Hôm nay,  

Đi Tìm Trật Tự Mới

9/10/201600:00:00(View: 90482)
Trật Tự “Tiền Chiến” Đang Tiêu Vong, Sau Đó Là Gì, Chưa Ai Biết…

Với trực giác hay cảm quan nằm ngoài lý tí, người dân bình thường tại nhiều quốc gia đang thấy thế giới của họ bị sụp đổ, từ kinh tế đến trật tự xã hội. Một số người đã có phản ứng bất thường mà tự phát, và gây lúng túng cho giới lãnh đạo và các phần tử gọi là ưu tú xưa hay vẫn hướng dẫn dư luận và cai trị xã hội.

Cuộc tranh cử tổng thống khá lạ kỳ năm nay tại Hoa Kỳ là một biểu hiện mà không duy nhất.

Đi ngược ánh mặt trời về hướng Đông, tại Âu Châu tình hình cũng tương tự, với sự tan rã chậm rãi của khối Liên Âu sau sáu năm khủng hoảng của đồng Euro. Một triệu chứng khác: tại Trung Đông, nền văn minh Hồi giáo đang trỗi dậy với khuynh hướng cực đoan quá khích và phương pháp khủng bố. Nó thổi lên làn sóng di dân làm Âu Châu thêm bất ổn. Từ đó mà tiến về Nam Á, Trung Á tới Viễn Đông, có điều gì đó đang xảy ra: sự suy yếu của Liên bang Nga, đà quật khởi của Trung Quốc “ngoài cứng trong mềm” hay phản ứng của Nhật Bản bên cạnh bán đảo Triều Tiên với hai nước Nam-Bắc Hàn, có thể dẫn tới xung đột và chiến tranh. Tại vùng biển Đông Nam Á, tình hình còn nghiêm trọng hơn vì tương quan bất lợi của 10 quốc gia trong Hiệp hội ASEAN trước sự hung hăng của Trung Quốc, lần đầu tiên đứng dậy kể từ 180 năm nay, nhưng trên đôi chân đất là nền kinh tế sắp bị khủng hoảng…

Đáng ngại hơn cả, ngần ấy biến động lại giàng vào nhau trong thực tế của một thế liên hoàn. Khủng hoảng Hồi giáo từ Trung Đông có thể dội lên Bắc Âu hay Trung Á vào Tân Cương. Khủng hoảng Ukraine từ Liên bang Nga sẽ tác động vào Đông Âu và gây họa cho Liên Âu. Khủng hoảng về nước và cá từ biển Đông Nam Á tràn lên Đông Bắc Á và thách đố khả năng ứng phó của các nước Đông Á lẫn khả năng gián chỉ, can gián, của Hoa Kỳ.

Mà cái trục của trật tự toàn cầu thành hình từ sau Thế Chiến II là Hoa Kỳ lại như quay trong chân không, để toàn đại lục Âu-Á sẽ trôi vào hỗn loạn.

Hậu quả là đại lục địa Âu Á, từ Tây Âu qua Đông Á, tiếp cận với Trung Đông và Bắc Phi, có thể bị loạn to, y như thời “Tiền Chiến”, trước Thế Chiến II, cách nay 80 năm. Đại lục này là nơi có năm tỷ người sinh sống – hai phần ba dân số toàn cầu – với các nền kinh tế năng động nhất mà cũng có nhiều võ khí tàn sát nhất. Chúng ta đang trở về thời… Tiền Chiến ngộp thở.

***

Về địa dư và lịch sự thì từ nhiều thế kỷ rồi, Đại lục địa Âu-Á từng là trung tâm của thế giới, nhưng là một trung tâm bất ổn với các cuộc khủng hoảng và đại chiến liên tục.

