Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2855)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
WARRINGTON, PA (VB) — Cảnh sát tại thành phố Warrington hôm 29/7/2020 cho biết đang tìm một cô gái vị thành niên bụi đời, đã biến mất khỏi căn nhà của mẹ cô này từ hôm Thứ Hai. Theo ty cảnh sát Warrington Township Police, cô Mikayla Pham, 17 tuổi, lần cuối được nhìn thấy cùng với bạn trai cô là Dylan Stone, cư dân Doylestown.
SAN ANTONIO, Texas (VB) --- Chết vì coronavirus tăng vọt tại tiểu bang Texas, với số người chết tại các nhà dưỡng lão Texas tăng gấp đôi trong tháng 7/2020, theo tin Texas Tribune. Tina Trần, giám đốc hội bất vụ lợi vì quyền lợi người già AARP tại Texas, nói rằng tiểu bang phản ứng quá chậm trong việc bảo vệ ngừa dịch tại các nhà dưỡng lão và các khu nhà sống có hỗ trợ....
ATLANTA, Georgia (VB) --- Thông tấn Atlanta Daily World hôm 28/7/2020 loan tin rằng, dân biểu tiểu bang Bee Nguyễn (Phó Chủ Tịch Đảng Dân Chủ tại tiểu bang Georgia) nói rằng TT Trump có chính sách tấn công toàn diện nữ quyền, trong khi ứng cử viên Joe Biden mới thực sự quan tâm về cải thiện sức khỏe phụ nữ và quyền tiếp cận y tế.
(HTĐ-VATV) - Vào lúc 2 giờ trưa thứ Bảy 25/7/2020, một chương trình tưởng niệm Cố Giáo Sư Nguyễn Ngọc Huy nhân giỗ lần thứ 30 đã được long trọng tổ chức tại Phòng Đọc Sách Cô Giang và được phát trực tuyến trên Vietnamese American Television Facebook và Youtube VATVOnLine.
VIRGINIA (HTĐ-VATV) -- Vào sáng sớm thứ Ba 28 tháng 7 năm 2020, tại trung tâm thương mại Eden một số các cửa hàng bị đập phá cửa kiếng. Trong số này có Mì La Cay Chợ Lớn, Hương Việt Restaurant, Tàu Hủ Thanh Sơn, Kim Phụng Bakery, Nhà Hàng Four Seasons và Tiệm Bánh Hương Bình.
NEW YORK (VB) -- Một phụ nữ gốc Việt kiện một công ty Mỹ, theo tin Bloomberg hôm 27/7/2020. First Eagle Investment Management LLC bị bà Oanh Nguyen, cựu nhân viên phân tích/nghiên cứu của hãng này, kiện vì cho rằng bà bị sa thải sau khi than phiền về kỳ thị tính phái và sắc tộc.
DAYTONA BEACH, Fla. (VB) — Một cặp vợ chồng gốc Việt đã bị cảnh sát bắt tại thị trấn Daytona Beach hôm Chủ Nhật, theo tin hôm 27/7/2020 của thông tấn WESH/2. Cặp này bị cáo buộc đã tấn công một phụ nữ vì tranh giành một chỗ đậu xe nơi mặt tiền bờ biển. Cảnh sát nói một trong 2 nghi can đã rút súng ra bắn một phát.
SINGAPORE (VB) --- Cẩn trọng, chúng ta đang sống giữa các gián điệp... Thông tấn AsiaOne hôm 27/7/2020 loan tin thêm chi tiết về chuyện một người đàn ông Singapore hôm 24/7/2020 thú nhận đã làm gián điệp cho Trung Quốc để lấy các thông tin nhạy cảm từ Hoa Kỳ. Và một bạn học cũ của điệp viên Singapore này là một người Mỹ gốc Việt đã kể thêm chi tiết mới.
SAN BERNADINO, California (VB) --- Bác sĩ Louis Tran nhiều lần tình nguyện bước ra tuyến đầu chống đại dịch COVID-19. Từ Nam California, ông tình nguyện lên New York, và bây giờ khi đại dịch lại tràn ngập về Nam Cali, ông trở về tuyến đầu mới để ngăn đại dịch.
Thông tấn Hyperbae hôm 24/7/2020 loan tin rằng cô Tra My Nguyen, một sinh viên tại đại học mỹ thuật Berlin University of the Arts, tố cáo công ty Balenciaga đã trộm sáng kiến trong dự án Thạc sĩ của cô, một chuỗi các xe motorbikes được quấn, trùm các tấm vải theo các biểu hiện.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.