Hôm nay,  

Đọc ‘Gặp Gỡ Với Định Mệnh’ Của Trịnh Y Thư Dịch

6/12/202000:00:00(View: 4052)

 

TRINH Y THU_Gap Go Voi Dinh Menh
Dịch giả Trịnh Y Thư tại Tòa Soạn Việt Báo.(Photo VB)

Một buổi chiều cuối tuần và cũng là cuối xuân 2020 tại Tòa Soạn Tuần Báo Việt Báo trên Đường Garden Grove, thành phố Garden Grove, Quận Cam, California, Hoa Kỳ, nhà thơ Trịnh Y Thư - nguyên Chủ Bút Tạp Chí Văn Học tại California và hiện điều hành Nhà Xuất Bản Văn Học Press, cũng là tác giả của nhiều dịch phẩm và tuyển tập thơ - đã đem đến tặng cho anh chị em trong tòa soạn cuốn tuyển văn dịch “Gặp Gỡ Với Định Mệnh” của anh dịch do Nhà Xuất Bản Văn Học Press mới ấn hành giữa năm 2020.

Qua cuộc hàn huyên ngắn tại tòa soạn, được hỏi động lực nào đưa đẩy anh chọn 12 tác giả để dịch trong tác phẩm “Gặp Gỡ Với Định Mệnh,” nhà thơ Trịnh Y Thư cho biết vì đó là những nhà văn anh thích. Anh giải thích thêm về sự chọn lựa này là họ đều là những nhà văn cùng thời đại với anh, cho dù có người đã qua đời nhưng cũng nằm trong thời đại mà anh có mặt, nghĩa là “Họ là những nhà văn sống và viết vào nửa thế kỷ XX, có người sống sang thế kỷ XXI, và vẫn đang tiếp tục viết, có người đã qua đời.” Và thứ hai là các bài tuyển dịch đều thuộc thể loại văn chương phi thực, tức là hiện thực huyền ảo, hay nói dễ hiểu hơn là chúng vừa thực vừa ảo. Anh giải thích thêm về điều này: “Điểm chung khiến tôi đặc biệt chú ý là, tuy văn chương họ không hẳn miêu thuật đời sống thực tại, nhưng nó không tách rời thực tại. Họ không phải người viết truyện huyễn tưởng hay viễn tưởng.”

Nhà thơ họ Trịnh cho biết rằng trong số 12 bài trong tác phẩm này, có bài cũ mà cũng có bài mới. Những bài cũ thì anh đã dịch và phổ biến đâu đó từ năm mười năm nay, còn những bài mới thì chỉ mới phổ biến gần đây.

Trong không khí vẫn còn ngột ngạt của đại dịch vi khuẩn corona và nhất là trong cuộc khủng hoảng do cái chết của người đàn ông Mỹ gốc Phi Châu George Floyd đã bị một cảnh sát da trắng đè cổ tới chết tại thành phố Minneapolis hôm 25 tháng 5 đưa tới nhiều cuộc biểu tình chống đối sự tàn bạo của cảnh sát và kỳ thị chủng tộc tại Mỹ, đọc sách có lẽ là cách bỉnh yên nhất để làm lắng xuống bao nỗi xôn xao bên trong tâm hồn do hoàn cảnh xã hội bên ngoài tác động.

GAP GO VOI DINH MENH

Bìa cuốn “Gặp Gỡ Với Định Mệnh.”

Từ lúc nhận sách đem về nhà, trong đầu tôi dường như có cái gì đó còn vướng vướng. Cầm cuốn sách, lật qua lật lại, lật tới lật lui. Vẫn chưa mở sách ra để đọc. Bổng nhiên mắt tôi dừng lại ở cái tựa đề sách “Gặp Gỡ Với Định Mệnh.” À, thì ra chính cái tựa đề này làm cho mình bị khựng lại.

