Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2774)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Có lẽ, không ai trên đời này mà không từng ít nhất một lần cảm nghiệm sự cô đơn. Nhiều người sợ hãi cô đơn, nhưng cũng có không ít người thích nó. Thi sĩ và tiểu thuyết gia người Áo Rainer Maria Rilke (1875-1926) vào khoảng những năm từ 1902 đến 1908 đã viết cho một sinh viên 19 tuổi có tên là Franz Xaver Kappus (1883–1966) đang học tại Học Viện Quân Sự ở thành phố Vienna của Áo, mà sau đó người thi sĩ trẻ này đã tập hợp các lá thư của Rilke và in lại trong tác phẩm “Letters to a Young Poet” [Những Lá Thư Cho Một Thi Sĩ Trẻ]: “Điều cần thiết chỉ là điều này: sự cô đơn, sự cô đơn nội tâm bao la. Quay vào bên trong chính bạn và không gặp một ai trong nhiều giờ đồng hồ -- đó là điều bạn cần phải đạt được.”
Từ đầu năm đến giờ, giới truyền thông liên tục đưa những tin tức tốt đẹp về thị trường xe điện (EV) ở Mỹ cũng như trên toàn thế giới. Mẫu xe bán chạy nhất thế giới trong quý 1 trên toàn cầu là chiếc Tesla Model Y với 267,200 chiếc, đứng trên cả những mẫu xe xăng nổi tiếng lâu đời của Toyota như Corolla, Camry… Số lượng xe điện bán ra trên toàn cầu tăng gấp ba chỉ trong ba năm, từ 2020 đến 2022. Các hãng chế tạo xe hơi lớn trên thế giới đều đưa ra nhiều mẫu xe điện mới, khiến cho khách hàng ngày càng có nhiều lựa chọn hơn khi mua xe điện. Đặc biệt phải nhắc đến vấn đề giá. Hiện nay đã có nhiều mẫu xe điện tại Mỹ có giá không cao hơn so với các mẫu xe xăng. Đó là chưa kể đến những khoản hoàn thuế ưu đãi dành cho xe điện. Nếu tính thêm những khoảng ưu đãi từ chính phủ liên bang, tiểu bang, mẫu xe điện Tesla Model 3 ở California nay có giá cơ bản chỉ vào khoảng dưới $30,000. Quả thật là rất hấp dẫn nếu so sánh với chỉ cách đây một năm.
Chúng ta đang sống trong một thế giới mà khoa học kỹ thuật kiểm soát hầu hết mọi mặt của môi trường sống, được che chở trong môi trường nhân tạo đến nỗi nếu chúng ta không xem mục thời tiết trên điện thoại di động thì chúng ta không biết bên ngoài nóng hay lạnh; chúng ta nhìn hoa anh đào nở trên màn ảnh và biết trời sang xuân và tuyết rơi trên Tivi là dấu hiệu của mùa đông. Tuy nhiên, mặc dù chúng ta không còn phải dầm mưa dãi nắng như trước, có thể chúng ta lại phải đương đầu với một vấn đề khác mà chúng ta ít để ý đến, đó là ô nhiễm ngay trong không khí mà chúng ta đang hít thở.
Rất lâu trước khi loài người biết viết, người ta đã truyền tai nhau những câu chuyện về linh hồn, ma quỷ và những thứ thình lình xuất hiện trong đêm. Ngày nay, những câu chuyện tương tự vẫn còn được kể lại, có liên quan đến niềm tin tôn giáo, khả năng ngoại cảm, hào quang, phép lạ và ma quỷ… Là một khoa học gia, dĩ nhiên Don Lincoln nghi ngờ về tất cả những niềm tin đó. Khi nói chuyện với những người tin vào những điều đó, Don Lincoln sẽ chỉ ra những mâu thuẫn trong ý tưởng hoặc lý do tại sao ông không chấp nhận kết luận của họ. Thường thì những cuộc trò chuyện này sẽ kết thúc với việc người kia nói: “Tất nhiên là ông không tin rồi. Ông là một khoa học gia mà. Làm gì biết về mấy cái này. Đó là thứ siêu nhiên.”
Chính quyền Texas lại đẩy di dân lên xe buýt và chở vào Caliofrnia: Một nhóm người di cư đến bằng xe buýt ở trung tâm thành phố Los Angeles hôm thứ Tư đã được gửi đến từ Texas trong một hành động mà thị trưởng thành phố L.A. gọi là "đê hèn" của một thống đốc đảng Cộng hòa, AP đưa tin.
Cựu Thứ trưởng Tư pháp Hoa Kỳ Andrew Weissmann đã dự đoán trên MSNBC rằng Công tố đặc biệt của Bộ Tư pháp Jack Smith sẽ truy tố Trump với các tội danh liên quan đến cuộc nổi dậy ở Điện Capitol ngày 6/1/2021 và âm mưu duy trì quyền lực đã được báo trước của Trump sau thất bại của ông trong cuộc bầu cử năm 2020.
Ông bà mình thường nói: đôi mắt là cửa sổ của tâm hồn. Người nào liêm chính khi nói chuyện nhìn vào mắt của họ là biết ngay. Con mắt láo liên không dám nhìn thẳng vào người đối diện thì mình biết có cái gì gian xảo trong đôi mắt đó...
Hoa Kỳ đang thực hiện các kế hoạch sơ tán cho công dân của mình ở Đài Loan, theo The Messenger đưa tin hôm thứ Hai, trích dẫn ba người biết về vấn đề này. Các kế hoạch đã được thực hiện trong 6 tháng qua, tờ báo cho biết, nhưng đã được đẩy mạnh trong 2 tháng qua. Trên thực tế, một trong những quan chức lưu ý rằng các thỏa thuận đã bị hủy bỏ do căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ
Trong khi Putin chụp mũ quốc gia Ukraine đã trở thành phát xít, Trump hôm Thứ Bảy cũng vô cắn cứ nói rằng Joe Biden đã trở thành 1 ông trùm phát xít. Trump đã phát biểu tại các đại hội của Đảng Cộng hòa cấp tiểu bang
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.