh mình cao sĩ, vượt mấy sông em dắt chút mẹ già;
Màn loan sao vắng dạng tiên nga, vầy một ngõ anh khóc cùng ba trẻ.
Trong bài nầy chuyện thương yêu của vợ cặp vợ chồng được cho là Bùi Hữu Nghĩa được kể với vài chi tiết tương tợ ít nhiều với chuyện của ông Nghĩa. Một vài chi tiết trong bản nầy khiến ta ngờ vực (Phải chi em chưa chết thì bọn nghịch thù dám đâu lừng lẫy, ba con…) Thêm vào đó nhóm Huỳnh Lý đã không đưa ra nguồn tài liệu mình sử dụng, cũng không có bản Nôm, nên tạo một lổ hổng để có thể bị ngờ vực về mức độ chính xác.
- Kế đó, trong cuốn sách Văn Học Vùng Đất Mới, tác giả Nguyễn Q. Thắng có đưa ra bản quốc ngữ bài Văn Tế Vợ của Bùi Hữu Nghĩa, khác hoàn toàn với bài do nhóm Huỳnh Lý nói trên. Ông Nguyễn Q. Thắng không nói mình lấy tài liệu ở đâu, theo bản Nôm nào[2], tôi nghĩ là ông chép bản nầy từ quyển Kim Thạch Kỳ Duyên do Nam Cư biên tập và chú thích[3].
Vậy thì cho tới ngày nay chúng ta có hai bản văn cùng một đề tài và cùng được cho là của Bùi Hữu Nghĩa nhưng chưa ai lên tiếng về vụ một hình hai bóng nầy.
- Gần đây chúng tôi được đọc quyển sách Nôm[4] ký số HVAU 387 do Thư Viện Khoa Học Tổng Hợp, Sàigòn mới sưu tập được ở đồng bằng Cửu Long, trong đó bài văn tế ‘Chồng tế vợ văn’ (có ghi nơi đầu trang chữ Thủ Khoa Nghĩa 首科義).
Cũng trong quyển nầy còn có nhiều bài Văn Tế Vợ khác nhưng đều không thấy tên tác giả. Sự kiện nầy có nghĩa là người chép (1926) tin tưởng theo truyền thuyết rằng bài mà ông đề tên Thủ Khoa Nghĩa được tương truyền và tin tưởng chính thiệt là của Bùi Hữu Nghĩa. Từ chuyện có/không đề tên tác giả trên những bài văn tế vợ chúng tôi đặt giả thuyết là nhóm Huỳnh Lý thấy một bản Văn Tế Vợ nào đó có vài chi tiết hơi giống giống với tiểu sử của Bùi Hữu Nghĩa bèn cho là bài nầy là của ông.
Quyển sách Nôm HVAU 387 nói trên, ngoài bài của Bùi Hữu Nghĩa có tên tác giả, những bài khác của toàn tập như:
Tế Thầy Cai Tổng Vĩnh Liêm Văn, Con Thầy Thuốc Tế Mẹ Văn, Tế Chồng Văn, Suôi Gia Tế Văn, Làng Tế Làng Văn, Cháu Tế Chú Văn, Em Vợ Tế Anh Rể Văn, Chồng Tế Vợ Văn, Con tế Mẹ văn, Tử Tế Mẫu Văn, Tử Tế Mẩu Tiểu Tường Văn, Chồng Tế Vợ Văn, Con Tế Cha Văn, Chồng Tế Vợ Văn…
đều không có tên tác giả. Điều nầy củng cố hơn cho sự xác quyết về bài văn tế vợ của Bùi Hữu Nghĩa chính là:
1. Bản Nôm chúng tôi công bố hôm nay mà dị bản của nó là
2. Bản quốc ngữ mà Nguyễn Q. Thắng đưa ra dựa trên bản quốc ngữ của Nam Cư.
Hai bản nầy trên đại thể giống nhau, sự khác biệt đôi chút do thời gian với sự thêm thắt sửa chửa của người sao chép.
