Câu đối là một thể văn biền ngẫu gồm có hai vế, mỗi vế có số lượng từ bằng nhau và đối nhau về: nghĩa, tự loại, âm điệu... Dùng biểu lộ tình cảm, tư tưởng trong cuộc sống hoặc dùng thử thách trí thông minh.
Trong 2 vế câu đối, phải đối với nhau tuyệt đối cân xứng về: Đối âm là trắc (T) đối với bằng (B). Đối tự loại là danh tự đối với danh tự, tĩnh từ đối với tĩnh từ... Đối ý là đối về ý nghĩa của hai vế.
Câu đối nếu do một người làm ra cả hai vế, thì sẽ gọi là vế trên và vế dưới. Một vế (câu) do một người xướng ra thì gọi là vế ra và vế (câu) kia do người khác đối lại gọi là vế đối.
Nếu câu đối dùng mỗi vế 5 chữ thì có thể dùng cặp thực hay cặp luận trong thơ ngũ ngôn, nếu mỗi vế 7 chữ thì có thể dùng cặp thực hay cặp luận trong thơ thất ngôn. Nếu mỗi vế 9 chữ, 11 chữ hay dài hơn... Hai vế vẫn đối nhau tuyệt đối. Chữ cuối của vế ra thường là âm trắc (T) và chữ cuối của vế đối thường là âm bằng (B). Khi treo liễn đối, người đứng nhìn (mặt đối diện 2 câu liễn), thì chữ cuối câu đối ở phía bên tay trái người ấy là thanh trắc (T) và bên tay phải người ấy là thanh bằng (B).
a- Một vài câu đối giữa người Việt và Tàu: Vào thời nhà Trần, Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi đi sứ Tàu, vua Nguyên ra câu đối: “Nhật hỏa, vân yên, bạch đán thiêu tàn ngọc thố”. (Mặt trời là lửa, mây là khói, ban ngày đốt cháy mặt trăng). Vua Nguyên tự ví mình là mặt trời, Việt Nam là mặt trăng. Trạng đối lại: “Nguyệt cung, tinh đạn, hoàng hôn xạ lạc kim ô”. (Trăng là cung, sao là đạn, chiều tối bắn rơi mặt trời). Vua Nguyên vừa thẹn vừa giận, nhưng nén giận để tỏ ra vua không nhỏ nhen.
Năm 1638, Giang Văn Minh đi sứ qua Tàu, đến triều Minh, vua Minh Tư Tông là Chu Do Kiểm, lại xem thường nước ta, ra câu đối với sứ giả Đại Việt: “Đồng trụ chí kim đài di lục” (Cột đồng đến nay đã rêu xanh), ý vua Minh muốn nhắc chuyện Mã Viện dựng cột đồng khắc chữ: “Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt”. Giang Văn Minh vì danh dự nước mình, nên thẳng thắn đối lại: “Đằng giang tự cổ huyết do hồng” (Nước sông Bạch Đằng từ xưa đến giờ máu còn hồng”. Nghĩa câu này nhắc lại chiến công lẫy lừng của Ngô Quyền và Hưng Đạo Vương, đã giết quân Tàu ở Bạch Đằng giang, đến nay máu dòng sông còn đỏ. Vua Minh quá thẹn sinh giận, bất chấp luật lệ bang giao; cho người mổ bụng xem “sứ thần An Nam to gan đến đâu”, ngày ấy là mùng 2 tháng 6 năm Kỷ Mão (1639). Minh Tư Tông giận vì thẹn, nhưng kính trọng người khẳng khái, cho ướp xác ông bằng bột thủy ngân và đưa thi hài về nước; khi về đến Thăng Long, vua Lê Thần Tông và chúa Trịnh Tráng bái kiến linh cữu, gọi ông là vị sứ thần “Bất nhục quân mệnh” (Không để nhục mệnh vua). Rồi lo an táng trọng thể.