Tại Đông Á thì có Nhật-Hoa và Nhật-Nga Chiến tranh (1894 và 1905) rồi Chiến tranh Thái Bình Dương, Chiến tranh Cao Ly, cuộc chiến Việt Nam. Tại Tây Âu là chiến tranh Pháp Phổ (1871) rồi hai trận Thế chiến (1914-1918 và 1939-1945). Tình hình chỉ tạm lắng đọng sau Thế Chiến II và trong 40 năm “Chiến Tranh Lạnh 1949-1989. Ngoại lệ là… Việt Nam, chỉ tạm hết chiến tranh từ năm 1989 - và nay lại nằm dưới lằn đạn Trung Quốc!

Ngày nay, khu vực Âu-Á rộng lớn ấy lại đang trở thành một trung tâm bất ổn.

Từ Tây sang Đông, vùng bán đảo Tây-Âu của đại lục đang bị khủng hoảng về kinh tế, chính trị và an ninh. Nằm ngang đại lục là Liên bang Nga, cường quốc rộng lớn nhất, bị suy nhược về kinh tế, dân số và sắc tộc nên lấy rủi ro lớn là cố vùng dậy tại Đông Âu, vào sâu tới Trung Đông, nhưng thực chất vẫn là rỗng ruột. Tình hình Trung Quốc cũng không khác, với bất ổn kinh tế trong tâm can, được che giấu sau sự bành trướng về quân sự trên vùng biển cận duyên. Tại Trung Đông, một vụ khủng hoảng về tư tưởng và an ninh quân sự đang bung ra ngoài thành những mảnh vụn chết người và tư tưởng tự sát.

Vẫn biết rằng mỗi vùng lại có một sắc thái khủng hoảng riêng - Trung Đông khác Trung Quốc! – nhưng nét chung là sự bất ổn và những biến động bất ngờ. Tình hình Âu-Á trong các năm 1930-1936 cũng có những dấu hiệu tương tự, từ Tây Âu qua Đông Bắc Á, với kết qủa cũng bất ngờ là chiến tranh thế giới, là Thế Chiến II.

Xin hãy quay lại khúc phim xa xưa - về thời Tiền Chiến.


Thời gọi là “trước Thế chiến” khởi sự từ trăm năm trước, nếu chúng ta suy nghĩ chín chắn rằng Thế chiến I và II chỉ là một, với giai đoạn đình chiến ngắn ngủi là từ 1920 tới 1936. Nhưng vì sao chiến tranh lại bùng nổ?

Có nhiều nguyên nhân lắm, mà thật ra cũng chẳng khác gì ngày nay.

Thời đó có ba cường quốc nổi lên làm đảo lộn trật tự toàn cầu là Đức, Nhật, Mỹ. Thời đó, nước Nga chưa góp mặt. Ba cường quốc đó cũng chưa góp mặt trong Thế kỷ 19. Chính là sự hùng mạnh của Đức và Hoa Kỳ mới dẫn tới một cục diện khác: chấm dứt sự thống trị của hai Đế quốc Âu Châu là Anh và Pháp. Sau Thế chiến 1 (1919-1920), nước Đức bại trận đã vùng dậy và nước Nhật chiếm ngôi bá chủ Châu Á trước sự bất định và do dự của Hoa Kỳ giữa những thay đổi mới. Sự bất định ấy giải thích vì sao Hoa Kỳ nhập trận rất trễ vào cả hai Thế Chiến (1917 và 1941) khi các cường quốc gia đã lao vào chiến tranh.

Hậu quả kinh tế của Thế Chiến I là sự sụp đổ của nước Đức và sự tan rã cơ cấu sản xuất tại hai nước thắng trận là Anh Pháp. Khủng hoảng kinh tế Anh, Pháp, Đức và sự xuất hiện của Liên bang Xô viết sau cách mạng cộng sản đã gây nhiều xáo trộn xã hội và chính trị cho cả Âu Châu. Đấy là lúc chúng ta chứng kiến những chuyện tương tự của ngày nay: Thế chiến II khiến nhiều Đế quốc lớn tan rã, đó là Đế quốc Habsburg, Hohenzollen tại Tây Âu, đế quốc Nga của dòng Romanoff tại Đông Âu và Đế quốc Ottoman tại Trung Đông. Đáng chú ý nhất, nhiều quốc gia vừa giành lại độc lập từ các mảnh vụn đó đã phát huy chủ nghĩa quốc gia dân tộc.