Xin phiên âm và chú giải những nhóm chữ khó đối với người đọc trung bình như vẫn làm xưa nay.
(t1) Hỡi ơi!
Gió Nữ phất phơ, Mưa Ngâu lác đác[5].
Duyên bình thủy xum vầy[6] bỗng đà tan rã, ngạt ngào bọt nước sóng xao[7]; Đuốc loan phòng tỏ rạng phút treo lu[8], sảng sốt ngọn đèn gió tạt[9].
Nhớ linh xưa:
Tánh đúc son vàng; Tình không đen bạc.
Chen dưới nguyệt vóc tròn hơn nguyệt[10], phòng huê đà rực rỡ gương trinh; Ở trong trần mà chẳng nhuốm trần, vườn dâu khỏi lấm nhơ bụi cát[11].
Thìn một lòng dịu dàng đâu trại[12]:
Trong sạch[13] màu bùn chẳng đục[14], nhưng[15] dựa sang giàu, của trăm xe đưa rước cũng không màng;
Nghèo mang khố chuối mà thanh[16], phải duyên đằm thắm, đẹp đẽ xóm giềng cùng cô bác.
Ưa mùi đạo khuyên chồng nấu sử[17], nam tử may nợ nước đền bồi;
Thảo thờ thân giữ phận dâng lê[18], nữ công đã trọn niềm nhà gánh vác.
Vợ chồng thảm đều không cha mẹ, em riêng than phận lẻ loi.
Ở với mẹ đã trọn niềm hiếu hạnh, chìu lòng theo lân lý với anh em;
Lúc theo chồng vui biết chữ xướng tùy (t2) ***** cữu cô[19]; Hòa một cửa anh em, tình vui vẻ lời không chếch mác.
Trường khoa mục anh mong chí cả, ít nhiều đà mở mặt với hương thôn; Anh hàn vi bậu dốc tay nâng[20], may mắn cất đầu cùng bạn tác.
Phận liễu bồ yếu đuối, em lang thang, anh không nhờ của cũng nhờ công[21].
Nhà nguy biến nghiêng nghèo[22] bậu giúp đỡ, tuy không nên vai cũng đà nên vát.
Nâng giềng sửa mối, rỡ ràng đóa nghiệp với tiên nhơn. …….
buổi trước vì rực rỡ nên gương cùng hậu giác.
Bậu chẳng phải vợ Mãi Thần ngày trước, thời chưa nên vì gió chảy xuôi; khó hèn cam đâu dám trách trời,
Em chẳng phải vợ Tô Tần ngày nọ, vận bất đạt mà đem lòng khi bạc; gian nan chịu cũng không oán đất.
Tính kịp thời, toan kịp bạn, mới khỏi tuần sấm đất toan bay[23].
Ăn theo thuở ở theo thời, đặng chờ lúc ‘Vận Đằng gặp các[24]’ mới mừng hết lúc gian nan, chưa gặp hanh thời vận đạt.
(t3) Bỗng đâu phút gió day mưa tạt, non hoa hạc lạc trầm trầm; Nào hay nỗi vật đổi sao dời, cửa sổ ngựa qua[25] thoát thoát.
Ôi!
Sông Lệ vàng chìm; Non Côn ngọc nát[26].
Cảnh giai lão cảm lòng trời đất, giàu có nhau khó cũng có nhau[27]; Quỉ Vô Thường làm cuộc biển dâu, vật tráo chác người sao tráo chác[28].
Con sáu tuổi thơ ngây một bóng[29], bậu bao đành xấp mặt tìm tiên[30]; Chồng trăm năm lơ láo một mình, em bao nỡ xây lưng cưỡi hạc[31].
Ai mượn lão Diêm phù rước khách, mẹ lìa con vì gã[32] ức oan; Ai cầu ngươi Quỷ bá[33] đưa người, chồng xa vợ bởi ngươi bạc ác.
