Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2764)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Một nghiên cứu mới chỉ ra rằng những người ăn uống nhiều cà phê, trứng, gạo trắng và hải sản thường có chứa mức PFAS cao hơn trong huyết tương và sữa mẹ. Nghiên cứu này đã kiểm tra qua 3,000 thai phụ, và là một trong những nghiên cứu đầu tiên phát hiện rằng cà phê và gạo trắng có thể chứa mức PFAS cao hơn các loại thực phẩm khác. Ngoài ra, nghiên cứu cũng phát hiện một mối liên quan giữa việc ăn thịt đỏ và mức PFOS (Perfluorooctane sulfonic acid) cao, một trong những hợp chất PFAS phổ biến và nguy hiểm nhất.
Tôi chưa bao giờ coi mình là người quen thân với Chú Tuệ, vì tôi sinh hoạt với vợ của Chú là Cô Vĩnh, nhiều hơn. Vả lại, vợ chồng Cô Vĩnh Chú Tuệ vốn có quan hệ rộng rãi từ Việt Nam ra tới hải ngoại, nên tôi chỉ coi mình là một trong số đông - rất đông - quen biết Cô Chú. Tôi lại sinh sau đẻ muộn, nên chỉ biết về huyền thoại Du Ca qua những dự án nghiên cứu mà tôi thực hiện về người Việt hải ngoại, và qua những sinh hoạt Du Ca tại Quận Cam mà tôi đưa chồng con đến tham dự trong ba mươi năm qua, chứ tôi chưa bao giờ được làm một Du Ca chính thức. Nhưng tôi cũng có nhiều kỷ niệm với Chú - những kỷ niệm vẫn làm tôi ấm lòng và rơi lệ khi tiễn Chú về bên kia thế giới.
Một trong những "đại cử tri giả" của cựu Tổng thống Donald Trump, Loraine Pellegrino, đã nhận tội về một "tội danh giảm nhẹ" duy nhất trong vụ án bầu cử Arizona năm 2020, theo hồ sơ trực tuyến. Luật sư của bà cho biết trong một tuyên bố rằng bà đã bị kết án quản chế không giám sát và phục vụ cộng đồng.
Phó Tổng thống Kamala Harris đã chọn Thống đốc Minnesota Tim Walz làm người bạn đồng hành tranh cử, theo nhiều nguồn tin. Sự lựa chọn này đánh dấu bước thăng tiến nhanh chóng nhưng ngắn ngủi của đảng viên Dân chủ vùng Trung Tây này từ một người tương đối vô danh trở thành động lực hàng đầu thúc đẩy các cuộc tấn công của đảng vào Donald Trump và chương trình nghị sự MAGA.
Bangladesh: Tổng tư lệnh quân đội Bangladesh cho biết Thủ tướng Sheikh Hasina đã từ chức sau nhiều tuần bất ổn. Phụ tá của bà cho biết bà đã trốn khỏi thủ đô Dhaka bằng trực thăng để sang Ấn Độ. Trong bài phát biểu trước toàn dân, Tướng Waker-Uz-Zaman cũng cho biết một chính phủ lâm thời sẽ được thành lập để điều hành đất nước.
Nói tới đây tác giả xin được minh xác là hoàn toàn chúng tôi không dám phê bình hay chỉ trích bất cứ hành động nào của 3 nhân vật chính trong câu chuyện này đã gây ra: Ai là người đáng trách nhất? Ai là người đang thương nhất? Và ai là người khởi sự gây ra trọng tội làm phá vỡ hạnh phúc gia đình của người khác? Mục đích duy nhất của chúng tôi mỗi khi viết một đề tài nào về Pháp Luật Hoa Kỳ Thực Dụng, là chúng tôi chỉ muốn nêu lên vấn đề pháp lý nếu nội vụ phải đưa ra xét xử bởi tòa án Hoa Kỳ
Thứ Hai sẽ là mưa bom... Cuộc tấn công trả đũa của Iran vào Israel sau vụ ám sát nhà lãnh đạo chính trị Hamas Ismail Haniyeh có thể diễn ra sớm nhất là vào thứ Hai, theo các nguồn tin cho biết với Axios. Tướng Hoa Kỳ Michael E. Kurilla, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Trung ương, đã đến Trung Đông hôm thứ Bảy khi các hoạt động chuẩn bị đang được tiến hành cho một cuộc tấn công tiềm tàng của Iran vào Israel
Cuộc điều tra về nghi vấn Trump nhận 10 triệu đôla từ tình báo Ai Cập bị Bộ trưởng Tư pháp Bill Barr dìm năm 2017. Một tổ chức có liên hệ với cơ quan tình báo Ai Cập đã rút 10 triệu đô la tiền mặt 5 ngày trước khi Donald Trump trở thành tổng thống vào tháng 1 năm 2017, và Công tố đặc biệt Robert Mueller sau đó đã điều tra xem số tiền đó có đến tay Trump
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.