Hôm nay,  

Khoảng cách giàu nghèo trong nước Mỹ - Phần 3

26/07/201910:00:00(Xem: 4235)

Phần 1 và 2 của loạt bài này phát họa các nguyên nhân xã hội khiến khoảng cách giàu nghèo tăng vọt nhanh chóng tại Mỹ. Phần 3 sẽ phân tích tại sao hố sâu giàu nghèo lại khiến kinh tế mất thăng bằng sinh ra khủng hoảng. 

Người viết xin bắt đầu với một thí dụ cho dễ hiểu: giả sử 1 tỷ USD tập trung vào một tỷ phú thì họ có thể mua 20 chiếc Lamborghini vô cùng đắt giá. Nhưng nếu chia đều ra cho 10 ngàn gia đình thì hy vọng bán được 10 ngàn chiếc Toyota cho mỗi hộ, tức là tạo ra công ăn việc làm và thêm hãng xưởng trong xã hội.
Nói cách khác, tiền của nếu tập trung vào thiểu số giàu dù xài sang đi chăng nửa nhưng mức tiêu thụ tổng hợp trong một quốc gia (total consumption) vẫn không thể bằng khi chia đều ra cho nhiều người. Cho nên tiền của tập trung chỉ có cách xử dùng vào hai chổ còn lại: đầu tư hay tiết kiệm (để so sánh thì nhà nghèo có đồng nào xài đồng nấy thì lấy đâu mà đầu tư hay tiết kiệm.)
Như đã viết phần trên, tiền của tập trung khiến nhu cầu tiêu thụ của toàn xã hội giảm nên cơ hội đầu tư trực tiếp vào hảng xưởng cũng theo đó trở nên khan hiếm, cho nên khoảng còn lại phải dành để tiết kiệm. Nhưng tiết kiệm không sanh lời nên mức thặng dư này lại được dùng vào các phương tiện đầu tư gián tiếp như chứng khoán, và đầu tư phi sản xuất như địa ốc tạo thành bong bóng. Bong bóng phình to khi giá trị của đồ vật được bơm lên một cách giả tạo trong khi lương bổng và nhu cầu tiêu thụ không tăng theo kịp để làm nền tảng.
Riêng ở Mỹ tiền của thặng dư được dùng một phần để đầu tư trong nước vào các công ty điện toán (Amazon, Apple, Facebook, Google) ở Hoa Kỳ, phần còn lại mang ra ngoại quốc đầu tư vào hảng xưởng ở Trung Quốc, Mexico v.v… Lý do vì công nghệ điện toán lời nhiều nhưng chỉ dùng ít nhân công với trình độ giáo dục thật cao nên thích hợp với các nước tiên tiến; trong khi hàng hóa sản xuất hàng loạt cho tiêu thụ như quần áo, xe hơi v.v… thì đem ra ngoại quốc để xử dụng nguồn nhân công rẻ đồng thời đáp ứng nhu cầu tiêu thụ tăng vọt tại các nước đang mở mang. Cho nên các tập đoàn tư bản đa quốc gia lời nhiều, GDP tăng trưởng cho dù nhu cầu thuê mướn người lao động giảm và mức lương của giới thợ thuyền bị trì trệ.
Nhưng thặng dư vẫn còn sau khi đã đầu tư trực tiếp vào các công ty điện toán tại Hoa Kỳ và cơ xưởng sản xuất ở ngoại quốc, nên khoảng còn lại được bơm vào địa ốc và chứng khoáng. Ở Mỹ có thêm một ngoại lệ khi tiền tiết kiệm của nước ngoài (Trung Quốc, Nhật, Saudi Arabia, Việt Nam v.v…) lại gởi sang Hoa Kỳ vì xem đây là chốn tích trữ an toàn khi chọn mặt gởi vàng (!) Kết quả là số tiền tiết kiệm khổng lồ từ cả trong và ngoài nước tồn động lại không đủ chổ thoát nên bơm thành bong bóng tín dụng cho địa ốc năm 2004-2008, rồi lại đẩy giá nhà và chứng khoáng tăng nhanh từ năm 2012 đến nay.


