Bây giờ lại sắp sửa tới mùa hè, mùa nóng. Nóng quá gây loại bệnh cảm nhiệt (heat stroke). Có 2 loại: một là bệnh nhân thấy kiêt sức vì nóng và 2 là cơn nóng gây cảm nhiệt.
Khi trời nóng và nhiệt độ tăng cao dần, cơ thể bị kiệt lực và khi nóng hơn nữa sẽ bị cảm nhiệt, lên cơn đột quỵ. Bệnh nhân bắt đầu cảm thấy khó chịu, nhất là khi nhiệt độ bên ngoài lên cao tới 104 đô F.
Hiện tượng kiệt sức vì nóng không có những triệu chứng rõ rệt nhưng phần lớn do mất nước trong cơ thể. Bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi, nhức đầu và muốn ói, bắp thịt đau nhức hay bị chuột rút hoặc cơ thể bị dằn vặt, náo động. Nặng hơn nữa khiến tâm thần không bình thường, lú lẫn, có khi lên cơn kinh phong hay bất tỉnh. Vài cơ quan trong cơ thể có thể bị hư như thận bị hư, tiểu ra máu, ít đi tiểu, khó thở, v…v…Vài triệu chứng hiếm hơn như mặt tái xanh, bị ngất xỉu, chân tay sưng phù hay da nổi ngứa.
Ngoài ra, khi nóng cao hơn nữa và nếu cơ thể vẫn không đủ sức tự hạ nhiệt độ thì óc não và cột tủy sống sẽ bị hư hại và tử vong.
Những bệnh nhân bị cao huyết áp chẳng hạn cần phải thận trọng. Nhất là khi bệnh nhân phải uống thuốc cao máu hay thuốc lợi tiểu để giảm bệnh cao huyết áp. Thuốc sẽ làm bệnh nhân tiểu tiện nhiều hơn, mất nước nhiều hơn, cộng thêm mồ hôi ra quá nhiều vì trời nóng sẽ là một trong những nguyên nhân dễ gây đột quỵ . Cho nên cần phải uống nhiều nước khi trời nóng quá.
Bệnh nhân bị bệnh cường giáp trạng cũng dễ bị cảm nhiệt hay bệnh nhân trong tình trạng nhiễm trùng nóng sốt cũng dễ bị cảm nhiệt.
Vài loại thuốc khác như anticholinergics giảm khả năng cơ thể phát mồ hôi dễ bị cảm nhiêt. Thuốc sympathomimetics giảm độ nở mạch máu ngoại biên cũng có thể bị cảm nhiệt.
Vì hoàn cảnh và nhà cửa nơi sống không điều hòa được nhiệt độ xung quanh cũng dễ bị cảm nhiệt hay bị đột quỵ vì môi trường quá nóng. Bởi vậy, chúng ta phải thận trọng hơn nữa khi nhiệt độ ngoài trời lên cao quá 106 độ F.
Khi trời nóng và nhiệt độ tăng cao dần, cơ thể bị kiệt lực và khi nóng hơn nữa sẽ bị cảm nhiệt, lên cơn đột quỵ. Bệnh nhân bắt đầu cảm thấy khó chịu, nhất là khi nhiệt độ bên ngoài lên cao tới 104 đô F.
Hiện tượng kiệt sức vì nóng không có những triệu chứng rõ rệt nhưng phần lớn do mất nước trong cơ thể. Bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi, nhức đầu và muốn ói, bắp thịt đau nhức hay bị chuột rút hoặc cơ thể bị dằn vặt, náo động. Nặng hơn nữa khiến tâm thần không bình thường, lú lẫn, có khi lên cơn kinh phong hay bất tỉnh. Vài cơ quan trong cơ thể có thể bị hư như thận bị hư, tiểu ra máu, ít đi tiểu, khó thở, v…v…Vài triệu chứng hiếm hơn như mặt tái xanh, bị ngất xỉu, chân tay sưng phù hay da nổi ngứa.
Ngoài ra, khi nóng cao hơn nữa và nếu cơ thể vẫn không đủ sức tự hạ nhiệt độ thì óc não và cột tủy sống sẽ bị hư hại và tử vong.
Tình trạng cảm nhiệt hay đột quỵ vì nóng có thể do bệnh nhân hoạt động và tập thể dục quá độ trong môi trường nóng nực quá. Cơ thể không đủ sức chống đỡ mất nước.