Nghĩ tới chữ "đại đức chi nhân tất đắc kỳ thọ[34]" đọc tới thêm buồn; Tưởng đến câu
"tích thiện chi gia tất hữu dư khương[35]" nghe càng thêm lạt[36].
Qua để bậu chẳng bằng tiền bạc, phận chia gương chẳng kịp nửa giờ[37]; Trời giết người chi sá gươm đao, chứng nghèo ngặt không đầy một lát[38].
(t4) Đêm khuya hỡi nâng niu một trẻ, nghĩ càng thêm ruột tợ kim châm; Ngày ra vào vắng vẻ không em[39], ngậm ngùi nhớ ruột dường muối xát.
Cuộc long hổ an rồi ba tấc đất[40], ôi thôi rồi má phấn hồng nhan[41]; Bạn phụng loan phân rẽ một phang trời[42], nghĩ đáo để duơn đơn phận bạc[43].
Đã biết:
Kiếp thác là kiếp mất, tấm lòng thành hơn bảy ngày chay[44];
Cho hay:
Nghĩa cựu là nghĩa xưa, dụng ít món đôi mâm đạm bạc.
Hỡi ôi, tiếc thay! Hỡi ôi, tiếc thay!
(Hết bài văn tế)
Kết:
Văn học Việt Nam có những điều cần bàn luận mãi mãi, tôi gọi là những lổ trống cần có những ý kiến để giải quyết dầu là ít khi được đồng thuận (vấn đề dịch giả Chinh Phụ ngâm, vấn đề bài thơ khóc Thị Bằng, vấn đề thời đại và tác giả của những truyện thơ vô danh…) chuyện bài văn tế vợ nầy thiệt ra là chuyện nhỏ. May mà tôi gặp được cơ duyên đọc thấy bản Nôm nên đưa ra thôi.
Trước khi dứt bài nhức đầu nầy xin mạn phép chép ra đây một bài trong quyển Tân Tiếu Lâm của ông Trần Phong Sắc, chuyện vui vui nhưng có thể gọi là liên quan đến việc một hình hai bóng đương nói để người viết và người đọc cùng cười hạ hỏa. (Chép y theo sách.)
‘Anh chủ nhà kia dốt-nát, rước thầy về dạy con, mà thẫy cũng ít chữ quá! nhờ một tập đồ-nòi mà thôi! Đến khi bà mẹ vợ anh chủ nhà mãn phần, chũ nhà cậy thẫy đặt giùm văn tế. Thẫy dỡ tập đồ-nòi ra, chép lộn nhằm văn tế cha vợ! Đến khi ông chũ đem lễ qua tế, học trò lễ đọc văn tế, nghe ra tế cha vợ! Ông gia ảnh nỗi giận mắng rằng: ‘Thằng mù lại rước thầy đui! mẹ vợ chết mà đặt văn tế sống cha vợ! đi về cho rãnh, ở đó mà trù ai?’ Anh nọ mất-cỡ, tức mình về mắng thầy sao có chép lộn! Thẫy giận đỏ mặt, xách tập đồ-nòi, dỡ ra chỉ và nói rằng: ‘Ông coi đó mà coi, tôi chép không sai một chữ! ấy là tại chết lộn, chứ tôi chép có lộn ở mô!’[45]
[1] http://www.thivien.net/Bùi-Hữu-NghĩaVăn-Tế-Vợ/poem-2EMnhCOaBL-DapWYbiIr2g -- Bản trên net đánh máy lại có nhiều chỗ sai (can hệ thay vì cang lệ, lãng xoa thay vì lãng xao… )
[2] Văn học Việt Nam nơi miền đất mới, Nguyễn Quyết Thắng, NXB Văn học, 2009, trang 229-231.
[3] An Giang thư xã, Châu Đốc, 1952, trang 22-27.