Rồi tôi thắc mắc về tựa đề cuốn sách “Gặp Gỡ Với Định Mệnh.” Định mệnh là định mệnh gì? Định mệnh của ai, của dịch giả họ Trịnh hay của tác giả bài văn tuyển dịch, hay của tất cả mọi người? Tôi có nằm trong cái định mệnh đó? Có cái gì đó tương quan tương duyên giữa “định mệnh” trong cuốn sách ngày xưa với “định mệnh” bất ổn của xã hội ngày nay?

Chính những thắc mắc đó đã xô đẩy tôi bước vào cuốn sách và đi tìm câu trả lời. Tìm trong mục lục, tôi thấy có bài “Gặp Gỡ Với Định Mệnh” của nhà văn người Mỹ Philip Roth. Tôi vội vàng lật qua trang 47. Và tôi bắt đầu đọc một mạch không ngừng cho đến hết.

Dịch giả Trịnh Y Thư rất tử tế, anh đã giới thiệu một cách trang trọng tác giả của từng mỗi bài văn mà anh dịch. Nơi phần giới thiệu nhà văn Philip Roth, anh viết: “Philip Roth [1933-2018], đại thụ của văn học Mỹ đương đại, tạ thế hôm 22/5/2018 tại New York. Cùng với Saul Bellow và John Updike, ông làm thành bộ ba cột trụ nâng đỡ nền văn học Mỹ suốt nửa sau thế kỷ XX và sang cả thế kỳ XXI. Đến nay thì cả ba đã ra người thiên cổ.”

Nơi phần đầu giới thiệu, dịch giả Trịnh Y Thư đã tóm tắc cốt truyện mà anh dịch. Anh viết: “Bối cảnh lịch sử là thập kỷ 60 với những xáo trộn và phân hóa chưa từng thấy trong xã hội Mỹ do tác động trực tiếp của cuộc chiến tại Việt Nam và những biến đổi sâu sắc trong đời sống dân Mỹ - như cuộc cách mạng tình dục – đem lại.”

Khi giới thiệu về người con gái (Merry) của nhân vật chính (Swede Levov) trong truyện, Trịnh Y Thư viết: “Mỗi ngày phải nhìn những hình ảnh chết chóc phi lý của cuộc chiến tranh bên Đông Dương, cô thù ghét khôn tả cuộc chiến đó và cô đổ tội lên các lãnh tụ quốc gia nơi cô sinh trưởng. Cô phản loạn đến độ cô nghe theo các nhóm phản chiến đi vào con đường bạo động nhằm đánh thức lương tâm nước Mỹ. Cô không biết hay cố tình không cần biết hành vi đó của cô đã gây đau khổ dường nào cho hai người sinh thành ra cô.”

Trong truyện, người cha Swede lặn lội đi tìm đứa con gái bỏ nhà trốn đi biệt tích vì phạm tội giết người trong các vụ nổ bom khủng bố. Khi gặp được con gái Merry và nghe nó kể về cuộc sống lang thang đây đó và tiếp tục phản loạn, Swede suy nghĩ: “Con mình không ở trong tay mình, nó chẳng bao giờ nằm trong tay mình. Số phận nó nằm trong tay một thế lực khốn nạn. Cái gì hết sức điên rồ. Tất cả chúng ta đều thế. Người lớn không mang trọng trách này. Chính họ không ai chịu trách nhiệm này. Có cái gì khác.

“Vâng, ở tuổi bốn mươi sáu, năm 1978, sau gần ba phần tư thế kỷ xác trẻ nít và cha mẹ chúng bị băm vằm quăng ra bừa bãi khắp nơi, Swede mới nhận thức rằng tất cả chúng ta đều nằm dưới sự kềm tỏa của thứ thế lực vô cùng điên khùng đó. Ông bạn ơi, chỉ là vấn đề thời gian thôi. Tất cả chúng ta đều chịu chung một số phận!”