Ngày nay, động lực tinh thần là chủ nghĩa đang manh nha. Ngày xưa, nó góp phần dẫn tới Thế Chiến II trên cả đại lục Âu-Á. Đấy là những chuyển động của thời “Tiền Chiến”. Nếu nhớ lại, thời kỳ mà chúng ta gọi là “Tiền Chiến” chỉ là một sự tan rã của trật tự toàn cầu.

Các Đế quốc Âu Châu bị suy sụp về kinh tế, Đế quốc Xô viết thành hình với nỗ lực kỹ nghệ hóa và tàn sát. Trung Đông rơi vào ảnh hưởng của Anh và Pháp, với nhiều nước Hồi giáo đi tìm giải pháp hiện đại hóa từ nước Đức phát xít. Trung Quốc bị khủng hoảng, nội chiến, xứ sở tan tành vì các lãnh chúa, và bị ngoại xâm: bị Đế quốc Nhật xâm chiếm từ năm 1930.Trong khi việc canh tân và hiện đại hóa nước Nhật, dưới ánh sáng cùa chủ nghĩa dân tộc, lại dẫn đến chủ nghĩa phát xít của một chế độ quân phiệt, hình như đấy lại là kịch bản Trung Quốc ngày nay.

Cách xa hiện trường đầy bất ổn đó là hoàn cảnh Hoa Kỳ, vuông vực và phì nhiêu giữa hai đại dương lớn nhất địa cầu.

Khi đó, Hoa Kỳ cũng bị chấn động kinh tế bên trong với vụ Tổng khủng hoảng 1929-1933 nhưng không lui về chủ nghĩa tự cô lập – như người ta đang lo sợ ngày nay. Hoa Kỳ khi đó đã cố gắng can thiệp vào đại lục Âu-Á vì muốn ngăn ngừa một cuộc chiến tại Âu Châu, mà không xong. Khi đó, Hoa Kỳ cũng can thiệp khá tích cực về quân sự lẫn chính trị vào Đông Á, vì là một cường quốc Á Châu mới. Nhưng các biến động tại đại lục Âu-Á đều liên kết với nhau, tác động vào nhau, với Âu Châu, Hoa Kỳ và Liên Xô đều can dự vào Trung Quốc. Khi chiến tranh bùng nổ, nước Mỹ vẫn phải nhập cuộc mà khá trễ, vào cuối năm 1941, sau vụ Trân Châu Cảng - tại Đông Á.

Dù lịch sử không khi nào tái diễn theo cùng một kịch bản, khi những chuyển động lớn của thời xưa lại tái xuất hiện, ta có thể thấy rằng trật tự cũ thành hình từ năm 1945 đang đi vào tan rã.

Như những con sâu cái kiến nằm sát mặt đất nên cảm nhận được sự chuyển động, hay động đất, người dân bình thường của nhiều quốc gia đã hoang mang và bất mãn. Sau đó là gì thì ở trên đỉnh tháp, giới lãnh đạo thật ra chưa biết. Nếu có biết thì cũng sẽ lại tìm cách ngăn ngừa. Nhưng nếu họ thất bại, chuyện của mươi năm tới, chúng ta nên tự chuẩn bị cho những gì đen tối nhất!

Đâm ra, qua năm Đinh Dậu 2017, có khi ta lại nhìn vào Thế giới Ất Dậu 1945, của 72 năm trước. Thiên hạ có thể nhìn vào đó với nỗi lo sợ. Ngoại lệ vẫn là Việt Nam. Dân ta sẽ nhìn vào đó với niềm hy vọng sau những kinh nghiệm bi thảm của mấy chục năm qua….