Xin nhấn mạnh một điểm rằng trong loạt bài này khái niệm “tiết kiệm” (savings), hay nói đúng hơn là tập trung tư bản (capital accumulation), được mở rộng dần dần: bắt đầu từ ý nghĩa hẹp với khoảng cách giàu nghèo giữa 1% và 99% còn lại; mở rộng ra tiết kiệm bao gồm các quỹ đầu tư (brokerage accounts, mutual funds, etfs, money markets), hưu trí (pension, 401K, IRA) và bảo hiểm; sau cùng là tiết kiệm ở cấp độ quốc gia (sovereign funds, US debt to foreign countries, v.v…) Vì mở rộng như vậy nên rất khó phân biệt giữa chủ đề khoảng cách giàu nghèo và đầu tư của giới trung lưu hay nước ngoài, nhưng tựu trung vẫn là điều mà nhiều chuyên gia kinh tế gọi là savings glut - tức là tiết kiệm dư thừa quá đáng trên toàn cầu dẫn đến tình trạng phân phối tư bản mất hiệu quả (capital misappropriation). Đây là một vấn đề phức tạp mà người viết sẽ tìm cách trình bày cho dễ hiểu trong một bài sau.
Vì gọi là “savings glut” nên có hiểu lầm cho rằng tiết kiệm là xấu trong khi tiêu thụ mới tốt. Để tránh sự lệch lạc này có lẻ nên dùng cụm từ “excessive accumulation of capital” tức là tình trạng tập trung tư bản quá đáng vào sẽ dẫn đến mất quân bình trong cả xã hội và kinh tế. Thiểu số đó ở Mỹ là giới 0.1% và 15%, còn tại Trung Quốc là 300 triệu người sống ở vùng duyên hải và nhà nước cộng sản (nhà nước dư tiền trong khi 700 triệu người dân còn nghèo khổ.)
Một sai lầm khác khi kết luận rằng tài sản cần được chia đều thì tiêu thụ mới tăng, theo đó sản xuất tăng để phát triển kinh tế. Nhưng nếu tài sản chia đều như trong chế độ cộng sản thì không còn động lực làm việc để làm giàu. Vốn cần phải được tập trung thì giới tư bản mới có phương tiện đầu tư vào hảng xưởng, qua đó tạo thêm công ăn việc làm và thuê mướn thêm công nhân. Thêm công ăn việc làm thì nhu cầu tiêu thụ tăng giúp cho xã hội tư bản khuyếch trương. Điểm khó là không tập trung tư bản một cách quá đáng để không tạo ra mất quân bình trong xã hội.
Bài kế trong loạt này sẽ mở rộng phân tích khoảng cách giàu nghèo trên thế giới thay vì chỉ giới hạn ở Mỹ; và mở rộng khái niệm “nhà giàu” không chỉ gồm tư bản tư nhân (capitalists) mà cả tư bản nhà nước (state capitalist), khi mà những nhà cầm quyền như tại Trung Quốc tích trữ quá nhiều tiền của trong khi một số đông dân chúng vẫn còn nghèo đói.

