Hôm nay,  

Gẫy Đòn Bẩy

17/10/201200:00:00(Xem: 8249)
...gánh nợ thì tăng mà đà tăng trưởng lại giảm...

Trong khóa họp vừa qua của Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới tại Tokyo, lãnh đạo hệ thống tài chính của các nền kinh tế dẫn đầu thế giới không thể nhất trí về giải pháp cứu nguy kinh tế trong khi mọi người đều e ngại nguy cơ suy trầm toàn cầu như Quỹ Tiền tệ đã cảnh báo. Chìm sâu bên dưới tình trạng này là hiện tượng mà chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa gọi là "gẫy đòn bẩy" như ông giải thích trong cuộc trao đổi sau đây với Vũ Hoàng.

Vũ Hoàng: Thưa ông, khóa họp tuần qua của hai định chế tài chính là Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF và Ngân hàng Thế giới đã kết thúc mà lãnh đạo hệ thống tài chính là các Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Trung ương không đạt nổi đồng thuận về các biện pháp cứu nguy kinh tế toàn cầu. Chẳng những vậy, người ta còn thấy ra những khác biệt thậm chí xung đột về chủ trương và chính sách của các nền kinh tế dẫn đầu, tại Âu Châu, Á Châu hay ngay ở Hoa Kỳ.

Lần trước, khi khủng hoảng tài chính bùng nổ năm 2008 ngay giữa chu kỳ suy trầm tại Mỹ, các nước đều thống nhất kế hoạch đối phó là cấp cứu hệ thống tài chính, nới lỏng chính sách tiền tệ và tung ra các chương trình kích thích kinh tế. Lần này, với nguy cơ suy trầm toàn cầu vừa được Quỹ Tiền tệ Quốc tế báo động các quốc gia và cả những xu hướng chính trị trong từng nước lại không đồng ý về giải pháp đối phó. Thưa ông, vì sao lại có hiện tượng lạ thường này?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta đang chứng kiến một cuộc tranh luận hầu như "toàn cầu" về các giải pháp cứu nguy kinh tế mà tôi xin được phép tóm lược vào hai hướng giải quyết.

- Theo xu hướng cổ điển thì vụ khủng hoảng hiện nay xuất phát từ nạn vay mượn để chi tiêu, của cả khu vực công quyền lẫn tư nhân, nên người ta phải ưu tiên giảm nợ, hạ mức bội chi ngân sách và chịu đựng khắc khổ để cải tổ cơ cấu hơn là lại tiếp tục kích thích kinh tế trong ngắn hạn bằng biện pháp tăng chi. Ngược lại, xu hướng gọi là "kích cầu" thì đồng ý là về dài thì phải giảm bội chi nhưng vẫn cần bơm tiền kích thích số cầu để đạt mức tăng trưởng cao hơn. Từ mấy năm qua, các nước đều ngả theo hướng này hay hướng kia và bây giờ thì mâu thuẫn lên tới mức khó dung hòa. Không chỉ có cuộc tranh cử tại Hoa Kỳ mà nội tình Âu Châu cũng bị mâu thuẫn đó.

Vũ Hoàng: Nhưng thưa ông, nếu cứ cho rằng kinh tế là một con bệnh thì vì sao các thầy thuốc lại không thống nhất được về liều thuốc chữa chạy? Họ không đồng ý về cách chẩn bệnh sao?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi e là sự thể còn tệ hơn vậy khi nhiều vị thầy thuốc còn muốn hươi cái dao mổ như để băm vào mặt những ai không đồng ý với quan điểm của họ, trong khi bệnh nhân vẫn thấp thỏm trên giường bệnh!

Vũ Hoàng: Tuy nhiên, thuần về kinh tế thì trên cùng một thực tế đó, làm sao có chuyện phe này có lý mà phái kia chẳng sai? Về sự khác biệt trong chủ trương giải quyết, theo lối cổ điển hay kinh điển hoặc theo lối cấp tiến hiện đại chẳng hạn, thì chẳng ai lại có thể tách rời khỏi thực tế kinh tế. Liệu người ta có thể tìm ra một giải pháp thứ ba để dung hòa sự dị biệt hay chăng?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thưa là mỗi xu hướng chính trị lại thiên về một giải pháp kinh tế và trình bày sự thật phức tạp một cách có vẻ hấp dẫn về lý luận dù là thiên lệch.

