Theo phóng viên Mark McDonald với bản tin từ Hà Nội và được báo San Jose Mercury News đăng hôm Thứ Hai, thì “một cuộc cách mạng kinh tế đang xảy ra...” khi nhận định về buổi lễ trong Bộ Thương Mãi CSVN loan báo về hiệp ước này. Và ông nhận xét là kinh tế VN sẽ đổi hướng hoàn toàn.
Trong khi đó, nhà kinh doanh Trần Dũ tại Quận Cam trả lời phóng viên báo Orange County Register rằng thương ước Việt Mỹ chắc chắn có nhiều ảnh hưởng tới nền thương mại của vùng Orange County nói riêng và phần nào việc buôn bán của người Việt trên toàn nước Mỹ, nói chung.
Ông Trần Dũ, một thương gia rất quen thuộc ở Orange County, chủ nhân của 3 siêu thị lớn trong vùng, có tuyên bố với báo Register rằng sẽ có nhiều thay đổi khi có sự buôn bán trực tiếp giữa Việt nam và Hoa kỳ.
Ông nói rằng ít nhứt sẽ có từ 25 tới 30% hàng hóa trong các siêu thị của ông sẽ từ Việt mam tới một khi bản thương ước được thi hành. Hiện nay ông còn phải mua đường vòng, hàng từ Việt Nam qua một hãng đại lý ở Thái Lan rồi mới vào Mỹ được.
Và ông nhấn mạnh rằng điều đó sẽ có lợi cho người tiêu thụ vì họ sẽ thấy giá cả sẽ hạ xuống tới 25%.
Ông Dunson Cheng, một chủ nhân ngân hàng ở California thì hy vọng rằng sẽ mở một chi nhánh của ngân hàng ông ở Việt nam. Ông nói: “Với 77 triệu dân, Việt nam là một trong những quốc gia lớn nhứt ở Đông Nam Á, có nhiều tài nguyên, dân chúng thì thông minh và cần cù. Tôi không thấy có lý do gì để cho Việt nam không trở nên tốt được”.
Về phía người Mỹ, ông Richard Drobnick, giám đốc Trung tâm doanh nghiệp quốc tế của trường Đại học Nam Cali cho rằng bản thương ước sẽ tăng gia thương mại giữa hai bên bờ Thái bình dương nhưng ông không hy vọng sẽ có một sự đổ xô vào Việt nam của các doanh nhân người Mỹ. Bởi vì nơi đây làm ăn vẫn còn chưa dễ.
Luật Sư Trần Thái Văn nhận xét, “Hiệp ước mậu dịch là điều tất yếu, nhưng chúng ta vẫn phải áp lực và nêu ra các vấn đề nhân quyền và dân chủ làm mục tiêu tranh đấu.”
Ý KIẾN CỦA CÁC NHÀ ĐẦU TƯ NGOẠI QUỐC
Hôm thứ hai, các nhà đầu tư ngoại quốc đã đón nhận các tin tức nói rằng Việt nam và Hoa kỳ đã đạt tới được một thỏa hiệp về nguyên tắc của hiệp ước thương mại một cách phấn khởi, nhưng cũng cảnh cáo rằng điều đó chưa giải quyết hết được các khó khăn chồng chất của Việt nam.
Cũng giống như có một sự phấn khởi nào đó hồi tháng 2 năm 1994, khi Hoa kỳ bãi bỏ lịnh cấm vận đối với Việt nam, người ta có một thái độ chờ và xem về kết quả của bản thương ước như thế nào.
Một luật sư quốc tế nói: “Khi việc cấm vận được bãi bỏ, nhiều người hy vọng rằng đô la sẽ từ trên trời rơi xuống. Bây giờ thì người ta hiểu biết hơn và những kỳ vọng sát với thục tế (ở dưới đất hơn).
Nhưng phần lớn các nhà quan sát cho rằng khi đạt tới được một thỏa hiệp về thương mại với Hoa kỳ, CSVN đã tự cam kết mình vào một thay đổi căn bản nhứt từ khi họ đưa ra chính sách đổi mới cách đây 13 năm.
Ông Roger Barlow, chủ tịch Nhóm Doanh nhân Anh quốc ở Hà nội tuyên bố “chúng tôi chào mừng việc đó như một dấu mốc quan trọng. Nếu thương ước được chuẩn nhận thì diều đó có nghĩa thật sự là Việt nam đang đi trên con đường tiến tới Tở chức Thương Mại Quốc tế (WTO).”
Giám đốc một công ty thương mại ở Hongkong cho rằng đây là một điểm tích cực, nưửng nó sẽ không thay đổi gì về bước đi của nền kinh tế Việt nam. Để có thể khuyến khích các nhà đầu tư ngoại quốc, tất cả các vấn đề cũ cần phải được giải quyết. Những vấn đề đó gồm có bộ máy thư lại “mê hồn trận”, việc không có sự trong sáng trong tư pháp và tài chánh và những hạn chế về lao động.
Một số các nhà quan sát khác cho rằng họ rất dè dặt về khả năng của Việt nam để giữ các lời hứa của mình và đưa ra việc thương thuyết với các đối tác Việt nam trong việc xây dựng các công ty hổn hợp để chứng minh.
Ngoài ra cũng có dư luận cho rằng các công ty quốc doanh Việt nam khó lòng có thể xuất cảng được gì nhiều sang Hoa kỳ vì cách làm ăn thua lỗ của họ.
CÁC VIỄN ẢNH CẤP THỜI
Ngoài những ý kiến dè dặt nói trên cũng có những viễn ảnh tươi sáng cho các công ty và nhà đầu tư ngoại quốc ở Việt nam. Ông Chris Jelzer, đại diện cho công ty làm giày thể thao Nike ở Việt nam, cho biết rằng khi hiệp ước thương mại Mỹ Việt được thi hành thì số giày mà công ty Nike xuất cảng sang Mỹ sẽ tăng lên nhiều.
Hiện Nike sản xuất 20 triệu đôi giày mỗi năm trong 5 xưởng may ở Việt nam, trị giá trên 400 triệu mỹ kim.
Đối với ông Fred Burke thì có hai nhà đầu tư Mỹ hiện đang ở Việt nam dự tính phát triển việc may các đồ trẻ em và bàn ghế, đồng thời ông cũng cho rằng nhiều công ty thuốc tây và software chú ý tới việc buôn bán ở Việt nam.
Cũng nên nói thêm rằng có nhiều cam kết của Việt nam trong bản thương ước cần phải nhiều năm sau mới thi hành được, ví dụ như việc giảm giá biểu quan thuế.