PHAN HUY ÍCH
.
Phan Huy Ích quê Hà Tĩnh, hiệu Dụ An, ông là danh sĩ cuối đời Lê Trung hưng. Năm 1771, ông đỗ đầu khoa thi hương. Năm 1775, đỗ đầu khoa thi hội, được bổ làm Hàn lâm Thừa chỉ, rồi Đốc đồng tỉnh Thanh Hóa.
.
.
Năm 1777, vua Lê cử ông mang ấn kiếm sắc phong Nguyễn Nhạc tước Cung quận công, nhưng khi vào Phú Xuân, tướng Phạm Ngô Cầu giữ ông lại, cử Nguyễn Hữu Chỉnh đi vào Quảng Nam phong cho Nguyễn Nhạc.
Sau đó, ông được thăng Hiến sát sứ Thanh Hóa, trông coi luật pháp và việc xét xử.
.
Sau khi quân Tây Sơn ra Bắc Hà trị tội Nguyễn Hữu Chỉnh, Lê Chiêu Thống cử người qua Tàu cầu cứu. Phan Huy Ích bỏ lên Sơn Tây chấm dứt 14 năm làm quan với vua Lê, chúa Trịnh.
.
.
Tháng 6 năm 1788, Nguyễn Huệ ra Bắc xuống chiếu cầu hiền. Phan Huy Ích và anh vợ là Ngô Thì Nhậm cùng Đoàn Nguyên Tuấn, Nguyễn Thế Lịch ra phò Tây Sơn.
.
.
Phan Huy Ích được phong Tả thị lang Bộ hộ. Xuân Kỷ Dậu (1789), vua Quang Trung đánh tan quân Thanh xâm lược, sau đấy ông lo việc ngoại giao. Tháng 2 năm 1790, phái đoàn “Giả Vương” của Phạm Công Trị có các nhân vật: Ngô Văn Sở, Phan Huy Ích... dẫn đầu sang nhà Thanh, chúc thọ vua Càn Long 80 tuổi.
.
.
Năm 1790, ông về nước được thăng Thị trung ngự sử ở tòa Nội các, rồi Thượng thư Bộ lễ.
.
.
Năm 1792, vua Quang Trung băng hà, ông phò vua Cảnh Thịnh nhưng bị Thái sư Bùi Đắc Tuyên chuyên quyền!. Mùa hạ năm 1802, quân Nguyễn Ánh tiến ra Bắc. Ông bị bắt cùng với Ngô Thì Nhậm, Nguyễn Thế Lịch, cả ba đều bị đánh đòn trước văn miếu.
.
.
Năm 1814, ông về quê làng Thu Hoạch dạy học, rồi đến Sài Sơn an dưỡng và mất ở đó. Theo các nhà nghiên cứu, trong thời gian này, ông hoàn chỉnh bản dịch “Chinh phụ ngâm” (tác giả Đặng Trần Côn), mà người diễn Nôm đầu tiên là Đoàn Thị Điểm.
.
Cảm niệm: Phan Huy Ích
.
Phan Huy Ích, nhiệt huyết thương dân
Đất nước điêu linh, luống ngại ngần!
Nguyện giúp Tây Sơn, lo lắng nước
Thế cùng nhẫn nhục, sống thanh bần!
.
Nguyễn Lộc Yên
.
.
Gửi ý kiến của bạn