Việc thuốc trị béo phì Zepbound mới được thông qua đã bổ sung thêm lựa chọn cho các loại thuốc giúp giảm cân, nhưng nó cũng đi kèm với những thách thức về chi phí và khả năng tiếp cận, giống như các loại thuốc giảm cân khác trong cùng nhóm.
Các loại thuốc trong nhóm này gồm chất chủ vận (agonists), hay chất bắt chước các hormone tự nhiên trong ruột có ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất của cơ thể và tín hiệu đói phát ra từ não. Nhưng các loại thuốc đã được chuẩn thuận, các phiên bản tổng hợp của các hormone này, là những phân tử có kích thước lớn nên quá trình sản xuất khá tốn kém và mất thời gian. Điều này khiến cho thuốc có giá cả đắt đỏ và ngày càng khan hiếm. Hơn nữa, hầu hết các loại thuốc này đều là thuốc tiêm chứ không phải thuốc uống, và thường phải được bảo quản lạnh. Với hơn 4 trên 10 người Mỹ – và gần 2 tỷ người trên toàn thế giới – bị ảnh hưởng bởi bệnh béo phì, những loại thuốc mới giúp điều trị căn bệnh mãn tính đang phát triển nhanh nhất thế giới đang phải đối mặt với thách thức về chi phí và khả năng tiếp cận.
Ngoài khâu sản xuất phức tạp, số lượng thuốc giảm cân trên thị trường cũng không nhiều, khiến cho giá cả bị đẩy lên cao vì không cần phải cạnh tranh. Trong khi đó, nhiều chương trình bảo hiểm y tế tư nhân chưa bao gồm chi phí cho các loại thuốc trị béo phì. Cũng có nhiều nhà nghiên cứu đang phát triển thuốc trị béo phì dạng thuốc uống với giá rẻ hơn, nhưng chúng vẫn chưa được sẵn sàng để có thể đệ trình lên Cơ Quan Kiểm Soát Thực-Dược Phẩm. Hiện nay, các loại thuốc uống có hiệu quả không bằng các loại thuốc tiêm.
Tuy nhiên, có khoảng 6 loại thuốc đã vượt qua các thử nghiệm lâm sàng, và một số trong đó sẽ được FDA đánh giá chấp thuận trong vài năm tới.
Một loại thuốc đang được phát triển và thu hút sự chú ý là orforglipron, loại thuốc giống như thuốc chủ vận đã được chuẩn thuận nhưng có phân tử nhỏ hơn, giúp sản xuất dễ dàng hơn và giá thành rẻ hơn. Orforglipron cũng là thuốc uống, không cần bảo quản kỹ như thuốc tiêm. Mặc dù chỉ mới bước vào thử nghiệm giai đoạn 3, nhưng hiệu quả của orforglipron trong thử nghiệm giai đoạn 2 cho thấy đây hứa hẹn sẽ là một lựa chọn dễ tiếp cận hơn.
Nhiều loại thuốc giảm cân mới
Tốc độ chuẩn thuận nhanh chóng cho nhóm thuốc mới này đã dẫn đến một danh sách dài với những cái tên khó nhớ. Lý do chính là FDA chuẩn thuận cùng một loại thuốc hóa học cho các tình trạng khác nhau, và các công ty đặt tên thương hiệu khác nhau cho loại thuốc dựa trên tình trạng điều trị.
Có thể nhiều người đã nghe qua Ozempic, tên của semaglutide, được dùng cho bệnh tiểu đường type 2. Cùng là hợp chất đó, semaglutide, cũng được chuẩn thuận để điều trị bệnh béo phì và có tên là Wegovy.
Một loại thuốc quan trọng khác trong nhóm này là tirzepatide, được chuẩn thuận để điều trị bệnh tiểu đường type 2 với tên Mounjaro, và là thuốc trị béo phì với tên Zepbound.
Các thử nghiệm lâm sàng cho thấy những người mắc bệnh béo phì đã giảm tới 21% trọng lượng cơ thể với liều lượng Zepbound cao nhất.
Tốc độ phê duyệt này phù hợp với nhu cầu đối với chúng, điều không theo kịp là khả năng tiếp cận các loại thuốc này, chủ yếu là do tình trạng thiếu thuốc và chi phí mắc mỏ.
