Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

5/19/202300:00:00(View: 2765)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Biden cho biết hôm thứ Năm rằng họ đã đạt được thỏa thuận với các nhà sản xuất thuốc để giảm giá 10 loại thuốc theo toa đắt nhất dùng trong Medicare. Đây là một phần trong các cuộc đàm phán về giá thuốc đầu tiên của chính phủ liên bang, một đợt giảm chi phí mà họ tuyên bố có thể giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho khoảng 1/7 người lớn tuổi ở Hoa Kỳ
"Vu Lan – nhớ Tứ Trọng Ân" - âm thanh ấm cúng ấy đã trở về, báo hiệu mùa tri ân và báo ân của năm 2024 đang trở về cho tất cả người con Phật khắp năm châu.
Công Hạnh của Sư Trưởng Hải Triều Âm
Hôm thứ Ba, Đài quan sát quốc gia Hy Lạp (Greece's National Observatory) đã báo cáo rằng các vụ cháy rừng, đã bùng cháy trong hai ngày, đã phá hủy ít nhất 10.000 ha (24.700 mẫu Anh) đất. Ít nhất một người đã tử vong
Thượng Tọa Thích Chân Quang (Vương Tấn Việt) chưa có bằng cấp 3, nhưng đã có bằng Tiến Sĩ. Báo Chính Phủ loan tin rằng Sở GD&ĐT TPHCM xác minh: Thượng tọa Thích Chân Quang không có bằng tốt nghiệp cấp ba. Báo Chính Phủ viết: "Sở GD&ĐT TPHCM xác nhận kết quả rà soát hồ sơ thi tốt nghiệp THPT của ông Vương Tấn Việt, sinh năm 1959, như sau: Ông Việt không có tên trong danh sách dự thi và bảng ghi tên ghi điểm trong kỳ thi tốt nghiệp bổ túc văn hóa cấp ba
Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC: Organization of Petroleum Exporting Countries) đã tuyên bố trong báo cáo hàng tháng mới nhất được công bố hôm thứ Hai rằng nền kinh tế toàn cầu dự kiến ​​sẽ duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định là 2,9% vào năm 2024 và 2025.
Nan đề xe điện: tự nhiên phựt cháy. Một vụ cháy xe dữ dội trong một gara ngầm tuần trước ở Nam Hàn cho thấy một vấn đề không chỉ ở quốc gia này mà còn trên toàn thế giới đối với ngành công nghiệp xe điện đang phát triển mạnh. Theo tờ Wall Street Journal đưa tin, vụ cháy bắt đầu từ một chiếc xe điện Mercedez-Benz, chiếc xe thậm chí còn không sạc vào thời điểm đó. Lính cứu hỏa phải mất tám giờ để dập tắt đám cháy, khi đó 23 người đã phải nhập viện vì ngạt khói và khoảng 140 chiếc xe bị hư
Hoa Kỳ sẽ cung cấp cho Israel 3,5 tỷ đô la để chi cho vũ khí và thiết bị quân sự, theo CNN đưa tin hôm thứ Sáu, trích dẫn những người quen thuộc với chủ đề này. Khoản viện trợ tiền tệ này được đưa ra vài tháng sau khi Quốc hội phân bổ cho Tel Aviv và là một phần của dự luật tài trợ bổ sung trị giá 14,1 tỷ đô la cho Israel mà Quốc hội đã thông qua vào tháng 4, các nguồn tin cho biết thêm. Tài trợ này về cơ bản là để Israel mua các hệ thống vũ khí tiên tiến và các thiết bị khác từ Hoa Kỳ thông qua chương trình Tài trợ quân sự nước ngoài, trong bối cảnh căng thẳng leo thang với Iran.
Bí ẩn: tàu Đài Loan bùng nổ, cháy ở cảng Hoa Lục. Một vụ nổ lớn đã xảy ra trên một tàu chở hàng neo đậu tại Cảng Ningbo Zhoushan ở Ninh Ba (Ningbo), tỉnh Chiết Giang (Zhejiang), Trung Quốc
Từ thời đại dịch, người dân Mỹ đã có thói quen mua hàng trực tuyến, tức là mua qua mạng Internet. Và cũng bùng nổ một hiện tượng mới là, khi gói hàng giao tới cửa nhà bạn, rủi ro là sẽ có một kẻ trộm rình rập, lấy mất gói hàng. Chuyện đó là bình thường. Rất bình thường. Mất thư thì ít, vì trộm thư là tội đại hình liên bang, còn mất gói hàng bình thường hơn (thí dụ, gói hàng mua qua Amazon) vì trộm gói hàng chỉ là khinh tội. Do vậy, độc giả cần phải cảnh giác.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.