Tôi đã vỡ lẽ ra. Định mệnh của đứa con gái ba chìm bảy nổi. Định mệnh của người cha có đứa con mà nó không ở trong tay mình. Định mệnh của cả dân tộc chịu chung một cuộc chiến với những tác động làm đảo điên con người và xã hội. Không phải chỉ người Mỹ mà người Việt Nam cũng chịu chung số phận nghiệt ngã đó của chiến tranh, tàn phá, phản loạn, điêu đứng, điên rồ… Dường như, ngày nay, những người Việt tị nạn tại Mỹ lại cũng gặp gỡ với định mệnh của nước Mỹ và dân Mỹ lần nữa, với khủng hoảng, xáo trộn, bất ổn, bất an mỗi ngày…

Có điều tôi vẫn còn thắc mắc rằng “thế lực,” đó là thế lực gì? Là sự điên rồ? Nếu là điên rồ thì nó là sản phẩm của tâm thức con người. Tâm thức đó có thể bị tác động bởi hoàn cảnh xã hội hay bởi bất cứ điều gì khác, nhưng tận cùng thì nó vẫn là thuộc về tâm thức của con người.

Nhờ đi tìm câu trả lời thắc mắc ban đầu và đọc truyện của nhà văn Philip Roth, tôi lại bắt gặp một điều lý thú khác. Đó là sự thay đổi đầy bất ngờ của cô Merry từ một người theo truyền thống Do Thái-Thiên Chúa, rồi phản loạn và bạo động, rồi trở thành một tín đồ vô cùng thuần thành của một nguyên tắc sống đạo đức cổ xưa tại Ấn Độ mà cả Ấn Độ Giáo (Hinduism – ngày xưa là Bà La Môn Giáo - Brahmanism), Kỳ Na Giáo (Jainism), và Phật Giáo (Buddhism) đều chủ trương. Đó là tinh thần “bất hại” (tiếng Sanskrit là ahimsà, tiếng Pali là avihimsa), hay còn gọi là “bất bạo động,” là không làm hại đối với không những con người mà cả các sinh vật.

Có phải cô Merry đã thay đổi định mệnh của cô? Có lẽ vậy. Từ một cô bé dễ thương thông minh lanh lợi, Merry đã biến thành một người nổi loạn và cực kỳ bạo động, rồi cô lại trở thành một người khác trong lối sống bất bạo động.

Tôi thấy có điều gì đó rất ư kỳ lạ và thú vị! Philip Roth là một tay phù thủy mà bản lãnh không thua kém Thượng Đế đầy quyền năng. Ông có thể hà hơi cho nhân vật của mình vào tuyệt lộ cuộc đời đối diện với cái chết, rồi cứu rỗi cho nó trở thành một thiên thần có cuộc sống thuần thiện. Ông đã thay đổi số phận, định mệnh của nhân vật Merry.

Nhưng số phận hay định mệnh là gì? Qua câu chuyện của Philip Roth, tôi thấy không có cái gì trong con người mà không thay đổi, không vô thường, không biến dịch. Nếu có số phận hay định mệnh, xét như là một thứ mệnh trời gán cho thân phận con người mà họ không thể nào thay đổi được như Nho Gia chủ trương, thì nhân vật Merry đã không biến đổi từ tình trạng của cuộc sống này sang tình trạng của cuộc sống khác như trong truyện đã kể. Đó có lẽ cũng chính là sắc thái nhân đạo dễ thương, dễ đồng cảm, dễ lôi cuốn nhất của câu truyện.

Câu chuyện của Philip Roth còn một chi tiết khác làm cho tôi suy nghĩ mãi. Đó là người con gái Merry thì đã có thể buông xả một chuỗi quá khứ đen tối đầy bi kịch của cuộc đời cô để làm lại cuộc đời, nhưng người cha Swede thì không thể. Ông bị dằn vặt với chính quan điểm của mình về một người con gái đã hoàn toàn đổi khác, một thứ đổi khác mà trong nhất thời ông vẫn chưa thích ứng được. Có lẽ đó là những khuôn thước đạo đức mà ông đã huân tập từ xã hội. Nó trở thành nguyên lý nhận thức và nguyên tắc hành xử của con người, xét như là một thành phần trong xã hội.

