Hôm nay,  

Đạo Đức Trong Ca Dao, Tục Ngữ Thời Hiện Đại

28/01/202210:23:00(Xem: 6671)

20220124_124132
Hình minh họa
Tục ngữ, thành ngữ là gì? Đó là một thể loại văn học dân gian, được đúc kết từ những tri thức, kinh nghiệm của dân gian dưới hình thức những câu nói ngắn gọn, súc tích và có nhịp điệu nên rất dễ nhớ và dễ truyền đạt. 
 
Nói đến ca dao, người ta nghĩ đến những câu thơ hay những bài hát ngắn, thường không có chương khúc được dùng để miêu tả, ngụ ý hay diễn đạt tình cảm dân gian.
 
Nội dung của ca dao, tục ngữ được làm ra phần lớn mang tính cách khuyên răn và nhắn nhủ người đời nên ăn ở và sống theo quy luật, tiêu chuẩn của đạo đức, sự công bằng và lẽ phải của xã hội. Ngoài ra, chúng còn có tính châm biếm, chê bai những thói hư tật xấu và mỉa mai những ai hành động đi chệch với đạo đức xã hội.
 
Nói chung, ca dao, tục hay thành ngữ, từ xưa được lưu truyền theo hình thức truyền miệng nên rất ngắn gọn, súc tích cho dễ thuộc, dễ nhớ. Nội dung thường là những hình ảnh ẩn dụ, phản ảnh và gần gũi với đời sống thường nhật nên diễn đạt được phong tục, tập quán, lịch sử và tính bông đùa trào phúng của dân gian.
 
Với thời gian, mọi sự thay đổi, con người và cuộc sống cũng xoay vần theo thời cuộc và những cơn lốc lịch sử. Ngày nay, các tiêu chuẩn luân lý và đạo đức ngày xưa thời Khổng, Mạnh đã không còn là chân lý hay lễ nghĩa chuẩn mực mà dân gian nhất nhất phải tuân theo. Dân gian nhìn lại ca dao, tục ngữ với con mắt khác và cảm thấy những gì người xưa khuyên răn chỉ có thể đúng vào cái thời xa lắc xa lơ cũ kỹ đó mà thôi. Người ta bắt đầu sửa và lưu truyền những câu nói hay chế ra những câu thơ mới với nội dung bông đùa, diễu cợt trên chính những câu thơ hay câu nói có tính đạo đức, khuyên răn của người xưa. Nhất là thời kinh tế thị trường, mọi thứ chuẩn mực làm đầu thời trước, giờ chỉ là chiếc áo giấy chẳng có giá trị thực tế nào hết.
 
Từ ngàn xưa,  các câu tục ngữ mang đầy tính đạo đức khuyên dạy của tiền nhân về sự nghèo, giàu chênh lệch đã làm băng hoại xã hội như, "Đói cho sạch, rách cho thơm" đã từng được người ta đối lại bằng những câu nói lên thói đời có nội dung trái ngược "Đói ăn vụng, túng làm liều" hay "Có tiền mua tiên cũng được" hoặc "Nén bạc đâm toạc tờ giấy", " Đồng tiền liền khúc ruột" và thực tiễn hơn "Con ơi nhớ lấy lời cha, một đêm ăn trộm bằng ba năm làm.".
 
Ngày nay, sự thoái hoá của đạo đức trong xã hội Việt Nam ngày một trầm trọng. Sự giàu có và thành công của quyền chức cao sang đã trở thành mẫu mực cho con người noi theo mà làm. Cái thanh sạch, thơm tho và hãnh diện của đạo đức đã trở nên hão huyền và lỗi thời. Những khuôn khổ đạo đức được cho vào viện bảo tàng dân gian rồi khoá lại. Để  đối mặt với tính đạo đức, những mỉa mai cay độc được lập lại và lưu truyền nhanh chóng trên mạng thay cho lối nói truyền miệng.
 
Không ham nhà cửa, bạc tiền, chỉ ham anh có bố quyền chức to.
Ba đồng một mớ trầu cay, không bằng tình nghĩa một cây vàng mười.
Nghèo nhân, nghèo nghĩa chẳng lo, nghèo tiền, nghèo bạc mới cho là nghèo.
Làm giàu không khó, nhưng khó ở chỗ làm mãi mà không giàu.
Chồng người áo gấm xông hương, chồng em áo rách, em thương... chồng người .
Mấy đời bánh đúc có xương, mấy đời gái chảnh lại thương trai nghèo.
 