Tình trạng khan hiếm Mounjaro dự kiến sẽ kéo dài đến tháng 8 năm 2024. Thuốc này có giá 1,023 MK/tháng nếu không có bảo hiểm. Đối thủ cạnh tranh của nó là Ozempic, có giá 936 MK và số lượng cũng khá hạn chế. Zepbound (cùng hợp chất với Mounjaro) và Wegovy (cùng hợp chất với Ozempic) dự kiến sẽ giúp giải quyết phần nào tình trạng khan hiếm thuốc, với giá cả cũng đắt đỏ không kém. Giá của Zepbound là 1,060 MK, còn Wegovy là 1,349 MK.
Ozempic không phải là loại thuốc đầu tiên được tung ra thị trường, nhưng là loại thuốc đầu tiên trở nên nổi tiếng sau khi nhiều ngôi sao nổi tiếng chia sẻ kết quả giảm cân của họ thành công nhờ sử dụng nó. Đây cũng là loại thuốc hiệu quả nhất khi được chuẩn thuận vào năm 2021 với tên thương hiệu Wegovy để điều trị béo phì.
Tất cả những loại thuốc này, được gọi là chất chủ vận GLP-1, đều là thuốc tiêm có thể bắt chước tác dụng của peptide-1 giống glucagon (GLP-1), một loại hormone trong ruột kích thích giải phóng insulin.
Zepbound là loại thuốc trị béo phì đầu tiên khai thác nhiều hơn một loại hormone đường ruột: nó bắt chước cả GLP-1 và polypeptide insulinotropic phụ thuộc glucose (GIP), một loại hormone khác liên quan đến quá trình trao đổi chất và đóng vai trò gây ra bệnh béo phì. Nhưng GLP-1 và GIP chỉ là hai trong số hàng loạt các hormone trong ruột ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và các quá trình trao đổi chất khác.
Khi các nhà khoa học tìm hiểu thêm về chức năng của các hormone khác trong ruột, họ cũng thử nghiệm các loại thuốc bắt chước các loại hormone đó. Nhiều loại thuốc mới đang được phát triển bắt chước hai hoặc ba loại hormone trong ruột, chẳng hạn như GLP-1, GIP và glucagon.
Các loại thuốc này hoạt động theo nhiều cách ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và tiêu hao năng lượng. Bằng cách kích thích tiết ra insulin sau khi ăn, chúng giúp giảm lượng glucose lưu thông trong máu và giảm tình trạng kháng insulin. Chúng cũng làm chậm quá trình tiêu hóa để giúp người ta cảm thấy no lâu hơn.
Ngoài ra, chúng còn kích thích đốt cháy tế bào mỡ và giảm mỡ trong gan. Cuối cùng, quan trọng nhất là chúng cũng gửi tín hiệu no đến não, nói với não rằng nó không cần và cũng không muốn bổ sung thêm calo.
Ưu điểm lớn của những loại thuốc mới này là chúng ngăn chặn phản ứng đói không phù hợp gây ra béo phì. Đối với những bệnh nhân béo phì – ngay cả khi họ đang ăn – não của họ vẫn nghĩ rằng họ đang bị đói. Tuy nhiên, với những loại thuốc mới này, “bệnh nhân không những không cảm thấy đói mà còn không còn cảm giác thèm ăn hay suy nghĩ về đồ ăn như trước đây vì não của họ không bị đói.”
Vấn đề là chúng không dễ sản xuất và giá cả cũng không mấy vừa túi. Nhưng những kết quả thử nghiệm lâm sàng từ thuốc của Wharton, orforglipron và các kết quả nghiên cứu khác, được công bố tại cuộc họp thường niên của American Diabetes Association (ADA) vào mùa hè và tại cuộc họp của Obesity Society vào mùa thu vừa qua cho thấy rằng các nhà nghiên cứu đang tìm cách giải quyết những trở ngại đó.
Các loại thuốc mới sắp tới sẽ cố gắng cải thiện những loại thuốc hiện có theo ba cách; nhiều tác động hơn lên nhiều loại hormone trong ruột hơn để tăng cường tác dụng điều trị; một số là thuốc viên, dễ bảo quản và tiếp cận hơn. Cuối cùng, một số loại thuốc uống đang được phát triển, như của Wharton, được tạo thành từ các phân tử nhỏ hơn, sản xuất dễ dàng hơn và nhanh hơn, khiến chúng rẻ hơn và ít bị khan hiếm hơn.