Cũng chính điều đó là chiếc đũa thần trong tay của Philip Roth làm biến hóa các tình tiết đầy éo le và gay cấn của câu chuyện. Cho nên trong phần cuối của truyện, Philip Roth hà hơi vào đầu Swede để nhân vật này trải qua những giây phút đấu tranh nội tâm dữ dội giữa cái thiện và cái ác, giữa kẻ thân và người sơ, trước giờ giã biệt người con gái mà ông còn thương yêu nhất mực.

“Đi về nhà với bố.” Anh quay lại van xin cô.
“Không! Bố đi đi… Đi! Đi ngay đi!”
“Merry, con bắt bố phải làm một việc vô cùng đau đớn. Con bắt bố bỏ con nơi đây. Bố vừa tìm ra con.” Anh vẫn van xin cô nghĩ lại. “Đi. Đi về nhà với Bố.”

Cái kết cuộc của câu chuyện thật không dễ chịu chút nào với người cha đã thất bại ít nhất hai lần trong việc ngăn chận người con gái sa đà trong cơn điên loạn và thất bại trong việc thuyết phục đứa con gái theo ông trở về nhà. Đó có lẽ là bi kịch khác mở ra cho số phận của những gia đình trong thời chiến tranh và hỗn loạn xã hội.

Nhưng biết đâu sự thất bại của nhân vật trong truyện lại là sự thành công của tác giả Philip Roth, mà qua đó ông đã có thể đập vỡ cái truyền thống khô cứng cố hữu của xã hội và thời đại ông đang sống mà ông đã không thể chọc thủng nó bằng sự yếu đuối và giới hạn của một cá nhân nhỏ bé trong đời thường.

Hào hứng ngay từ khi đọc câu chuyện đầu tiên trong tác phẩm, tôi tiếp tục say mê đọc hết 11 bài còn lại của 11 tác giả khác, mà đa phần đều là những cây bút lừng danh trong nền văn chương của thế giới đương đại. Chuyện “Nghệ Nhân Nhịn Đói” của Franz Kafka; “Cái Chết Lần Thứ Ba” của Gabriel Garcia Marquez; “Bức Màn” của Milan Kundera; “Những Đứa Trẻ Nửa Đêm” của Salman Rushdie; “Tôi Là Cái Thây Ma” của Orhan Pamuk; “Bước Mãi Đến Thiên Thu” của Kurt Vonnegut; “Văn Nghệ và Bạo Lực” của Iris Murdoch & Wole Soyinka; “Mọi Thứ  Tôi Có, Tôi Đem Theo” của Herta Muller; “William Burns” của Roberto Bolano; và “Haru” của Banada Yoshimoto.

Còn một yếu tố lôi cuốn khác đối với tôi. Đó là cách dịch của Trịnh Y Thư, nhất là lối dùng chữ rất Việt Nam của anh khi chuyển tải từ nội dung đến lối hành văn của những tác giả ngoại quốc sang tiếng Việt.

Chẳng hạn, trong một đoạn đầu của truyện “Gặp Gỡ Với Định Mệnh,” Trịnh Y Thư dịch:

“Chiếm trọn góc tòa nhà cao tầng tường gạch lở lói là cái bệnh viện chó mèo, bên cạnh khu đất trống nơi bánh xe phế thải vứt bừa bãi, cỏ dại cao tận đầu người mọc vô trật tự, hàng rào sắt lưới mắt cáo gãy đổ xiêu vẹo bên lối bộ hành nơi anh đứng đợi con gái mình...”

Chỉ một đoạn trích ngắn ở trên tôi đã đọc được nhiều chữ Việt rất bình dân, dễ thương và dễ cảm nhận: “tường gạch lở lói,”“cái bệnh viện chó mèo,” “hàng rào sắt lưới mắt cáo gãy đổ xiêu vẹo,” “lối bộ hành.”