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Ngài tự nhận trọn đời ngài chỉ là một nhà sư đơn giản, nhưng sóng gió tiền định đã đưa ngài vào ngôi vị Đức Đạt Lai Lạt Ma đời thứ 14 để gánh vác chức lãnh đạo cả đạo và đời cho dân tộc Tây Tạng từ khi ngài còn thơ ấu. Ngài từ những ngày mới lớn, miệt mài tu học theo lời Đức Phật dạy về hạnh từ bi và trí tuệ, nhưng từ khi chưa đủ tuổi thành niên đã chứng kiến khắp trời khói lửa chinh chiến để tới lúc phải đào thoát, vượt nhiều rặng núi Hy Mã Lạp Sơn để xin tỵ nạn tại Ấn Độ.
Zohran Mamdani tuyên bố tranh cử thị trưởng New York vào tháng 10/2024. Khi đó, phần lớn New York vẫn không biết đến vị lập pháp tiểu bang 33 tuổi này là ai. Ngày 1/7/2025, Zohran Mamdani chính thức đánh bại cựu Thống đốc Andrew Cuomo, chiến thắng vòng bầu cử sơ bộ cuộc tranh cử thị trưởng New York vào tháng 11/2025.
Tồn tại qua hơn hai thế kỷ, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ chưa bao giờ là một cánh cửa vô tri. Mỗi nhiệm kỳ Tòa để lại một dấu ấn ảnh hưởng đến đời sống người dân. Có nhiệm kỳ, Roe v. Wade1 mất hiệu lực, tòa cắt quyền phá thai khỏi tay người phụ nữ, coi như món nợ trả về từng tiểu bang, tự lo tự liệu. Có nhiệm kỳ, cánh cửa Affirmative Action2 sập lại, đám trẻ da màu nghèo khỏi cơ hội cầu tiến. Có nhiệm kỳ, Tòa thả lỏng súng đạn, cãi vã sân trường cũng đủ gây đổ máu3. Nhưng cũng đã có những nhiệm kỳ Tòa đứng thẳng lưng, bảo vệ người dân buộc Bạch Ốc Nixon phơi ra hồ sơ mật với Pentagon Papers
Nelson Mandela (1918-2013), quán quân Giải Nobel Hòa Bình năm 1993, nhà hoạt động chống chế độ phân biệt chủng tộc bị tù 27 năm, và là vị tổng thống người da đen đầu tiên được bầu trong cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên của nước Nam Phi vào năm 1994, đã từng nói rằng, “Giáo dục là vũ khí có sức mạnh nhất mà bạn có thể sử dụng để thay đổi thế giới.” Hơn ai hết, Nelson Mandela là người không những hiểu rõ giá trị thực sự của nền giáo dục mà còn áp dụng kiến thức đó trong việc làm thay đổi đất nước và dân tộc Nam Phi của ông. Ông đã dẫn dắt Nam Phi từ một quốc gia ngập chìm trong bóng tối của thù hận, phân hóa và lạc hậu để vươn mình lên trong ánh sáng của đoàn kết, hòa bình và phát triển.
Hoa Kỳ đã tấn công Iran. Chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump gợi ý rằng có thể trì hoãn bất kỳ hành động quân sự nào của Mỹ trong nhiều tuần, ông tuyên bố vào ngày 21/6 rằng máy bay Mỹ đã tấn công ba địa điểm hạt nhân của Iran, bao gồm cả cơ sở bị chôn sâu ở Fordow. Các quan chức Iran xác nhận rằng các cuộc không kích đã diễn ra. Mặc dù ông Trump khẳng định rằng các địa điểm này đã bị "xóa sổ", nhưng vẫn chưa rõ các cuộc tấn công đã gây ra thiệt hại gì.