Thói ăn, tục uống của con người đã lưu lại cái xấu khiến người xưa phải thốt lời khuyên răn,
"Giàu đâu đến kẻ ngủ trưa. Sang đâu đến kẻ say sưa tối ngày.", "Ai ơi chớ uống mà say. Họ hàng ghét bỏ, chê bai lắm lời.", "Dù no dù đói cho tươi, khoan ăn bớt ngủ là người lo toan.", "Rượu men tẩn mẩn tê mê. Mảng theo con đĩ bỏ bê việc nhà.". Những câu đối nghịch lời khuyên răn như, "Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau.", "Phép vua thua lệ làng." hay "Nhập gia tùy tục." "Thế gian ba sự khôn chừa, Rượu nồng, dê béo, gái vừa đương tơ", cũng nói lên được phần nào tính thực tế của đời sống gần với lợi ích riêng của con người hơn.
Không biết tự bao giờ, thuốc lá và ăn nhậu đã trở nên những nhu cầu thiết yếu thường ngày của xã hội Việt Nam. Khắp nơi bây giờ, chỗ nào cũng có quán nhậu và khói thuốc. Từ trong nhà đến ngoài đường, từ ngõ hẻm, lề đường, đến những khu phố sang trọng. Người trẻ, người già, trai gái, thậm chí cả trẻ con đều tập trung, sinh sống quanh quán nhậu. Kẻ bán, người mua, người ăn, kẻ uống tấp nập ngày đêm, nảy sinh một nếp văn hoá mới. Ăn nhậu để giải sầu, thư giãn, ngoại giao, hay bàn chuyện làm ăn mà ngày nay người ta gọi là kỹ năng mềm. Có người nói, không có kỹ năng này thì khó thăng tiến trong công việc vì không thể đi gặp khách hàng, gặp đối tác, thương thảo và chốt hợp đồng ở quán nhậu. 
 
Ca dao thời hiện đại về ăn nhậu cũng vì thế mà trở nên giàu có, phong phú. Tính trào phúng và bông đùa, nửa đùa, nửa thật, nổi bật trong những câu ca dao, tục ngữ biến chế. Nội dung thường bênh vực và chống chế cho việc ăn nhậu, đi ngược lại lời khuyên răn,
 
Miếng ngon giữa đàng, ai đàng hoàng là dại.
Đất lành chim đậu, đất không lành, đất nhậu luôn chim.
Làm trai cho đáng nên trai, đi đâu cũng lận cái chai trong người.
Rượu cũng từ gạo mà ra, ta đây uống rượu cũng là ăn cơm.
Không bia không phải đàn ông, hết bia mất vợ thì là đàn chi?
Chim khôn chọn cành mà đậu.
Gái khôn thì lấy chồng nhậu mà nhờ.
Mai sau chết bụi chết bờ khỏi chôn. 
Trăm năm Kiều vẫn là Kiều.
Uống Rượu say cũng là điều tất nhiên.
Say rồi cũng giống thằng điên.
Thế nhưng ai cũng muốn điên dài dài.
 
Thân xác ở trong chai.
Tâm hồn ở ngoài chai.
Muốn nên sự nghiệp lớn.
Mỗi ngày phải vài chai.
 
Uống rượu không phải để say.
Uống rượu để biết đắng cay thế nào.
Uống rượu không phải để sầu.
Uống rượu để biết trong đầu nhớ ai.
 
 
 
Sau khi rượu vào, lời ra, trí tưởng cũng nồng nàn lên men, tứ thơ chợt nở hoa. Mọi sự bỗng trở nên chuyện bông đùa vừa thơ mộng vừa vượt hẳn rào cản luân lý, đạo đức xã hội.
 
Có những chiều say rượu té cầu ao.
Vợ bắt gặp, chưa mắng câu nào đã khóc.
Cô bé nhà bên nhìn tôi cười khúc khích.
Chị giận rồi, tối sang ngủ với em ...
 
Tình yêu của đôi lứa nam nữ là sắc màu không thể thiếu trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam. Đó là những ca từ sống động nhất về một loại cảm xúc đặc biệt của con người. vui buồn đan xen, trong đó nỗi nhớ chính là biểu hiện nổi bật nhất. Tình yêu là sự pha trộn lẫn lộn giữa ngọt ngào và đắng cay, mâu thuẫn giằng xé giữa hạnh phúc và đau khổ hiển hiện. Những câu nói, bài thơ ngắn ca tụng tính chung thủy hay mê đắm trong tình yêu đôi lứa đã được người xưa nâng niu, trân quý và gìn giữ để dạy dỗ người sau về đạo lý phải có của hai kẻ yêu nhau hay một cặp vợ chồng.  "Gái thương chồng đang đông buổi chợ, trai thương vợ nắng quái chiều hôm.", "Thương nhau mấy núi cũng trèo, mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua." , "Yêu nhau yêu cả đường đi, ghét nhau ghét cả tông chi họ hàng.", "Chừng nào cho sóng bỏ gành, cù lao bỏ biển anh mới đành bỏ em." .
 