Vào cuối thời Lê Trung Hưng, sứ Tàu đến Đại Việt, triều đình cử bà Đoàn Thị Điểm tạm làm cô bán hàng nước, còn Trạng Quỳnh, thì giả làm người chèo đò, khi sứ Tàu vào quán nước thấy cô bán nước (bà Điểm) duyên dáng, muốn ghẹo mà lời lẽ lại khinh người nước ta, liền đọc: “An Nam nhất thốn thổ, bất tri kỷ nhân canh” (An nam một tấc đất, không biết bao nhiêu người cày, còn có ý, một người đàn bà An Nam nhiều kẻ chơi bời). Bà mỉm cười, đối lại: “Bắc quốc đại trượng phu, giai do thử đồ xuất” (Các quan lớn phương Bắc, đều từ đấy mà ra). Sứ Tàu bị lỡm đau, thẹn thùng muốn về nước sớm, lại phải đi thuyền để qua sông, một gả sứ Tàu lại trung tiện (đánh rắm), để chữa thẹn và cũng chưa chừa tính hỗn láo, liền nói: “Lôi động Nam bang” (Sấm dội nước Nam). Trạng Quỳnh đứng dậy vén quần, xây mặt hướng Bắc đứng tiểu xuống nước, đối trả: “Vũ qua Bắc Hải” (Mưa qua bể Bắc). Bọn sứ Tàu nhìn nhau vừa thẹn vừa ấp a ấp úng...
b- Một số câu của vế ra, chưa có vế đối được chỉnh:
Trạng Quỳnh đến nhà Đoàn Thị Điểm, biết Đoàn Thị Điểm đang tắm trong phòng, mà vẫn nằng nặc đòi vào. Đoàn Thị Điểm bảo: muốn vào phải đối trước đã, liền đọc: “Da trắng vỗ bì bạch”. Câu ra quá khó, vì chữ bì bạch, tiếng Nôm là tiếng kêu khi vỗ tay vào da thịt, tiếng Hán bì bạch là da trắng. Quỳnh ngẫm nghĩ một hồi vẫn không đối được, tự động rút lui.
Câu khác: “Bò lan chạy vào làng Bo”. Bò lang là bò có lông loang lổ, còn làng Bo là địa danh, mà nói lái bò lang thành làng Bo, nên chưa ai đối được...
c- Một số câu đối tết: - Câu đối thường được nhắc nhở:
Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ
Cây nêu tràng pháo bánh chung xanh.
- Câu đối tết của Nguyễn Công Trứ:
Bầu một chiếc lăn chiêng, mặc sức: tam dương khai thái
Nhà hai gian bỏ trống, tha hồ: ngũ phúc lâm môn.
- Câu đối tết của Nguyễn khuyến:
Tối ba mươi, nợ réo tí mùi, ấy mới tết
Sáng mùng một, rượu tràn quí tỵ, ấy là xuân.
- Câu đối tết của Tú Xương:
Thiên hạ xác rồi còn đốt pháo
Nhân tình bạc thế lại bôi vôi...
Nguyễn Lộc Yên
Trong 2 vế câu đối, phải đối với nhau tuyệt đối cân xứng về: Đối âm là trắc (T) đối với bằng (B). Đối tự loại là danh tự đối với danh tự, tĩnh từ đối với tĩnh từ... Đối ý là đối về ý nghĩa của hai vế.
Câu đối nếu do một người làm ra cả hai vế, thì sẽ gọi là vế trên và vế dưới. Một vế (câu) do một người xướng ra thì gọi là vế ra và vế (câu) kia do người khác đối lại gọi là vế đối.