- Hãy lấy thí dụ Âu châu là hoàn cảnh của Hy Lạp hay Tây Ban Nha bị mắc nợ quá nhiều, dù mỗi nước mắc nợ một cách vì lý do khác nhau. Bây giờ, cánh tả muốn cấp cứu kinh tế của một xứ mắc nợ bằng cách đi vay, cũng tựa như cho người say uống thêm rượu để giã rượu. Cánh hữu thì đòi kích thích nền kinh tế bị bội chi bằng cách cắt giảm chi tiêu, tức là làm kinh tế càng thêm co cụm y như đòi người bệnh phải ăn rau để có thêm sức lao động. Hai toa thuốc trái ngược đó đều được phe này hay phe kia ủng hộ và kết quả là không có đồng thuận!

- Tình hình Hoa Kỳ cũng không khác và cuộc tranh cử càng gây tranh luận và thậm chí chụp mũ cáo buộc đối thủ về những điều phi lý khiến cử tri thêm lúng túng khó hiểu. Cũng xin nói thêm là chuyện ấy không chỉ xảy ra ở Âu Châu hay Hoa Kỳ mà tại Việt Nam cũng thế, nếu thời lượng cho phép thì ta cũng có thể trở lại chuyện Việt Nam vào cuối chương trình này.

Vũ Hoàng: Thưa ông, chắc chắn là chúng ta sẽ đề cập đến chuyện Việt Nam. Trở lại hoàn cảnh của các nước tiên tiến, qua năm thứ tư của một chu kỳ khó khăn và lan rộng tại nhiều quốc gia hay khối kinh tế, hình như là các nước lâm vào bế tắc khi gặp hai yêu cầu mâu thuẫn và hai chính sách đều có vẻ hợp lý, đó là phải giảm chi ngân sách và chấn chỉnh chi thu mà cũng phải kích thích kinh tế để thoát khỏi nạn suy trầm. Thưa ông, vì sao lại như vậy?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Có lẽ kinh tế thế giới đang gặp tình huống bất thường, tương tự như một "kỳ điểm" trong toán học, hoặc cái "hố đen" hay vụ "nổ lớn" trong thiên văn học, là khi mọi phương trình thông thường đều không áp dụng được. Hố đen ấy là hố nợ và hiện tượng ta đang gặp là chuyện "gẫy đòn bẩy", khi người ta không dùng được cái đòn bẩy thông thường để chuyện động một vật nặng quá sức mình. Tôi xin được giải thích như sau.

- Người ta thường nói "kinh doanh là làm giàu bằng tiền của người khác" trong ý nghĩa là bằng cách đi vay như mượn một cái đòn bẩy. Trong các nền dân chủ cũng vậy, chính trị có thể là tăng chi ngân sách rồi cũng lại đi vay khi ngân sách bị bội chi. Bây giờ xin nói về doanh trường.

- Khi đi vay, khách nợ đó muốn gì? Họ có thể vay tiền để kiếm lời và phải tìm ra đủ lời để trả nợ, cả vốn lẫn lãi. Đó là trường hợp lý tưởng cho kinh tế vì thịnh vượng gia tăng cùng sản xuất. Nhưng cũng có người đi vay để đầu cơ vì nghĩ là nhờ đầu cơ mà tài sản lên giá thật mau và nếu thất bại thì lại vay thêm để đảo nợ. Đó là trường hợp đầy rủi ro và là tai họa khi trái bóng đầu cơ bị vỡ. Sau cùng, còn có loại khách nợ bất lương, đi vay tiền để dựng lên tháp nợ, là lấy tiền của chủ nợ này để chiêu dụ chủ nợ khác và sau cùng thì bỏ trốn và để lại một núi nợ.


- Thời kinh tế thịnh đạt, khi tiền vào như nước, doanh nghiệp dư tiền trả nợ nên hồ hởi đầu cơ, lấy rủi ro quá lớn và gây ra khủng hoảng tài chính khi bóng bể làm các ngân hàng hết dám cho vay và kinh tế co cụm. Nhu cầu trả nợ ụp xuống cả nền kinh tế trong chu kỳ suy trầm và hiện tượng "gẫy đòn bẩy" xảy ra khi người ta phải trả nợ, là chuyện đang thấy tại Âu Châu, sẽ thấy tại Nhật Bản và có thể xảy ra cho Hoa Kỳ. Gặp hoàn cảnh đó, người ta không thể khắc phục nạn suy trầm kinh tế bằng loại biện pháp tiền tệ hay ngân sách thông thường vì cả nền kinh tế bị hút vào một hố nợ như cái hố đen trong thiên văn học.