Xã hội kim tiền và nặng vật chất của thời đại, không ít thì nhiều đã chen vào làm thay đổi bộ mặt thực tế của tình yêu. Ca dao, tục ngữ thời đại được làm ra, tuy có phần nào cười cợt vào thói đời nhưng vẫn phản ảnh trung thực được mặt trái thực chất của xã hội VN ngày hôm nay.
 
Yêu nhau chỉ ngại đuờng xa, đi bộ mòn dép, đi xe tốn dầu.
Yêu em hổng phải vì ham, mà là anh hổng chịu cam cảnh nghèo.
Yêu nhau mấy núi cũng trèo,mấy sông cũng lội, nhưng nếu nghèo em bỏ đi.
Muốn ngủ ngon thì đừng lấy vợ, muốn không nợ thì đừng có yêu.
Ăn chanh mới biết chanh chua, yêu anh mới biết anh là sở khanh.
Không chua không phải là chanh, con trai ai chẳng sở khanh đôi lần.
Sáng trăng chiếu trải hai hàng, bên anh "xập xám", bên nàng "tiến lên".
Gió đưa bụi chuối la đà, lỡ mê vợ bé vợ nhà vẫn thương.
Vợ mình mình sợ xá gì thế gian.
Đàn ông khí khách ngang tàng.
Nghe lời vợ dạy mới hàng trượng phu.
Đàn ông đánh vợ là ngu.
Tốn tiền cơm nước ở tù như chơi.
Ai đừng một dạ hai lòng.
Đừng chê chân ngắn, đừng khen chân dài.
Chân dài là của đại gia.
Đùi to chân ngắn mới là vợ anh.
 
Ca dao, tục ngữ thời đại tuy được làm ra để bông đùa cho người đọc được thư giãn trong giây phút nhưng cũng tả chân được bộ mặt xã hội thời đại ngày nay như thế nào. Câu nào hay và chí lý người ta sẽ tiếp tục lưu truyền từ đời này qua đời khác, lâu dần sẽ thành tục ngữ ca dao. Con cháu đời sau đọc được sẽ biết được ở vào thế kỷ 21 có những sự kiện xã hội như thế đã xảy ra và cách hành xử của cha ông là như thế vậy.
 