Nếu câu đối dùng mỗi vế 5 chữ thì có thể dùng cặp thực hay cặp luận trong thơ ngũ ngôn, nếu mỗi vế 7 chữ thì có thể dùng cặp thực hay cặp luận trong thơ thất ngôn. Nếu mỗi vế 9 chữ, 11 chữ hay dài hơn... Hai vế vẫn đối nhau tuyệt đối. Chữ cuối của vế ra thường là âm trắc (T) và chữ cuối của vế đối thường là âm bằng (B). Khi treo liễn đối, người đứng nhìn (mặt đối diện 2 câu liễn), thì chữ cuối câu đối ở phía bên tay trái người ấy là thanh trắc (T) và bên tay phải người ấy là thanh bằng (B).
a- Một vài câu đối giữa người Việt và Tàu: Vào thời nhà Trần, Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi đi sứ Tàu, vua Nguyên ra câu đối: “Nhật hỏa, vân yên, bạch đán thiêu tàn ngọc thố”. (Mặt trời là lửa, mây là khói, ban ngày đốt cháy mặt trăng). Vua Nguyên tự ví mình là mặt trời, Việt Nam là mặt trăng. Trạng đối lại: “Nguyệt cung, tinh đạn, hoàng hôn xạ lạc kim ô”. (Trăng là cung, sao là đạn, chiều tối bắn rơi mặt trời). Vua Nguyên vừa thẹn vừa giận, nhưng nén giận để tỏ ra vua không nhỏ nhen.
Năm 1638, Giang Văn Minh đi sứ qua Tàu, đến triều Minh, vua Minh Tư Tông là Chu Do Kiểm, lại xem thường nước ta, ra câu đối với sứ giả Đại Việt: “Đồng trụ chí kim đài di lục” (Cột đồng đến nay đã rêu xanh), ý vua Minh muốn nhắc chuyện Mã Viện dựng cột đồng khắc chữ: “Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt”. Giang Văn Minh vì danh dự nước mình, nên thẳng thắn đối lại: “Đằng giang tự cổ huyết do hồng” (Nước sông Bạch Đằng từ xưa đến giờ máu còn hồng”. Nghĩa câu này nhắc lại chiến công lẫy lừng của Ngô Quyền và Hưng Đạo Vương, đã giết quân Tàu ở Bạch Đằng giang, đến nay máu dòng sông còn đỏ. Vua Minh quá thẹn sinh giận, bất chấp luật lệ bang giao; cho người mổ bụng xem “sứ thần An Nam to gan đến đâu”, ngày ấy là mùng 2 tháng 6 năm Kỷ Mão (1639). Minh Tư Tông giận vì thẹn, nhưng kính trọng người khẳng khái, cho ướp xác ông bằng bột thủy ngân và đưa thi hài về nước; khi về đến Thăng Long, vua Lê Thần Tông và chúa Trịnh Tráng bái kiến linh cữu, gọi ông là vị sứ thần “Bất nhục quân mệnh” (Không để nhục mệnh vua). Rồi lo an táng trọng thể.
Vào cuối thời Lê Trung Hưng, sứ Tàu đến Đại Việt, triều đình cử bà Đoàn Thị Điểm tạm làm cô bán hàng nước, còn Trạng Quỳnh, thì giả làm người chèo đò, khi sứ Tàu vào quán nước thấy cô bán nước (bà Điểm) duyên dáng, muốn ghẹo mà lời lẽ lại khinh người nước ta, liền đọc: “An Nam nhất thốn thổ, bất tri kỷ nhân canh” (An nam một tấc đất, không biết bao nhiêu người cày, còn có ý, một người đàn bà An Nam nhiều kẻ chơi bời). Bà mỉm cười, đối lại: “Bắc quốc đại trượng phu, giai do thử đồ xuất” (Các quan lớn phương Bắc, đều từ đấy mà ra). Sứ Tàu bị lỡm đau, thẹn thùng muốn về nước sớm, lại phải đi thuyền để qua sông, một gả sứ Tàu lại trung tiện (đánh rắm), để chữa thẹn và cũng chưa chừa tính hỗn láo, liền nói: “Lôi động Nam bang” (Sấm dội nước Nam). Trạng Quỳnh đứng dậy vén quần, xây mặt hướng Bắc đứng tiểu xuống nước, đối trả: “Vũ qua Bắc Hải” (Mưa qua bể Bắc). Bọn sứ Tàu nhìn nhau vừa thẹn vừa ấp a ấp úng...
b- Một số câu của vế ra, chưa có vế đối được chỉnh:
Trạng Quỳnh đến nhà Đoàn Thị Điểm, biết Đoàn Thị Điểm đang tắm trong phòng, mà vẫn nằng nặc đòi vào. Đoàn Thị Điểm bảo: muốn vào phải đối trước đã, liền đọc: “Da trắng vỗ bì bạch”. Câu ra quá khó, vì chữ bì bạch, tiếng Nôm là tiếng kêu khi vỗ tay vào da thịt, tiếng Hán bì bạch là da trắng. Quỳnh ngẫm nghĩ một hồi vẫn không đối được, tự động rút lui.