Vũ Hoàng: Ông vừa trình bày hiện tượng doanh trường vay nợ quá nhiều và nay đến chu kỳ trả nợ thì như bị gẫy mất đòn bẩy. Ông cũng nói đến chính trường của các nước dân chủ với hiện tượng gây bội chi ngân sách và chính quyền phải đi vay. Chuyện ấy xảy ra như thế nào?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Cách đây hơn 170 năm, và trước Karl Marx mấy chục năm, một nhà xã hội học Pháp đã nhân dịp qua Mỹ tìm hiểu chế độ lao tù nơi đây mà viết ra cuốn "Về Nền Dân Chủ Hoa Kỳ" nổi tiếng thế giới. Đó là ông Alexis de Tocqueville, nhà tư tưởng xuất chúng đã tiên báo nhiều điều chính xác về xã hội công nghiệp hơn hẳn Marx. Ông de Tocquevile cũng nói trước về sự lớn mạnh của Hoa Kỳ nhưng lại có lời cảnh báo rất hiện đại cho các nước dân chủ.

- Đó là nền dân chủ có thể tiêu vong nếu nhà nước bao biện bằng luật lệ chi ly phức tạp làm đa số ngụp lặn trong sự đồng dạng mà khó ngoi lên được và nếu chính quyền cứ ru ngủ người dân qua biện pháp chu cấp bằng công quỹ mà thời nay ta gọi là bao cấp. Trong hệ thống chính trị đó, công dân chỉ có cái quyền ngắn ngủi là bầu ra những người làm chủ, sau đó họ lại trôi vào tình trạng mà ông gọi là "lệ thuộc" thật ra chẳng khác gì cái nếp văn hoá "xin cho" mà dân Việt đang nói đến. Dù hoàn cảnh mỗi nơi mỗi khác, nhiều chính quyền Âu Châu và Nhật Bản hay Hoa Kỳ đang rơi vào tình trạng nguy hiểm đó vì cứ đi vay để ban phát lợi ích cho thành phần cử tri của mình và đến ngày phải trả nợ thì hết khả năng kích thích kinh tế.

- Nhìn trong dài hạn ở nhiều nơi thì mỗi xứ lại mắc nợ một cách. Thí dụ như Tây Ban Nha mắc họa vì nạn đi vay để đầu cơ vào bong bóng địa ốc và khi bóng bể thì dân chúng sinh sống trong khu vực gia cư bị sạt nghiệp và thất nghiệp, trong khi đó, Hy Lạp vỡ nợ vì chế độ bao cấp quá hào phóng hơn là vì nạn đầu cơ. Nhưng ngày nay cả hai đều gieo họa cho khối Euro. Đây là chưa nói đến hoàn cảnh của nhiều xứ Âu Châu khác sau mấy chục năm thi hành chính sách bao cấp và mắc nợ nên đã tới hồi trả nợ. Hoa Kỳ cũng đang đi tới đó mà thôi.

Vũ Hoàng: Nếu hiểu không lầm thì trong một chu kỳ suy trầm kinh tế, thông thường cứ sáu bảy năm lại bị một lần, thì người ta có thể áp dụng biện pháp kích thích như bơm tiền hay tăng chi. Lần này thì sau mấy chục năm lạc quan, các nước giàu mạnh đó lại cùng sụt vào hố nợ và phải trả nên các biện pháp thông thường mới vô hiệu sau bốn năm khắc khoải từ vụ suy trầm 2008. Như vậy thì chẳng lẽ các nền kinh tế ấy không có giải pháp thoát hiểm hay sao?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi trộm nghĩ là vào cảnh ngộ bất thường hiện nay, có hai yếu tố đang tác động mạnh như một vòng luẩn quẩn. Đó là gánh nợ thì tăng mà đà tăng trưởng lại giảm. Khi gặp bài toán lưỡng nan đó thì giải pháp chấn chỉnh chi thu cho trường kỳ bằng cách giảm chi và tăng thuế sẽ có hậu quả giảm đà tăng trưởng trong ngắn hạn, là trên dưới một năm. Ngược lại, bảo là phải kích thích sản xuất và đầu tư cho tăng trưởng bằng cách tăng chi ngân sách thì lại trở về cái thói đi vay và rồi trút nợ cho đời sau. Vấn đề không phải là nhà nước chi chưa đủ mà là tư nhân chưa có đủ lợi tức để kích thích sản xuất và doanh nghiệp dám bung ra làm ăn để tạo thêm việc làm, nâng cao lợi tức và cả căn bản thu thuế cho ngân sách.

- Nếu có, giải pháp thoát hiểm vẫn phải là đặt ra một chỉ tiêu giảm chi trong trung hạn dăm ba năm, mỗi năm giảm một mức nhất định và nhất quyết không tăng chi nếu chưa có nguồn thu tương xứng. Song song, phải cải tổ lại cơ chế kinh doanh và thuế khóa để kích thích sản xuất và nâng sức cạnh tranh của các tiểu doanh thương. Đó là hoàn cảnh chung.