[4] Không tựa lý do vì người xưa sưu chép không nghĩ tới chuyện đặt cho nó một cái tên gọi như chúng ta ngày nay, nhứt là khi họ chỉ chép lại từ nhiều nguồn với phong phú đề tài.
[5] Gió Nữ 𩙋女, mưa Ngâu 𩅹汼chỉ chuyện buồn xa cách của vợ chồng trong điển tích Ngưu lang Chức nữ. Tương truyền khi (chức) Nữ nhớ (ngưu) Lang mà khóc thì tạo nên cảnh trời buồn nơi trần thế với mưa ngâu lác đác. Bản Nôm viết mưa châu, không hợp với văn cảnh tuy cũng diễn tả sự buồn khổ khóc lóc. Để ý ngâu là tiếng trại của ngưu, mưa lác đác rơi lâu dài tạo cảnh buồn được ví như nước mắt chàng Ngưu.
[6] Bản Nôm không có hai chữ xum vầy, tạm mượn trong bản quốc ngữ (QN). Chữ bình thủy lấy ý từ nhóm chữ bình thủy tương phùng nghĩa là bèo nước gặp nhau. Nhưng Bình Thủy là địa phương có thể chỉ nơi hai ông bà gặp gỡ.
[7] Ngạt ngào bọt nước sóng xao: Tức nghẹn vì chuyện chết chóc của bậu, mau lẹ như sóng đánh làm tan vỡ bọt nước. Ngạt ngào, HTC, Nghẹn đi, tức, thở không ra hơi.
[8] Phút: Bỗng nhiên. Treo lu 撩偻, bản QN Nguyễn Q. Thắng khêu lờ, bản Nam Cư khều lờ.
[9] Tạt 拶, 悉: Phất vô, chữ Nôm viết giọng Nam bằng tạc 鑿 (khắc, đẻo hình, tượng, đá…)
[10] Vóc tròn hơn nguyệt 𦘱𧷺欣月: Bùi Hữu Nghĩa hóm hỉnh nói vợ mình bề thế. Vóc 𦘱: Hình hài, chữ vóc dễ đọc nhầm thành bằng 朋 viết đơn, như trường hợp của bản QN.
[11] Vườn dâu khỏi lấm nhơ bụi cát 养柚塊淋如< 𣼯各: Dùng điển tích ‘trên bộc trong dâu’ để chỉ chuyện lăng nhăng nam nữ. Bà vợ mình không có sự đó. Lấm淋, không phải lầm, tuy hai chữ Nôm viết một dạng. Vườn 園, viết Nôm theo âm Nam kỳ: dường 𦍛. Cũng vậy, cát 𡋥, dùng chữ các 各 và chữ dàng 揚ở câu dưới dùng chữ vàng 鐄. Những chữ nầy là sự chứng nhận không thể tranh cãi là bản văn được viết ra ở vùng đất mới miền Nam, nơi chữ Nôm hầu như được viết theo cách phát âm địa phương.
[12] Đâu trại兜𧼋: Không thay đổi. Bản Nôm viết đâu chạy, theo âm Nam, khiến khó hiểu.
[13] Chữ sạch, bản Nôm viết bằng 丕, chữ nầy Nôm độc vậy, bản QN đọc vấy (không có nghĩa ở đây), tôi ngờ là chữ 歷lịch (sạch) viết đơn.
[14] Chẳng 庄, bản Nôm viết cũng 拱, vô nghĩa, tạm sửa lại.
[15] Nhưng 仍: Không. Đơn giản của nhóm chữ không nhưng, chẳng có. Nếu phiên âm là những thì làm nghịch nghĩa, ngược ý của toàn câu.
[16] Tích Trần Minh nhà nghèo quá không có tiền mua vải, phải đóng khố bằng lá chuối nhưng ham học và không tham lam… Thanh đây nghĩa là không tham. Chữ thanh lấy ở bản QN.
[17] Khuyên chồng chăm chỉ học hành.