Jena, Louisiana – một thị trấn 4.000 dân lọt thỏm giữa rừng thông – nơi bảng hiệu đầu làng ca ngợi đội bóng nữ vô địch của bang, nhưng cách đó chỉ ba dặm, sau hàng rào kẽm gai và lời Kinh Thánh treo lủng lẳng, là Trại Giam ICE đồ sộ - do GEO Group điều hành. Nơi đây hiện giam giữ hơn 1000 người – phần lớn chưa từng bị kết tội hình sự, nhiều người chỉ là dân đang xin tị nạn hợp pháp, số còn lại chưa kịp hiểu vì sao mình bị bắt...
Tại sao Trump lại vội vàng ban hành hàng loạt sắc lệnh hành pháp và chính sách mới như vậy?AI: Có hai lý do.Đầu tiên, tổng thống vội vàng vì nếu có bất kỳ điều gì sai trái xảy ra vào đầu nhiệm kỳ, ông có thể đổ lỗi cho chính quyền trước và nhà nước (những người làm việc cho ông). Nếu để lâu, những điều sai trái sẽ là trách nhiệm của ông, và Trump không thích chịu trách nhiệm.Thứ hai, ông biết trong hai năm nữa, đảng Cộng hòa sẽ mất quyền kiểm soát Hạ viện trong cuộc bầu cử quốc hội và ông sẽ trở thành què quặt. Ông cần phải hoàn thành mọi việc ngay bây giờ. Ông muốn tập trung vào các doanh nghiệp của mình trong hai năm cuối nhiệm kỳ tổng thống,
Bao dung – một từ nghe thật thanh thoát. Âm tiết của nó cũng thật bình dị, thốt ra từ thanh quản nhẹ nhàng không cần uốn nắn, như cỏ mọc từ đất, như mưa từ trời. Vậy mà ngày nay, trong một xã hội đứng đầu thế giới về tự do, về quyền con người, hai từ “bao dung” bỗng dưng khó tìm. Chính trong tháng Sáu này, tháng gọi là Pride Month, những câu chuyện thương tâm về cộng đồng LGBTQ+ bị chìm trong bóng tối. Có lẽ trong sáu tháng qua, nước Mỹ có quá nhiều những phát ngôn, biến cố, thay đổi mà đối với truyền thông, đó là điều cần phải nói, và nói mỗi ngày. Hoặc cũng có lẽ, trong một chính quyền đang nỗ lực bác bỏ DEI, đóng chặt cửa với di dân, thì truyền thông cũng không dám đào sâu về những gì thuộc về cộng đồng yếu thế. Cho dù, đó là một án mạng lấy đi cuộc sống một con người, hoặc chấm dứt những nguyên tắc vốn đã được nhìn nhận hàng thập kỷ.
“Nơi nào người ta bắt đầu đốt sách, nơi đó người ta rồi cũng sẽ thiêu người.”— Heinrich Heine. Câu nói nổi tiếng từ thế kỷ XIX của thi sĩ Heinrich Heine, tưởng chỉ là tiếng vọng u ám của bóng ma lịch sử nhưng hôm nay, giữa thế kỷ XXI, lời cảnh báo ấy lại trở nên rúng động – ngay trên đất nước từng được xem là ngọn hải đăng của tự do học thuật. Oái oăm thay, những dấu hiệu đầu tiên của bóng tối không phát xuất từ một chế độ độc tài phương Đông, mà từ chính nước Mỹ – xứ sở từng được xem là ngọn hải đăng của giáo dục tự do.
Donald Trump không đội vương miện, nhưng ông đã luyện được cách bắt cả một đảng chính trị quỳ gối. Và cũng như các ông vua cổ đại, ông không cần luật – ông chính là luật. Nếu Toà Tối cao chống đối, ông sẽ gọi đó là “phản quốc.” Nếu truyền thông phản biện, ông gọi đó là “tin giả.” Nếu có cuộc bầu cử mà ông thua, ông sẽ bảo đó là “gian lận.” Và nếu có ai dám nói điều gì khác, ông sẽ gửi quân đội tới – như ông đã làm ở Los Angeles, để dạy cho đám biểu tình “hỗn xược” ấy một bài học về dân chủ... bằng đạn cao su và lựu đạn cay.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.