- Riêng Hoa Kỳ phải tìm ra điểm dung hoà nội trong năm tới mà thôi. Vì qua năm 2014 là lại có bầu cử giữa nhiệm kỳ tổng thống và đến năm 2015 mà không có giải pháp thì sẽ lại gặp tai họa như Âu Châu hay Nhật khi các chủ nợ là người đầu tư vào thị trường trái phiếu hết tin tưởng vào khả năng của chính quyền, làm phân lời trái phiếu sẽ tăng vọt và khủng hoảng bùng nổ.

Vũ Hoàng: Câu hỏi cuối, thưa ông, là chuyện Việt Nam. Khi các nền kinh tế cường thịnh mà còn gặp nạn như vậy thì mình có thể rút tỉa được bài học gì?

Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Ta trở về chuyện đi vay, và câu hỏi đi vay để làm gì với ba trường hợp đã nói ở trên. Vì nhà nước sai lầm trong chính sách quản lý vĩ mô, các tiểu doanh thương cần đòn bẩy cho yêu cầu kinh doanh thì khó đi vay và không trả nổi tiền lãi. Trong khi ấy, người có quan hệ tốt với chính quyền lại dễ đi vay để đầu cơ, hoặc với tính toán chụp giựt và xù nợ. Vì vậy mà sản xuất không tăng mà người ta lại thổi lên bong bóng. Khi bóng bể, các ngân hàng vỡ nợ làm kinh tế suy sụp và đa số dân chúng bị điêu đứng trong khi thiểu số đại gia có thể lách qua hệ thống lỏng lẻo hiện nay vẫn kiếm lời rất cao rồi bỏ chạy. Các nước tiên tiến mà còn gãy đòn bẩy và bị lao đao nhiều năm liền thì Việt Nam khó tránh nổi kịch bản đáng sợ ấy.

Vũ Hoàng: Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc trao đổi kỳ này.

