Tùy bút
Đi giữa đường chiều dọc theo khu rừng cấm Stow, Ohio. Bóng chiều vừa xuống ánh sáng hoàng hôn dâng cao trên đỉnh những ngọn cây. Chiều nay, chiều cuối tháng Bảy, mùa Hạ rồi sẽ qua. Bóng dáng quê nhà cùng nắng nóng cũng khuất dần theo tháng Bảy. Đứng trước trời chiều chạng vạng, ông đưa cây gậy lên cao trên nền trời xám, như muốn chạm những tia sáng hoàng hôn còn sót lại và níu kéo ngày dài thêm ra. Ông ngồi nghỉ trên ghế đá chợt nhìn thấy bóng mình đổ dài theo triền dốc bên vệ đường. Lòng ngẩn ngơ. Trời chiều đi dần vào chạng vạng. Ông nhớ câu thơ của cụ Phan Khôi: “Nắng chiều tuy chạng vạng, nhưng nắng được thì cứ nắng”. Bạn bè của ông lần lượt ra đi, chỉ còn lại một ít người như ông đang sống trong tuổi chạng vạng của những buổi hoàng hôn cuối cùng của đời.
Đã hơn 45 năm, ông sống luu vong, kể từ ngày ly loạn, biết bao nước chảy qua cầu, biển xanh biến thành nương dâu, đổi dời dị biệt, “một triệu người vui cũng có một triệu người buồn”. Thuở ấy!
Trong số bạn bè xưa: Có người đã hy sinh vì lý tưởng yêu nước, yêu tự do, dân chủ, độc lập, họ đã bỏ mình dọc đường kháng chiến giải phóng quê hương. Có người vùi thây dưới đáy biển Đông trên đường vượt biên tìm đất sống, tìm tự do, dân chủ, công bằng xã hội.
Những người còn sống: Có kẻ đã bỏ cuộc chơi về ở ẩn, thiền định, quyết tâm tìm ra câu trả lời về những hành động yêu nước của mình trước kia và những gì mình thấy trong thế giới Khoa Học Công Nghệ 4.0 hôm nay. Có người vẫn còn gắn bó với đời, cố đi về phía trước bên cạnh cuộc đời bình thường vất vã. Có người vẫn còn mạnh dạn tin vào lý tưởng tất thắng, mặc dầu thế giới đã đổi thay, cái kén năm xưa, giờ nó là con bướm bay nhởn nhơ trong thế giới của chủ nghĩa Toàn Cầu Hóa…
“Chuyên Chính Vô Sản
Kinh tế khu vực
Ngăn sông- Cấm chợ”
đã bị nhân loại đẩy lùi vào bóng tối của lịch sử.
Con người tự do,
Mậu dịch tự do,
Thị trưòng Tự do”
đã là lý tưởng để xây dựng kinh tế phồn vinh và hòa bình bền vững cho nhân loại. Có người như ông vừa bước qua tuổi 86, đang sống lầm lũi ở xứ người, trong thân phận lưu vong cố tìm ra, đâu là bạo lực, đâu là tự do. Ông cố tìm ra đâu là lý tưởng cho cuộc sống của ông và bạn bè trong quá khứ,
Kể cả kẻ đã chết ven rừng, dọc Trường Sơn, trường kỳ kháng chiến.
Kẻ vùi thây dưới đáy biển Đông vượt biên tìm đất sống.
Kẻ còn sống vất vả vì tai biến của tuổi già. Cuộc đời còn lại chỉ là chiếc xe lăn.
Để rồi chiều nay một mình đi bộ trên triền dốc hoàng hôn, nhìn giọt nước mắt trên lưng bàn tay chưa kịp vuốt. Rồi đêm về, đứng trên sân thượng nhìn bầu trời đầy sao lấp lánh, một khoảng trống mênh mông vô hạn. Để rồi mất ngủ triền miên, và đêm nay sẽ là đêm dài vô tận...
– Đào Như
(Ohio, vào môt chiều cuối Hạ, 2022)