[18] Dâng lê 仩梨: Con cái dâng đưa thức ăn bánh trái cho cha mẹ, diễn tả sự hiếu. Giữ: Nôm viết theo âm Nam kỳ dữ與.
[19] Cữu cô舅姑: Cha mẹ chồng. Câu: Ở với cha mẹ…. xướng, là bổ khuyết theo bản QN.
[20] Điều nầy phù hợp với tiểu sử rằng Bùi Hữu Nghĩa vốn nhà nghèo, được nhà vợ giúp đỡ…
[21] Nhắc đến chuyện bà Tồn thân phụ nữ mà lặn lội từ Định Tường ra Huế khiếu nại cho chồng… Chỗ nầy bản QN không ổn chỉ vì một chữ khác: thuốc (thang), thay vì lang (thang).
[22] Nguy biến nghiêng nghèo 危変硯𠨪: Chỉ lúc ông Bùi Hữu Nghĩa phải đi lính chuộc tội , bị giặc bắt và những chuyện khổ tiếp theo đó. Chữ nghiêng 迎, bản Nôm dùng âm nghiên 硯 vì theo cách phát âm của người viết.
[23] Tính toán, đoán việc khá thông minh nên tránh được những chuyện tai nàn trời long đất lỡ của quan trên.
[24] Dùng điển tích và câu thơ: Thời lai phong tống Đằng Vương Các= Gặp may thời đến thì nhờ gió đưa thuyền đem tới gác Đằng Vương kịp lúc. Gặp thời thì thành đạt.
[25] Cửa sổ ngựa qua 𨵣數馭戈: Mượn ý từ đời người qua mau lẹ, như chớp nhoáng, như ‘bóng câu (ngựa hay) chạy vút qua cửa sổ’.
[26] Chỉ những gì quí giá bị hư mất.
[27] Cám ơn trời đất vì hai người được sống chung khi nghèo cũng như lúc hanh thông.
[28] Sự vô thường được mất ở đời như con quỷ làm cho mọi sự thay đổi tới tuyệt cùng..
[29] Bà vợ của ông mất sớm lúc con còn quá nhỏ, mới sáu tuổi. Tìm vô tiểu sử của Bùi Hữu Nghĩa, ta có thể đoán ra năm làm bài văn tế nầy.
[30] Xấp mặt tìm tiên 垃𩈘尋仙: Quay lưng lại mà ra đi vào cõi tiên. Chết.
[31] Xây lưng cỡi hạc 𡏦倫騎鶴: Ý tương tợ với xấp mặt tìm tiên. Chữ lưng đã bị dùng bằng luân 倫vì người Nam đọc luân thành lưn.
[32] Mẹ lìa con vì gã ức oan 媄离昆為妸抑寃: Mẹ xa lìa con oan ức vì ông ta, cái ông Diêm vương. Khi giận bực, thì Diêm Vương bị gọi bằng gã cũng là thường sự.
[33] Diêm phù, Quỷ bá, những tên người xưa đặt ra như có những con quỷ, những nhân vật quyền thế dưới cõi âm lên cõi dương bắt hồn người ta dẫn đi về phía dưới. Cũng như chữ ngươi ở liên dưới chữ gã tạo được văn phong bi thảm đến giận dữ bất cần gọi Diêm vương bằng những chữ bình thường không ai xài.
[34] Người có đức lớn thì hưởng thọ, sống lâu.
[35] Nhà làm điều thiện thì được an khương, mạnh khỏe, không tật bịnh.
[36] Như trên, lạt 𤁕 (lẽo) đã bị viết thành lạc 落 (rơi)
[37] Nói đến sự đi lính thú của mình, nhà chẳng còn gì để lại cho vợ.
[38] Có lẽ liên nầy nguyên văn là: Trời giết người chi sá gươm đao, phận chia gương chẳng kịp nửa giờ; Qua để bậu chẳng bằng tiền bạc, chứng nghèo ngặt không đầy một lát. Chữ lát, được viết theo âm Nam.