Hoặc nơi đoạn khác khi Philip Roth diễn tả người phụ nữ da đen mà Swede gặp trước lúc gặp con gái, Trịnh Y Thư dịch:

“Mụ đàn bà da đen người to béo như con ngựa kéo xe thồ, mụ mặc quần màu vàng bó sát đùi, chân đi giày cao gót, khập khiễng tiến đến anh, một tay mụ chìa ra mảnh giấy nhỏ. Vết sẹo chằng chịt trên khuôn mặt mụ.”

Chỉ cần đọc một đoạn ngắn mô tả người phụ nữ đó, người đọc đã hình dung ra được rõ mồn một thể hình của bà ấy. Lối dịch thoát hẳn chữ nghĩa bị ảnh hưởng tiếng ngoại quốc của người dịch làm cho người đọc có thể cảm nhận một cách dễ dàng câu chuyện hơn.

Điều này chứng tỏ lúc dịch Trịnh Y Thư đã để hết tâm ý vào công việc và chăm chút từng chữ thật tỉ mỉ.

Dĩ nhiên, với một bài giới thiệu ngắn ngủn và sơ sài về một truyện trong 12 bài như thế này thì không thể nào nói hết được những điểm cần nói trong tuyển văn dịch dày hơn 200 trang.

Độc giả yêu thích văn chương nên tự đặt mua cho mình một cuốn “Gặp Gỡ Với Định Mệnh” để thưởng lãm. Nhất là trong thời buổi đại dịch vi khuẩn corona với các lệnh cách ly và giữ khoảng cách xã hội vẫn chưa gỡ bỏ hoàn toàn làm cho nhiều người phải ở nhà đã thấy có nhiều thì giờ hơn để làm những việc mình thích, trong đó có cái thú đọc sách.

Cảm ơn dịch giả Trịnh Y Thư.
 