Câu khác: “Bò lan chạy vào làng Bo”. Bò lang là bò có lông loang lổ, còn làng Bo là địa danh, mà nói lái bò lang thành làng Bo, nên chưa ai đối được...
c- Một số câu đối tết: - Câu đối thường được nhắc nhở:
Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ
Cây nêu tràng pháo bánh chung xanh.
- Câu đối tết của Nguyễn Công Trứ:
Bầu một chiếc lăn chiêng, mặc sức: tam dương khai thái
Nhà hai gian bỏ trống, tha hồ: ngũ phúc lâm môn.
- Câu đối tết của Nguyễn khuyến:
Tối ba mươi, nợ réo tí mùi, ấy mới tết
Sáng mùng một, rượu tràn quí tỵ, ấy là xuân.
- Câu đối tết của Tú Xương:
Thiên hạ xác rồi còn đốt pháo
Nhân tình bạc thế lại bôi vôi...
Nguyễn Lộc Yên
Gửi ý kiến của bạn
Nhưng dân không được ra báo, dù Luật Báo chí không cấm. Cũng không có bất cứ Luật nào cấm dân lập hội mà vẫn bị cấm, chưa cần nói đến lập đảng chính trị đối lập. Cũng không có luật cấm dân biểu tình mà khi biểu tỉnh, dù bất bạo động chống Trung Cộng, cũng bị đàn áp, bắt tù. Trong khi nhà nước CSVN lại trì hoãn ít nhất 4 lần, hay rút lại những Dự luật trình ra Quốc hội liên quan đến hai quyền lập hội và biểu tình.
Theo sau các giải Oscar hay Grammy, thông thường vẫn là vô số tin tức, bình luận và bình chọn về các kiểu mẫu thời trang của các tài tử, ca sĩ đã phô diễn trong đêm trước. Chính trường không quá chú trọng và lấy đó làm đầu nhưng có thời trang hay không? Thưa có. Đó là loại thời trang của biểu tượng, của ý nghĩa, thể hiện sự trí tuệ chứ không chỉ là thời trang của cái đẹp, sang trọng hay lộng lẫy.
Điệp vụ là những hoạt động bí mật do gián điệp thực hiện với mục đích thu thập tin tức về mọi mặt, đồng thời đánh phá các quốc gia đối tượng. Trên thế giới hiện nay có 6 cơ quan tình báo lừng lẫy nhất gồm có: CIA của Mỹ, Cục An ninh Liên bang Nga (FSB), Mossad của Do Thái, MI-6 của Anh và Bộ An ninh Quốc gia của Trung Quốc.
Garth Brooks đã mở cuộc họp qua mạng để giải thích với người hâm mộ về lý do tại sao anh tham gia chương trình nhậm chức trước ngày trình diễn. Đệ Nhất Phu Nhân Jill Biden đã đích thân gọi mời anh. Garth bảo đây là lúc phục vụ quốc gia, nó không có nghĩa là một thái độ chính trị mà là một thái độ của đoàn kết, hàn gắn. Và Garth đã chọn quốc gia lên trên hết mọi chuyện. Sự nghiệp, uy tín, tiền bạc... của mình.
Quyền tự do hiến định là các quyền căn bản của người dân được hiến pháp quy định mà nhà nước pháp quyền có nhiệm vụ phải tôn trọng và bảo vệ. Hiện nay, tại hầu hết các quốc gia dân chủ phương Tây, các quyền này đều được quy định với nội dung giống nhau.