[39] Tình thương càng khiến buồn thêm khi ở trong đơn chiết. Chữ vắng 咏được phát âm và viết bằng vắn 問( vấn đề g/ng). Chữ tấc 𡬷 ở dưới đã dùng tất 必.
[40] An rồi ba tấc đất 安耒𠀧必坦: Chôn cất xong xuôi. Chữ tấc 𡬷 (thước) dùng tất必 (nhiên). Cuộc long hổ: ?
[41] Một đời người phụ nữ đã qua. Tiếng than đứt ruột.
[42] Chỉ còn người chồng ở lại.
[43] Duơn đơn phận bạc 緣丹分泊: Phận hẩm hiu mình còn lại lẻ loi. Phiên âm duơn thay vì duyên vì lúc đó người ta thường phát âm là dan, (Cái thằng vô dan, đứng án bóng) vần với chữ nhan ở trên.
[44] Lòng thương chơn thật của mình hơn những việc làm chay cúng kiến. Câu nầy có tư tưởng đi trước thời thế quá xa. Hơn trăm năm sau người ta vẫn chưa chạy theo được mấy chữ nầy: Tấm lòng thành hơn bảy ngày Chay: Lòng thương chơ thật hơn là cúng kiến, tụng kinh gỏ mõ.
[45] Trần Phong Sắc và Huỳnh Khắc Thuận, Tân Tiếu Lâm, q1, in lần 2, Saigòn, nhà in J. Viết, bài 53, trang 22. Chép lại đúng bản chánh. Tiện thể cũng bắt chước thầy tôi, nhà văn Vương Hổng Sển nói chuyện sang đàng một chút: Ông Huỳnh Khắc Thuận nầy là cha của ông thẩm phán VNCH, tuần Lý Huỳnh Khắc Dụng. Đồ-nòi: Sách ghi những bài văn tế, những bài thuốc cần thiết để thầy cúng, thầy thuộc cứ theo đó mà đọc tùy trường hợp.
Gửi ý kiến của bạn
Qua bao nhiêu mùa lễ Tạ Ơn trên đất Hoa Kỳ, năm nào tôi cũng thầm tạ ơn đất nước này đã cho tôi một nếp sống tự do, một mái nhà ấm cúng dung dưỡng gia đình tôi từ ngày tôi rời Việt Nam. Năm nay là lần đầu tiên tôi nghĩ mình nên trải lòng biết ơn sâu xa này xuống mà nói thành lời. Nguyên nhân chính có lẽ vì biến cố đại dịch và sự mâu thuẫn chính trị của nước Mỹ tác động mạnh đến tôi và cuộc sống của triệu triệu người dân.
Xét lại lịch sử đảng, bài học hàng hàng lớp lớp Thanh niên-Trí thức đã xếp bút nghiên theo tiếng gọi kháng chiến chống Pháp giàng độc lập trước 1945, để sau này phải hối hận vì đã sai lầm để cho đảng Cộng sản cướp công kháng chiến, biến hành động gọi là Cách mạng tháng Tám thành bệ phóng cho đảng lên nắm quyền cai trị độc tài Cộng sản.
Số dân Việt Nam đang trôi nổi ở xứ Chùa Tháp thì không. Họ là thứ sắc dân vô tổ quốc (stateless ethnic Vietnamese, theo như cách gọi chính thức của các N.G.O đang hoạt động ở Cambodia) nên không có quyền sở hữu tài sản hay đất đai, và buộc phải chấp nhận một nếp sống rất bồng bềnh, và vô cùng bấp bênh – như hiện cảnh.
Một vài ghi chép lại trong nhiều tháng qua là như vậy. Câu chuyện về những người Việt ủng hộ Trump và chống Trump sẽ vẫn kéo dài thêm một thời gian nữa. Nó sẽ khép lại, hay mở rộng thêm còn tùy vào nghiệp lực của nước Mỹ, của cộng đồng người Việt ở Mỹ. Qui luật nhân quả vẫn sẽ vận hành như một qui luật muôn đời của vũ trụ.