Có 4 cơ nguyên cơ thể chúng ta chuyển nhiệt: Nguyên nhân thứ nhất là do hiện tượng phóng xạ. Nói ra thì khó tin nhưng thực sự con người có thể chuyển nhiệt sang những làn sóng điện từ trường khiến những sóng nhiệt thoát ra khỏi cơ thể, vào những môi trường xung quanh. Thứ 2 là hiện tượng bay hơi biến từ thể nước sang thể hơi. Như mồi hôi bay hơi khiến cơ thể giảm nhiệt. Còn 2 hiện tượng khác tên là đối lưu giảm nhiệt (convection) và dẫn truyền (conduction) cũng là những cách khiến cơ thể mất nhiệt sau 2 hiên tượng phóng xạ và bay hơi. Hiện tượng đối lưu giảm nhiệt đưa nhiệt vào không khí và vào hơi nước xung quanh cơ thể. Hiên tượng đối lưu giảm nhiệt khác hiện tượng bay hơi nước ở chỗ không chuyển nước sang hơi như hiện tượng bốc hơi từ mồ hôi. Còn dẫn nhiệt ra ngoài hoàn toàn do hiện tượng tiếp xúc vật lý.
Khi nói về bệnh nhân bị đột quỵ cảm nhiệt thì phần lớn phát hiện ở những bệnh nhân lớn tuổi khi không đáp ứng nổi tình trạng nóng quá. Cơ thể tuổi già không chịu được nhiệt độ cao hay môi trường nóng xung quanh. Khi trời nóng lại thêm ẩm thấp, da người già không thể thoát mồ hôi dễ dàng hơn người trẻ. Cho nên người già chống cự nóng khó khăn hơn người trẻ.
Những bệnh nhân bị cao huyết áp chẳng hạn cần phải thận trọng. Nhất là khi bệnh nhân phải uống thuốc cao máu hay thuốc lợi tiểu để giảm bệnh cao huyết áp. Thuốc sẽ làm bệnh nhân tiểu tiện nhiều hơn, mất nước nhiều hơn, cộng thêm mồ hôi ra quá nhiều vì trời nóng sẽ là một trong những nguyên nhân dễ gây đột quỵ . Cho nên cần phải uống nhiều nước khi trời nóng quá.
Bệnh nhân bị bệnh cường giáp trạng cũng dễ bị cảm nhiệt hay bệnh nhân trong tình trạng nhiễm trùng nóng sốt cũng dễ bị cảm nhiệt.
Vài loại thuốc khác như anticholinergics giảm khả năng cơ thể phát mồ hôi dễ bị cảm nhiêt. Thuốc sympathomimetics giảm độ nở mạch máu ngoại biên cũng có thể bị cảm nhiệt.
Vì hoàn cảnh và nhà cửa nơi sống không điều hòa được nhiệt độ xung quanh cũng dễ bị cảm nhiệt hay bị đột quỵ vì môi trường quá nóng. Bởi vậy, chúng ta phải thận trọng hơn nữa khi nhiệt độ ngoài trời lên cao quá 106 độ F.
Có những lúc nguy hiểm, bệnh nhân phải vào nhà thương cấp cứụ. Việc đầu tiên là phải quạt mạnh vào người bệnh nhân hay cho bệnh nhân tắm nước ấm. Nhiều lúc phải đặt ống cho bệnh nhân thở dễ và tìm ca’ch giảm nhiệt độ thật mau lẹ. Các bác sĩ cấp cứu thường tìm hiểu xem bệnh nhân có thể bị hư hại cơ quan nào trong cơ thể như thử máu, thử nước tiểu, chụp hình cắt lớp đầu. Khi ra khỏi bệnh viện, bệnh nhân vẫn tiếp tục phải điều trị tăng nước cho cơ thể. Không nên uống cà phê hay rượu bia, vì bệnh nhân sẽ bị mất nhiều nước hơn nữa.
Những cách phòng ngừa căn bản khác chống nhiệt, nhất là cho người già còn bị bệnh tật thêm, là nên ở trong nhà có máy lạnh. Bệnh nhân mặc quần áo nhạt mầu, không nên mặc quần áo chật quá. Nên tắm nước lạnh thường xuyên.
Lực sĩ không nên tập thể dục quá độ trong môi trường nóng quá. Lực sĩ phải uống nhiều nước!
Tóm lại, đối với những người còn trẻ, ít tuổi, nếu lỡ bị cảm nhiệt (heat stroke), nhưng nếu biết trị đúng cách, sẽ hy vọng thoát khỏi tử thần (90%). Còn nếu người già mà bị cảm nhiệt, chỉ hy vọng thoát chết, 50%. Nên tham khảo bác sĩ gia đình nếu cần.
Chúng ta nhớ lại mùa hè năm ngoái, rất nhiều người Pháp và người Anh, cũng như một số người già ở các nước khác bên Âu Châu, đã bị tử vong vì cảm nhiệt.
Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.
Gửi ý kiến của bạn