Vào ngày 23 tháng 11 năm 2020, từ trang Facebook của luật sư Jenny Đỗ, tôi tình cờ đọc được lời kêu gọi ủng hộ cho một người bị thương nặng sau khi bị đâm nhiều nhát trong lúc làm việc thiện nguyện tại nhà thờ Grace Baptist Church (San Jose, California). Người vừa gặp chuyện không may một ngày trước đó là Nguyên Phạm, người bạn trẻ với nụ cười hiền lành và ánh mắt sáng ngời.
Thông qua những thời đại đầy thử thách, nước Mỹ đẫ trở nên dày dạn trong ứng xử với mọi thử thách. Hôm nay chúng ta đón mừng thắng lợi, không phải thắng lợi của một ứng cử viên mà là thắng lợi của một Chính nghĩa- Chính nghĩa Dân chủ. Nguyện vọng của người dân đã được lắng nghe. Ý nguyện cua nguòi dân đã được quan tâm. Người Mỹ chúng ta hoc được bài học Dân chủ thật quí giá vào thời điểm này.
Có lẽ cũng không thể quên những đóng góp tích cực từ một số cơ quan truyền thông Việt ngữ, các ký giả chuyên hay không chuyên nghiệp, những dịch giả, các chuyên viên đủ ngành nghề trong cộng đồng gốc Việt, đặc biệt là một giới trẻ năng động và tài ba, cũng đã tham gia tích cực vào việc cung cấp thông tin nhanh chóng và xác thực, dù trong tư cách nghề nghiệp hay chỉ là công dân tự phát.
Sau khi Biển và Chim Bói Cá được dịch giả Tây Hà chuyển sang Pháp ngữ (La Mer et le Matin-Pêcheur) trong một cuộc phỏng vấn dành cho RFA, vào hôm 15 tháng 4 năm 2012, Bùi Ngọc Tấn đã có đôi lời tâm sự về tác phẩm của mình: “Tôi chỉ có thể tóm tắt lại như thế này, đây là sử thi, quyển tiểu thuyết sử thi thời sự tan rã. Tan rã trong hệ tư tưởng, tan rã trong quan hệ sản xuất, nghĩa là tan rã trong ý thức hệ, tan rã trong quan hệ giữa người với người.”
Rât ngỡ ngàng và xót xa khi tôi nghe tin Kiêm Thêm đã ra đi giữa mùa đại dịch. Mấy tuần trước, Thêm còn rủ tôi về nhà Thêm ở Monterey Hills uống bia và ngắm khu vườn nhỏ Thêm đã chí thú vun trồng trong những ngày sống cách ly ở nhà. Tuy từ nơi tôi ở, xuống nhà Kiêm Thêm chỉ cách khoảng 6 giờ lái xe trên đường cao tốc; nhưng con đường xa lộ bây giờ thành dài vô tận trong mùa dịch bệnh đang phải cách ly.
Người Việt Phone
Hôm thứ Tư (27/01/2021), Bộ An ninh Nội địa Mỹ ban bố tình trạng báo động khủng bố toàn quốc do mối đe dọa tiềm tàng từ phần tử cực đoan phản đối ông Joe Biden làm tổng thống.
Hôm thứ Tư (27/01/2021), Thủ tướng Anh Boris Johnson cho biết lệnh phong tỏa ở Anh có thể kéo dài đến ngày 08/03/2021, cùng thời điểm trường học được phép mở cửa trở lại.
Hôm thứ Hai (25/01/2021), thượng viện Mỹ đã phê chuẩn bà Janet Yellen là người phụ nữ đầu tiên lãnh đạo Bộ Tài chính.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cảnh báo nguy cơ "Chiến tranh Lạnh mới" nếu lãnh đạo thế giới không gác lại đối đầu khi phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới.
Một đám cháy đã bùng phát tại Viện Huyết thanh ở bang Maharashtra, Ấn Độ, nơi đang sản xuất hàng triệu liều vaccine Covid-19.
Copyright © 2021 vietbao.com All rights reserved 