Novo Nordisk, công ty sản xuất Ozempic/Wegovy, đang nghiên cứu một loại thuốc mới có tên là CagriSema, kết hợp semaglutide và cagrilintide, bắt chước amylin. Trong thử nghiệm giai đoạn 2, những người tham gia mắc bệnh tiểu đường type 2 đã giảm lượng đường trong máu và giảm 16% trọng lượng cơ thể.
Các công ty dược phẩm khác cũng đang phát triển hai loại thuốc khác bắt chước GLP-1 và glucagon, một loại hormone có thụ thể trong gan. Một trong số đó là survodutide; trong thử nghiệm giai đoạn 2 của loại thuốc này, những người tham gia giảm được 15 đến 20% trọng lượng cơ thể, tùy thuộc vào liều lượng.
Loại thuốc kết hợp GLP-1 và glucagon khác là pemvidutide, đang được thử nghiệm để điều trị cả bệnh béo phì và bệnh gan nhiễm mỡ. Trong kết quả mới nhất từ cuối tháng 11, những người tham gia đã giảm 10 đến 20% trọng lượng cơ thể và gần 1/3 số người tham gia sử dụng liều cao nhất giảm cân nặng từ 20% hoặc hơn.
Tuy nhiên, giống như semaglutide và tirzepatide, tất cả các loại thuốc này đều có hiệu ứng phụ đối với tiêu hóa: buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy. Thí dụ, cứ bốn người dùng pemvidutide thì có một người bỏ thuốc vì các hiệu ứng phụ này quá mạnh.
Loại thuốc tiến bộ nhất trong số những loại thuốc cố gắng bắt chước ba loại hormone trong ruột là retatrutide của Eli Lilly, cùng công ty sản xuất Mounjaro/Zepbound.
Retatrutide bắt chước glucagon, GLP-1 và GIP kết hợp. Những người tham gia sử dụng liều cao nhất đã giảm được khoảng 24% trọng lượng cơ thể, nhiều nhất so với bất kỳ loại thuốc giảm cân nào cho đến nay và ngang ngửa với một số loại phẫu thuật giảm cân.
Một trong những loại thuốc uống cho thấy hiệu quả cao nhất đối với bệnh béo phì là thuốc semaglutide dạng uống của Novo Nordisk với liều lượng cao hơn Rybelsus hiện tại của họ. Nó đã chứng minh là giúp trọng lượng cơ thể giảm 15%, nhưng công ty chưa đệ trình lên FDA để xin chuẩn thuận.
Những người tham gia thử nghiệm orforglipron, loại thuốc mà nhóm Wharton đang phát triển, trong thử nghiệm giai đoạn 2 đã giảm 15% trọng lượng cơ thể của họ. Hiệu quả này chỉ ở mức trung bình so với các loại thuốc khác, nhưng nó dễ sản xuất và giá cả dễ chịu hơn.
Nhìn chung, việc tìm ra loại thuốc hiệu quả, ít hiệu ứng phụ, và giá cả phải chăng vẫn là mục tiêu hàng đầu. Các nhà nghiên cứu hy vọng các loại thuốc mới sẽ mở ra nhiều lựa chọn hơn cho người béo phì, tạo ra cơ hội để giảm giá thành và tăng khả năng tiếp cận. Tuy nhiên, bệnh béo phì không phải là một vấn đề đơn giản. Mỗi người có những yếu tố riêng biệt, từ đó cần có giải pháp điều trị cá nhân hóa. Điều này tạo ra một thách thức lớn trong việc tìm ra giải pháp hiệu quả cho từng trường hợp cụ thể.
Nghiên cứu về các loại thuốc chống béo phì không chỉ mở ra một cánh cửa mới trong điều trị béo phì mà còn đặt ra thách thức về việc tìm ra giải pháp hiệu quả và phù hợp với mỗi cá nhân, đòi hỏi sự tiếp tục nỗ lực và nghiên cứu sâu hơn.
Nguồn: “New obesity drugs are coming. Here's how they could change everything” được đăng trên trang nationalgeographic.com.
Gửi ý kiến của bạn