Đã vài tuần kể từ lần cuối tôi liên lạc với quý vị. Trong thời gian đó, chúng tôi đã gắng sức làm việc để thành lập một nội các thể hiện các giá trị mà chúng tôi đã đưa ra là, hàn gắn sự chia rẽ quốc gia sâu đậm tại quốc nội và khôi phục vai trò lãnh đạo của chúng ta ở quốc ngoại.
Giữa những giờ phút ngự trị bởi các con số khổng lồ chóng mặt, những tranh cãi dao búa, một câu nói của ông Joe Biden đã nhắc nhở tới chiều sâu của một cuộc bầu cử dân chủ: đằng sau mỗi lá phiếu là một con người.
Câu nói như một công án thiền.
Tường chừng chìm lỉm trong những tiếng la hét, reo hò, bên này giận dữ, bên kia vui mừng.
Tổng thống Donald Trump sau khi lên nhậm chức đã nhanh chóng ký quyết định rút khỏi Hiệp Định Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) và nay nhìn trở lại cuộc tranh cử 2016, tôi tin rằng nếu giả sử bà Hillary Clinton thắng cử, bà cũng khó có thể đưa nước Mỹ gia nhập TPP.
Khi còn tại chức, bà Phan Thúy Thanh – Phát Ngôn Viên Bộ Ngoại Giao của nước CHXHCNVN – có nuôi một con két nói năng rất sõi. Một hôm, nó xổ lồng bay mất. Bà Thanh nhờ báo đăng để tìm lại con thú cưng nhưng báo chưa kịp ra mà đã có người đến gõ cửa.
Hỏi: Sao biết là con vẹt này của tôi.
Đáp: Nó chối leo lẻo suốt ngày nên nhà cháu biết ngay là của bà chứ còn ai vào đây nữa.
Chuyến viếng thăm phòng Bầu Dục đầu tiên của tôi diễn ra chỉ vài ngày sau cuộc bầu cử, khi theo truyền thống lâu đời thì vợ chồng Tổng Thống Bush đã mời Michelle và tôi đi thăm nơi sắp là nhà. Ngồi trên công xa của cơ quan mật vụ, chúng tôi chạy ngang qua vòng cung quanh co cổng Tây viên vào Bạch Ốc, cố lưu giữ dăm điều nơi chúng tôi sẽ dọn vào dưới ba tháng nữa.
Ông Biden thắng cử vẫn bị ông Trump kịch liệt bác bỏ vì cho rằng việc kiểm phiếu không minh bạch. Mãi cho tới hôm 15/11 vừa qua, lần đầu tiên sau tám ngày thông báo kết quả bầu cử, ông Trump lên tiếng trên tweet «ông Biden thắng cử». Nhưng liền đó, ông lại nhắc «ứng cử viên dân chủ đã gian lận để đạt được kết quả đó».
Người Việt Phone
Các nhóm của ông Biden ngay lập tức tiếp cận tất cả cơ quan chính phủ khi chỉ còn 57 ngày tiếp quản công việc Nhà Trắng trước lễ nhậm chức.
Có vẻ như việc đưa dịch vụ chơi game đám mây Stadia lên nền tảng iOS là một bài toán khó đối với Google
Hai ứng dụng được các nhà nghiên cứu chỉ ra là Baidu Maps và Baidu App, làm rò rỉ dữ liệu nhạy cảm của người dùng, đều đã bị gỡ khỏi Google Play vào tháng 10/2020.
Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Robert O'Brien thông báo Mỹ đã gửi cho Quân đội Philippines lô bom, tên lửa đầu tiên sau khi ông Trump cam kết cấp 18 triệu USD vũ khí giúp họ chống phiến quân.
Copyright © 2020 vietbao.com All rights reserved 