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Chúng ta đang bước vào năm bầu cử. Năm 2024 sẽ có một cuộc bầu cử có tính quyết liệt, vì các lựa chọn chắc chắn sẽ gây tranh cãi trong nội bộ cộng đồng gốc Việt, trong các gia đình người Việt, giữa các lựa chọn về cấp tiến và bảo thủ, giữa các thế hệ trẻ và già ở hải ngoại. Và chắc chắn là bầu cử tháng 11/2024 tại Hoa Kỳ sẽ ảnh hưởng tới cuộc chiến Trung Đông, cuộc chiến ở Ukraine, và ở cả Đài Loan. Tác động như thế nào, chúng ta khó đo lường hết tất cả các ảnh hưởng. Trong đó, một tác động lớn là từ tin giả, nói kiểu Mỹ là Fake News, tức là tin không thật.
Tôi rất thích khoa nhân chủng nhưng không có cơ may đến trường để được truyền thụ một cách bài bản về ngành học thú vị này. Hoàn cảnh sống, nói nào ngay, cũng không mấy thích hợp cho nhu cầu tự học. Suốt ngày (và suốt đời) tôi chỉ loanh quanh hàng quán nơi mà những kẻ hay lê la thường nói rất nhiều, dù sự hiểu biết của họ vốn không được bao nhiêu. Ngoài giới hạn về kiến thức, mấy ông bạn đồng ẩm còn có cái tật rất hay tranh cãi (và luôn cãi chầy cãi cối) nên mọi thông tin, từ bàn nhậu, đều không được khả xác hay khả tín gì cho lắm.
“Tham nhũng chính trị, lệch lạc tư tưởng, băng hoại đạo đức và hủ bại về lối sống. Đây là những kẻ thù rất nguy hiểm của Đảng, cần phải loại bỏ.” Tạp chí Xây Dựng Đảng (XDĐ) đã báo động như thế trong bài viết ngày 26/11/2023...
Đảng Cộng sản Việt Nam (CSVN) nhìn nhận tình trạng “trẻ hóa” trong suy thoái “tư tưởng chính trị ” và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đang gây khó khăn cho công tác “xây dựng, chỉnh đốn đảng”...
Năm 2024 là năm bầu cử, một năm gay go thử thách, và đề tài yêu ghét dù muốn hay không muốn đã trở lại trên các trang báo, trong các buổi tranh luận trong gia đình, ngoài xã hội. Chúc bàn tiệc trong năm của quý vị rôm rả những câu chuyện, những cuộc đối thoại bổ ích hai chiều, những thay đổi tốt đẹp. Và xin cảm ơn quý thân hữu, thân chủ đã hỗ trợ, gắn bó cùng hành trình với Việt Báo trong hơn 31 năm qua. Sau cùng là lời tri ân đến các độc giả Việt Báo: chính quý vị, những người đọc khó tính là thành trì giúp Việt Báo trở thành một tờ báo uy tín, chuyên nghiệp.
Năm 2023 tiến vào những ngày cuối cùng, nó sẽ đi qua và không bao giờ trở lại. Lịch sử sẽ đi qua nhưng những việc làm của con người sẽ tồn tại với sự khôn ngoan và ngu ngốc của đa số. Cụm từ ‘con-người-đa-số’ chỉ định ý muốn chung của đa số người. Và ‘con-người-thiểu-số’ đành phải tuân theo. Trò sinh hoạt dân chủ luôn luôn là con dao hai lưỡi có hiệu quả tùy thuộc sở thích của con người đa số. Sở thích? Một thứ tạo ra tốt lành hoặc khổ nạn. Đúng ra là cả hai, nhưng có một trong hai sẽ lớn hơn, đôi khi, lớn gấp bội phần. Nếu khổ nạn quá lớn thì cuộc sống chung sẽ thay đổi, có khi lâm vào mức tồi tệ. Chẳng hạn như trường hợp nước Đức dưới thời Hitler. Ý muốn của con người đa số đam mê nồng nhiệt ý muốn của Hitler. Cho ông ta cơ hội dẫn đầu một quốc gia quyền lực, tạo ra hiệu quả cuộc chiến thế giới thứ hai. Hậu quả tàn khốc đó do ai? Hitler? Đúng một phần.
“Tự diễn biến, tự chuyển hóa” trong Lực lượng vũ trang nhân dân là mối lo hàng đầu của đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay. Bằng chứng này đã được Tổng Bí thư đảng CSVN Nguyễn Phú Trọng đưa ra tại Hội nghị Đảng ủy Công an ngày 20/12/2023 tại Hà Nội, và trong nội dung các bài viết trên báo chí chính thống của nhà nước liên quan đến Quân đội...
Người ta nên áp dụng đạo đức vào tài chính trị của Henry Kissinger như thế nào? Làm thế nào để người ta quân bình những thành tựu với những hành vi sai trái của Kissinger? Tôi đã vật lộn với những vấn đề đó từ khi Kissinger là giáo sư của tôi, và sau này là đồng nghiệp tại Đại học Harvard. Vào tháng Tư năm 2012, tôi đã giúp phỏng vấn ông trước một số lượng lớn cử toạ tại Harvard và hỏi liệu ông có làm điều gì khác đi trong thời gian làm ngoại trưởng cho các Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon và Gerald Ford không. Lúc đầu, ông nói không. Suy nghĩ lại, ông nói rằng ước mình là đã hoạt động tích cực hơn ở Trung Đông. Nhưng ông không đề cập đến Campuchia, Chile, Pakistan hay Việt Nam. Một người phản đối ở phía sau hội trường hét lên: "Tội phạm chiến tranh!"
Việt Nam có còn “độc lập” với Trung Quốc hay không sau chuyến thăm Hà Nội của Tổng Bí thư, Chủ tịch nhà nước Tập Cận Bình là thắc mắc của người dân Việt Nam. Ông Tập có mặt ở Việt Nam từ 12 đến 13 tháng 12 năm 2023 và đạt được cam kết của Tổng Bí thư đảng CSVN Nguyễn Phú Trọng về “xây dựng Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam-Trung Quốc”.
Ngày nay, Chiến lược Phòng thủ Quốc gia của Hoa Kỳ – giống như chiến lược Chiến tranh Lạnh tạo chuẩn mực cho tư duy chiến lược trong những năm từ thập kỷ ‘50 đến ’80 – bị chi phối bởi một tác nhân đe dọa chính, đó là Trung Quốc. Điều này vừa cung cấp thông tin vừa tạo điều kiện cho tất cả các mối đe dọa lớn khác có thể xảy ra: Nga, Iran và Bắc Triều Tiên. Giống như thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Hoa Kỳ hiện đang lâm vào một cuộc cạnh tranh với đối thủ duy nhất của mình, một cuộc cạnh tranh có khả năng bỏ rơi các thành tựu chính trị, kinh tế và công nghệ. Hoa Kỳ cũng đang ở trong một cuộc chạy đua vũ trang hiện đại, và trong một số trường hợp, chơi trò đuổi bắt và tranh đua để giành tình hữu nghị, gây ảnh hưởng lên các quốc gia khác trên thế giới.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.