Độc giả có thể tìm mua sách trên:
BARNES & NOBLE
https://www.barnesandnoble.com (Search Keywords: Gap go voi dinh menh)
Hoặc vào trang mạng sau:
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Tác giả của cuốn sách này, Bác sĩ Ngô Thế Vinh, là một trong những nhân vật hàng đầu trong đời sống văn học ở Nam Việt Nam trong thời kỳ Việt Nam Cộng hòa, và đã từng quen biết với tất cả những nhân vật mà ông phác thảo. Bác sĩ Vinh là bác sĩ chuyên ngành nội khoa tại một Trung Tâm Y Khoa Long Beach, Nam California. Ông cũng là một tác giả không biết mỏi mệt, với các tác phẩm bao gồm tiểu thuyết, các sách bình luận văn hóa (như cuốn này) và các bài tường trình khảo sát. Đặc biệt, ông đã đích thân thực hiện chuyến đi điền dã theo suốt chiều dài 4.800 km của sông Mekong và đã viết hai cuốn sách nói về sự tồn vong của con sông này, một con sông lớn của thế giới và là mạch sống của hơn 70 triệu người sống dọc theo hai bờ con sông và nơi Đồng Bằng Sông Cửu Long.
Người Hát là tập thơ đầu tiên của Bùi Mai Hạnh. Một tập thơ đặc sắc. Một trong những chủ đề là những quan tâm xã hội được nhìn dưới khía cạnh trữ tình, sự bình đẳng, tự do, và các mối quan hệ giữa người và người. Thơ chị không trừu tượng, không có những ý tưởng tổng quát, mà chứa đầy sự kiện, các chi tiết. Có một truyền thống văn hóa và tinh thần ở đó, trong những bài thơ có tính hiện đại và đương đại của chị. Thơ Bùi Mai Hạnh trực tiếp mô tả, trong khi hàm chứa những yếu tố triết lý lặng lẽ. Mối quan hệ của chị với người khác, trong tình bạn, trong tình yêu, là những mối quan hệ sâu đậm, mạnh, khó khăn. Tất cả các đề tài đều có thể có mặt: sự chống trả quyết liệt đối với số phận, sự đề kháng xã hội, sự sợ hãi và hèn yếu, tất cả có mặt trong thơ Hạnh.
"Bạt" của thi sĩ Đỗ Hồng Ngọc cho tập thơ của ba người...
Một ngày đầu thu, ngồi viết đôi trang về thơ của ba nữ lưu thời nay, sao bỗng thấy lòng xúc cảm lạ thường. Như ngày nào khi dạo chơi trong khu vườn Gitanjali bỗng gặp lại bông siêu ly thuở còn mơ mộng. Như ngày nào khi hoàng hôn xuống lái xe qua cây cầu cao ở Baton Rouge bỗng thấy vầng trăng lồng lộng trên sông. Hay như cách đây hơn mười năm, khi đi chơi vùng biển Laguna bỗng gặp lại người xưa - đầu đội nón rộng vành, mang kính đen, ngồi dưới bóng dù, tay lật xem thơ Tôi Cùng Gió Mùa. Vậy đó. Xin mời bạn đọc theo dõi những trang sau đây viết về ba nhà thơ nữ: duyên, Lê Chiều Giang và Nguyễn Thị Khánh Minh. Ô, lần đầu tiên ba nhà thơ nữ họp mặt nhau trong cùng một tập thơ. Một cuộc hội ngộ tuyệt đẹp...
Những Ngày Thơ Ấu của Võ Phú là cánh cửa mở ra thế giới tuổi thơ, tựa một bản giao hưởng của nỗi nhớ, nhưng cùng lúc chính là tiếng vọng của văn học Việt Nam hải ngoại, vốn từ lâu vẫn luôn phải đối diện với những câu hỏi không dễ trả lời: Chúng ta viết gì? Viết cho ai? Và viết bằng ngôn ngữ nào?
Tạp chí Ngôn Ngữ, trong thời gian qua đã hân hạnh thực hiện được chín tuyển tập, tương đối đầy đủ về chín tác giả nhưng toàn là phái nam. Lần này là lần đầu tiên, một bàn tay hoa trong văn học nghệ thuật Việt Nam, dành cho Ngôn Ngữ vinh hạnh này: nữ sĩ Nguyễn Thị Khánh Minh...
Tôi gấp sách lại ở “Phần IV – Thơ” quyển “Trịnh Y Thư – Văn chương Nghệ thuật và Những điều khác”. Dừng lại để ngẫm xem những gì còn đọng lại trong đầu kể từ chương I cho đến hết chương III...
Văn của Tiểu Lục Thần Phong có gì? Có bút lực mạnh, có hồn văn buồn, có câu chữ lắng đọng một thứ dư vị rất riêng.
không tự dưng thành tên gọi Ngô Tịnh Yên. nhất là, sáng tạo một khuôn lục bát riêng ngô tịnh yên. giống như, một tinh tú bay cô độc âm thầm hoang liêu tịch mịch trở thành định tinh rực rỡ ánh sáng quyến rũ. tự chứng một dấu ấn, mà, như vũ thuật, khi thi triển, võ giới biết ngay người chưởng môn thành lập môn phái nào, như lục bát bùi giáng... – đặc thù,
Sử gia Ấn Độ Shashank Shekhar Sinha đã thách thức lý thuyết được chấp nhận rộng rãi rằng Phật giáo đã biến mất từ thế kỷ 13 ra khỏi Ấn Độ, nơi Phật giáo ra đời. Trong cuốn sách mới nhất của ông, nhan đề "Casting the Buddha: A Monumental History of Buddhism in India" (NXB Macmillan, New Delhi, 2024), Sinha chỉ ra rằng người Ấn Độ đã có những cuộc tranh luận về giáo lý của Phật giáo và đã đón nhận nhiều giáo lý trong số đó trong nhiều thế kỷ sau khi Phật giáo bị tuyên bố là "đã chết" ở Ấn Độ.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.