Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2866)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
LIVERMORE, California (VB) --- Hai người gốc Việt đã bị truy tố vì gian lận tại sòng bài Livermore, trộm khoảng 4 triệu đôla. Cặp vợ chồng Eric Nguyen và Khan “Tina” Tran bị truy tố, đã ra tòa thụ lý hồ sơ về tội trộm tại sỏng bài "The 580 Casino" tại thành phố Livermore, nơi cô Tran làm việc trong cương vị người chia bài Baccarat.
WASHINGTON (VB) --- Giáo dân Thiên Chúa Giáo Hoa Kỳ ngày càng xa rời đức tin căn bản theo quan điểm Thiên Chúa Giáo thế giới. Báo The Christian Post hôm 9/8/2020 ghi rằng một bản thăm dò của một đại học Thiên Chúa Giáo cho thấy đa số dân Mỹ không còn tin rằng Jesus là con đường cứu rỗi duy nhất, và thay vào đó họ tin rằng là một người thiện lành là đủ rồi.
VATICAN CITY (VB) --- Vatican đã tấn công cá nhân một nhà khoa học Công giáo gốc Việt, nguyên là giáo sư Đại học Giáo Hoàng Thánh Thomas Aquinas (Pontifical University of Saint Thomas Aquinas -- thường viết tắt Angelicum), sau khi bà chỉ trích một ấn bản giáo hoàng vì đã mô tả "một xã hội không tưởng trên trần gian mà không có Thượng Đế." Phóng viên Jules Gomes của trang ChurchMilitant.com trong bản tin ngày 8/8/2020 ghi nhận như thế.
Tim Page (UPI): Người đọc sẽ thấy mình bị lôi cuốn vào tâm thức của một y sĩ tiền tuyến, của một tù nhân trong các trại tù gulag và rồi đến một người tỵ nạn bị bật ra khỏi gốc rễ được giải thoát để hội nhập vào một tầng lớp trung lưu Mỹ mới vừa hình thành. Đọc Mặt Trận Ở Sài Gòn để cảm nhận lắng nghe nỗi bâng khuâng của một con người vẫn gắn bó với những cội rễ tinh thần của một quê hương Việt Nam không thể tách rời
BOSTON (VB) ---Hai người, trong đó có một người gốc Việt, đã bị bắt và sẽ bị truy tố trước tòa vì sở hữu súng bất hợp pháp, sau cuộc điều tra và tịch thu cả các "súng ma" (ghost guns) và khuôn 3 chiều làm súng ma, theo lời Maura Healey, Bộ Trưởng Tư Pháp tiểu bang Massachusetts, theo tin thông tấn STL.
HANOI (VB) --- Lê Khả Phiêu, nguyên tổng bí thư Đảng CSVN, đã từ trần hôm 7-8-2020, thọ 89 tuổi. Dư luận nhiều thập niên qua cho biết Phiêu đã dính mỹ nhân kế của Trung Quốc có một con với một người đẹp TQ, bị áp lực để ký hiệp ước cắt một phần Biển Đông cho TQ vào năm 1999. Dư luận cũng nói một phần thác Bản Giốc nộp cho TQ cũng do Phiêu.
SUNNYVALE, Calif. (VB) --- Vị Cảnh sát trưởng gốc Việt tại một thị trấn Bắc California nói rằng cảnh sát bây giờ sẽ có vai trò "chăm sóc cộng đồng" vì sẽ kết hợp các nhiệm vụ lính cứu hỏa, cảnh sát trị an, và nhân viên y tế, theo tin từ báo SF Public Press hôm 5/8/2020.
SALT LAKE CITY, Utah (VB) — Một người gốc Việt tại thị trấn West Valley mới đây bị truy tố về tội cướp một tiệm tạp hóa đã bị bắt và cáo buộc vì tội cướp nhiều ngân hàng trong khi chờ ra phiên điều trần kế tiếp trước tòa án, theo tin KSL hôm 6/8/2020.
SAN FRANCISCO/GARDEN GROVE (VB) --- Nhiều ứng cử viên gốc Việt vào các chức vụ dân cử ở cả Nam và Bắc Califonia đều đang ráo riết vận động gây quỹ. Theo tin báo SF Examine, luật sư Vilaska Nguyen, ứng cử vào chức Giám sát viên Khu vực 7 San Francisco, gây quỹ được $103,000 tính tới tuần này, nhiều nhất trong các ứng cử viên nơi đây. Theo báo OC Breeze, nhà khoa học Diedre Nguyen, ứng cử chức Dân biểu tiểu bang, gây quỹ nhiều hơn đối thủ là cựu Thượng nghị sĩ tiểu bang Janet Nguyen.
ELK GROVE, California (VB) --- Hội đồng Thành phố Elk Grove sẽ họp vào ngày 12/8/2020 để quyết định xem cần có hành động nào đối với Steve Lý, Thị Trưởng thành phố Elk Grove, vì các cáo buộc từ các phụ nữ địa phương rằng họ bị quấy nhiễu bởi nhân viên của Lý hay người ủng hộ Lý, theo bản tin báo Elk Grove Citizen.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.