Trịnh Thanh Thủy

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Trong cuộc sống tất bật hàng ngày để mưu sinh, có người luôn thấy mình không có đủ thời gian để nghỉ ngơi và giải trí. Thậm chí có người làm ‘đầu tắt mặt tối’ cả đời mà vẫn không thấy đủ. Họ muốn có thêm thì giờ để làm những việc mình thích. Nhưng khổ nỗi, mỗi ngày chỉ có 24 giờ, mỗi năm chỉ có 12 tháng, và những người sống hơn 100 tuổi thì chẳng có mấy ai? Tuy nhiên, làm việc nhiều quá sẽ dễ đưa tới căng thẳng về thể chất và tinh thần để rồi kéo theo nhiều hệ quả tiêu cực, mà trong đó có việc sút giảm năng suất lao động và bệnh hoạn. Những nghiên cứu của y học ngày nay đã cho chúng ta thấy điều đó và khuyên con người nên có thì giờ cho sự nghỉ ngơi và giải trí.
Với lượng thông tin khổng lồ trong tầm tay, ngày nay chúng ta thường có xu hướng đọc lướt để tiếp nhận nội dung nhanh chóng. Nhưng các chuyên gia nghĩ gì về thói quen đọc này—và liệu bạn có nên thay đổi cách đọc của mình?
Tại sao không thử làm theo những cách mà khoa học ủng hộ này để đem lại hạnh phúc nhiều hơn trong đời bạn? Một vài người sinh ra hạnh phúc hơn những người khác. Nhưng cho dù bạn thuộc loại người ca hát yêu đời trong lúc tắm và nhảy múa trong mưa, hay là loại người có khuynh hướng khắc khổ hơn, thì hạnh phúc không chỉ là điều gì đó xảy ra đối với chúng ta. Tất cả chúng ta có thể thay đổi tập quán để theo đuổi nó nhiều hơn trong cuộc sống của mình.
Bộ trưởng Tư pháp Hoa Kỳ là một trong những vị trí quan trọng nhất trong nhánh hành pháp liên bang, với vai trò đứng đầu Bộ Tư pháp (DOJ) và chịu trách nhiệm thực thi pháp luật. Nhưng công việc cụ thể của bộ trưởng tư pháp là gì?
Cháy rừng khiến khói lửa bao trùm bầu trời Los Angeles trong khi lực lượng cứu hỏa đang nỗ lực dập lửa. Những trận hỏa hoạn kinh hoàng đã càn quét qua khu vực, thiêu rụi hơn 10,000 công trình, phần lớn là nhà dân, biến nhiều khu vực như Pacific Palisades, Altadena, Pasadena và các cộng đồng khác ở California chỉ còn lại hoang tàn. Khi lệnh sơ tán được gỡ bỏ và người dân bắt đầu trở về nhà, một mối nguy hiểm khác đang rình rập và đe dọa mọi người: ô nhiễm nguồn nước uống. Điều đáng lo ngại là nhiều người không nhận ra rằng hệ thống cung cấp nước uống có thể bị ảnh hưởng nặng nề bởi cháy rừng cùng nguy cơ các hóa chất độc hại có thể xâm nhập vào nguồn nước.
Số người đọc sách để cho vui có vẻ đã và đang sút giảm dần. Năm mươi phần trăm (50%) người lớn tuổi tại Anh Quốc nói rằng họ không đọc sách thường xuyên (tăng 42% từ năm 2015) và hầu hết mọi người ở lớp tuổi từ 16 đến 24 nói rằng họ chưa bao giờ đọc sách, theo nghiên cứu của The Reading Agency cho biết. Nhưng điều đó ngụ ý gì? Sự ưa thích của con người đối với việc xem video thay vì đọc văn bản có ảnh hưởng tới não bộ hay sự tiến hóa của chúng ta không? Những người đọc sách giỏi thực sự có cấu trúc não bộ gì? Nghiên cứu mới của Mikael Roll, một giáo sư âm vị học của Đại Học Lund University, Thụy Điển, được in trong tạp chí Neuroimage, đã tìm ra câu trả lời cho những điều đó.
Sắp tới, có thể nhiều quý độc giả sẽ phải thực hiện nhiệm vụ thường niên: nộp hồ sơ khai thuế cho năm trước đó. Đối với một số người, đây là việc đơn giản và dễ dàng. Nhưng với một số khác, quá trình này lại là một việc khó, đầy áp lực và căng thẳng. Đặc biệt, luật thuế năm 2025 đã có một số thay đổi đáng chú ý, có thể ảnh hưởng đến khoản hoàn thuế, và sẽ khiến nhiều người đau đầu hơn trước. Sau đây là một số điều cần biết để chuẩn bị sẵn sàng cho mùa khai thuế năm 2025.
Bước sang năm mới, tiểu bang California có hơn 1,000 điều luật mới bắt đầu có hiệu lực vào ngày đầu năm. Đây là số dự luật được thông qua và phê chuẩn bởi thống đốc tiểu bang trong số khoảng 5,000 điều luật được đệ trình và 200 dự luật bị bác bỏ bởi văn phòng thống đốc. Con số luật mới này chỉ là ở tiểu bang California. Tất cả 50 tiểu bang trên toàn nước Mỹ cũng có luật mới, nhưng với số lượng ít hơn. Đó là chưa kể đến các điều luật mới của chính phủ liên bang và các cấp địa phương như quận hạt, thành phố thông qua và áp dụng tại mỗi địa phuong liên hệ. Đây chỉ là thay đổi một năm, khi hầu hết mọi nơi đều có luật mới hay thay đổi luật mỗi năm. Đó là căn bản và nền tảng xã hội pháp trị tại Hoa Kỳ.
Phúc lợi thuốc của Medicare, được biết như là Part D, sẽ chứng kiến nhiều thay đổi lớn trong năm tới như một phần thúc đẩy rộng lớn hơn để giúp trên 50 triệu người Mỹ đã ghi danh vào chương trình quản trị chi phí thuốc men. Đó là kết quả của Đạo Luật Giảm Lạm Phát (Inflation Reduction Act – IRA) năm 2022 của chính phủ Biden, trong đó trao thẩm quyền mới cho chính phủ để trực tiếp thương lượng giá cả của một số thuốc với các công ty dược phẩm. Luật này cũng bao gồm 2 thay đổi lớn khác sẽ có hiệu lực vào năm tới: Lựa chọn để làm dễ chịu các chi phí cùng trả (co-payments) đối với các loại thuốc trên cơ bản hàng tháng và giới hạn mức $2,000 cho việc trả tiền out-of-pocket (tiền túi tự trả) cho tất cả những người ghi danh vào Part D.
Là cái rằm cuối cùng của mùa thu và của cả năm 2024, Trăng Lạnh (Cold Moon) hứa hẹn sẽ là một ‘chương cuối’ mãn nhãn của bầu trời đêm năm nay. Theo lịch thiên văn, mặt trăng sẽ tròn nhất vào lúc 4:01 sáng (giờ EST) ngày Chủ nhật, 15 tháng 12 năm 2024. Tuy nhiên, thời điểm lý tưởng nhất để ngắm trăng là khi sập tối, mặt trăng bắt đầu ló dạng. Khi đó, trăng sẽ nằm trong chòm sao Kim Ngưu (Taurus), được bao quanh bởi những ngôi sao sáng nhất của bầu trời đêm và Mộc tinh rực rỡ.
Viet Bao Podcasts
Tạp Chí Truyền Thanh
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.