Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2770)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Một trận lốc xoáy đã làm 3 người chết tại thị trấn Matador ở Texas vào tối thứ Tư, với nhiều người bị thương hơn khi nhà cửa và cơ sở kinh doanh bị cơn bão cuốn trôi. Bộ An toàn Công cộng Texas có mặt tại hiện trường ở Matador đã xác nhận các trường hợp tử vong, trong khi 10 người khác bị thương sau khi cơn lốc xoáy đổ bộ vào khoảng 8 giờ tối Thứ Tư.
Đại lễ Phật Đản đã được tổ chức long trọng tại Tổ Đình Minh Đăng Quang vào chiều chủ nhật ngày 18/6/2023, với sự hiện diện của gần 200 vị Hòa Thượng, Thượng Tọa, đại đức, ni sư, sư cô và nhiều Phật tử tham dự...
Theo truyền thuyết dân gian thì mỗi con người sau khi mất đi theo luân hồi, là trở lại làm người, hay bị đọa đày làm súc sinh, ngạ quỷ, a tu la… tùy theo nghiệp lực thiện, ác ta đã làm. Nhưng trước khi đi đầu thai vào một kiếp mới, vong linh hay thần thức phải đi qua cầu Nại Hà, chờ gặp Mạnh Bà, Mạnh Bà cho ăn một chén cháo lú đặng quên đi hết chuyện cũ đời này rồi mới được đi vào một cuộc đời mới...
Theo tin của AP, Kinh thánh sẽ trở lại kệ sách tại một khu học chánh phía bắc Utah, nơi đã gây ra sự phản đối kịch liệt sau khi học khu cấm Kinh Thánh trong các thư viện ở các trường trung học cơ sở và tiểu học vào tháng trước vì có nhiều đoạn văn mô tả về bạo lực, tình dục, loạn luân... Các quan chức của Học khu Davis cho biết tại một cuộc họp hội đồng hôm thứ Ba rằng học khu đã xác định Kinh Thánh là văn bản thiêng liêng phù hợp với mọi lứa tuổi cho tất cả các thư viện của học khu.
Hunter, con trai của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, sẽ nhận tội đối với ba cáo buộc liên bang như một phần của thỏa thuận nhận tội, theo hồ sơ tòa án của Bộ Tư pháp. Hồ sơ ghi rằng Hunter Biden đã đạt được thỏa thuận với các công tố viên để nhận tội đối với hai tội nhẹ về thuế liên bang và một cáo buộc liên quan đến sở hữu súng.
Hôm thứ ba, mùng 6 tháng 6 năm 2023, vùng Normandie, nằm sát biển Manche, phía Bắc nước Pháp, cử hành rất trang trọng lễ kỷ niệm lần thứ 79 ngày Đồng Minh đổ bộ giúp giải phóng nước Pháp và Tây Âu thoát khỏi Đức Quốc xã chiếm đóng. Dĩ nhiên ông Tổng thống Macron tham dự lễ. Ông tới thành phố Colleville-Montgomery và Arromanches ở Normandie. Đội tuần tra bay trên các địa điểm lễ vì ngày lễ D-Day diễn ra khắp các thành phố dọc theo bờ biển thuộc vùng Normandie. Dân chúng tham dự không giữ được xúc động khi đứng gần hoặc gặp những cựu chiến sĩ đã tham dự cuộc đổ bộ ngày 6/6 của 79 năm trước. Ngày D-Day, năm 1944, có hơn 150.000 binh sĩ và nhảy dù của Đồng Minh đổ bộ lên bờ biển Normandie đánh đuổi quân Đức Quốc xã, có hơn 10.000 chiến sĩ đã nằm lại Normandie như quê hương của mình. Ngày D-Day đánh dấu một khúc quanh quan trọng của Đệ II Thế chiến và cuộc hành quân Overlord ngày nay vẫn còn được cho là lớn nhứt lịch sử...
Chúng ta biết nhiều về Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hoà với bức tượng nổi tiếng “Thương Tiếc” của điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu. Nhưng cũng xin đừng quên Nghĩa Trang Quân Đội đầu tiên của chính quyền VNCH tại Hạnh Thông Tây, Gò Vấp, nơi đón nhận hàng ngàn tử sỹ VNCH, và cả Chuẩn Tướng Lê Nguyên Vỹ ngay sau khi Ông tự sát vào ngày 30/4 đen năm ấy...
Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm thứ Bảy đã trao cho các nhà lãnh đạo châu Phi đang tìm cách làm trung gian hòa giải trong cuộc chiến ở Ukraine một danh sách các lý do tại sao ông tin rằng nhiều đề xuất của họ là sai lầm, dội một gáo nước lạnh vào một kế hoạch đã bị Ukraine bác bỏ phần lớn.
Trong một hồ sơ pháp lý được đưa ra vào cuối ngày thứ Sáu, các công tố làm việc cho Công tố đặc biệt Jack Smith đã thông báo với tòa án rằng thông tin mà họ sẽ chuyển giao cho các luật sư của Donald Trump như một phần của quá trình khám phá sẽ chứa một số thông tin về "các cuộc điều tra đang diễn ra" có thể dẫn đến các cáo buộc mới.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.