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
“Luật Phòng Chống tham nhũng ở Việt Nam năm 2005 nêu rõ: Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó để vụ lợi.”
Kể từ khi tổ chức khủng bố Hamas tấn công vào Israel vào ngày 7 tháng 10 năm 2023, các vụ xung đột đẫm máu xảy tại Dải Gaza cho đến nay vẫn chưa kết thúc. Nhưng gần đây, cộng đồng quốc tế còn tỏ ra lo ngại nhiều hơn khi giao tranh giữa Israel và lực lượng dân quân Hezbollah ở Lebanon đang gia tăng. Bằng chứng là sau cái chết của thủ lĩnh Hamas Ismail Haniya và thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah, tình hình càng trở nên nghiêm trọng hơn.
Trong vài tháng qua, người dân Mỹ, dù muốn hay không muốn, cũng đã có nhiều cơ hội để nhìn về một bức tranh mà trong đó có quá nhiều sự tương phản. Những mảnh ghép từ hai tầm nhìn, hai chiến lược, hai mục đích hoàn toàn khác biệt đã dần dần rơi xuống, để lộ ra hai con đường hoàn toàn khác biệt cho người Mỹ lựa chọn. Dù có một bức màn đã rơi xuống (như nữ hoàng Oprah Winfrey đã ví von) cho một thuyền trưởng bước ra, trao lại cho người dân sự hy vọng, lòng tin, trách nhiệm, thì sâu thẳm bên trong chúng ta vẫn muốn biết, những giá trị thực của một triều đại đã mang lại. Từ đó, niềm tin sẽ được củng cố.
Bi hài kịch “ngoại giao cây tre”, với hoạt cảnh mới nhất là “cưỡng bức đặc xá”, đã giúp chúng ta nhận ra rằng, dẫu khác nhau nước lửa, “phóng sinh” và “hiến tế” vẫn có thể hội tụ ở ý nghĩa “triều cống” khi phải chiều lòng hai cường quốc ở hai đầu mút của hai hệ tư tưởng trái ngược nhau. Để đẹp lòng bên này thì phải nhẫn tâm “hiến tế”, mà để làm hài lòng bên kia thì phải diễn tuồng “phóng sinh” để có một dáng dấp khai phóng, cởi mở. “Chiến lược ngoại giao” này, phải chăng, là một trò chơi “ăn bù thua” mà, diễn đạt bằng ngôn ngữ toán học của Game Theory, là có tổng bằng không?
Trận Điện Biên Phủ kết thúc vào hôm 7 tháng 5 năm 1954. Bẩy mươi năm đã qua nhưng dư âm chiến thắng, nghe chừng, vẫn còn âm vang khắp chốn. Tại một góc phố, ở Hà Nội, có bảng tên đường Điện Biên Phủ – cùng với đôi dòng chú thích đính kèm – ghi rõ nét tự hào và hãnh diện: “Tên địa danh thuộc tỉnh Lai Châu, nơi diễn ra trận đánh quyết liệt của quân và dân ta tiêu diệt tập đoàn cứ điểm thực dân Pháp kéo dài 55 ngày đêm”.
JD Vance đã chứng tỏ một “đẳng cấp” khác, rất “Yale Law School” so với thương gia bán kinh thánh, giày vàng, đồng hồ vàng, Donald Trump. Rõ ràng, về phong cách, JD Vance đã tỏ ra lịch sự, tự tin – điều mà khi khởi đầu, Thống đốc Walz chưa làm được. Vance đã đạt đến “đỉnh” của mục tiêu ông ta muốn: lý trí, ôn hoà, tỉnh táo hơn Donald Trump. “Đẳng cấp” này đã làm cho Thống Đốc Tim Walz, người từng thẳng thắn tự nhận “không giỏi tranh luận” phải vài lần phải trợn mắt, bối rối trong 90 phút. Cho dù hầu như trong tất cả câu hỏi, ông đã làm rất tốt trong việc phản biện lại những lời nói dối của JD Vance, đặc biệt là câu chất vất hạ gục đối thủ ở phút cuối: “Trump đã thua trong cuộc bầu cử 2020 đúng không?” JD Vance đáp lại câu hỏi này của Tim Walz bằng hàng loạt câu trả lời né tránh và phủ nhận sự thật. Và dĩ nhiên, rất “slick.” “Trump đã chuyển giao quyền lực rất ôn hoà.” Cả thế giới có thể luận bàn về sự thật trong câu trả lời này.
Phải nhìn nhận rằng chuyến đi đầu tiên của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đến Mỹ đã được giới chức ngoại giao Việt Nam thu xếp để ông gặp được nhiều lãnh đạo, xem như xã giao ra mắt để hợp tác, hỗ trợ Việt Nam trong nhiều lãnh vực trong tương lai. Bài diễn văn của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm trước diễn đàn Liên Hiệp Quốc chỉ lặp lại các chính sách đối ngoại của Hà Nội, nên không được truyền thông quốc tế chú ý nhiều như các diễn văn của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, là đại diện cho những quốc gia trực tiếp liên can đến các xung đột ở Trung Đông, ở Ukraine mà có nguy cơ lan rộng ra thế giới. Ông Lâm mới lên làm chủ tịch nước kiêm tổng bí thư Đảng Cộng sản được vài tháng, sau khi Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời, nên ông muốn dịp đến Liên Hiệp Quốc là dịp để thể hiện vai trò lãnh đạo của mình và nhấn mạnh đến chính sách ngoại giao du dây của Hà Nội.
Sự bất mãn lan rộng với các hệ thống thuộc chủ nghĩa tư bản hiện tại đã khiến nhiều quốc gia, giàu và nghèo, tìm kiếm các mô hình kinh tế mới. Những người bảo vệ nguyên trạng tiếp tục coi Hoa Kỳ là một ngôi sao sáng, nền kinh tế của nước này vượt xa châu Âu và Nhật Bản, các thị trường tài chính của nước này vẫn chiếm ưu thế hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, công dân của nước này cũng bi quan như bất kỳ công dân nào ở phương Tây.
Sau 38 năm quyết định “đổi mới hay là chết” (1986-2924) CSVN vẫn còn là quốc gia do một đảng độc quyền lãnh đạo; không có bầu cử tự do; không cho lập đảng đối lập và không có báo chí tư nhân. Vì vậy, những khẩu hiệu “nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân”, hay “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” được Đại hội lần thứ X khẳng định là những khoe khoang nhàm chán...
Việc Donald Trump được gần phân nửa người Mỹ chấp nhận và ủng hộ trong những năm gần đây đã khiến nhiều người trí thức trong xã hội Hoa Kỳ đặt câu hỏi về sự tồn tại của “human decency”, hay dịch nôm na là “sự đàng hoàng, sự tử tế, đạo đức nhân tính của con người”. Liệu xã hội ngày nay đã hạ thấp chuẩn mực “đàng hoàng”, hay có thể nào sự đàng hoàng, tử tế giờ đây không còn là một nhân tính cần thiết trong giá trị nhân bản? Dĩ nhiên trong mỗi xã hội, mỗi người có mỗi “thước đo” riêng về mức độ của “đàng hoàng”, nhưng từ ngữ tự nó phải phần nào nói lên một chuẩn mực nhất định. Theo một số tự điển tiếng Việt, chúng ta có thể đồng ý rằng: 1. Đàng hoàng là một tính từ tiếng Việt mô tả cuộc sống đầy đủ, đáp ứng được các nhu cầu chung của xã hội. Ví dụ: cuộc sống đàng hoàng, công việc đàng hoàng, nhà cửa đàng hoàng. 2. Đàng hoàng còn được dùng để chỉ những biểu hiện về tính cách mẫu mực, hay tư cách con người tử tế đáng được coi trọng.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.