Hôm nay,  

Trang Sử Việt: Cao Bá Quát

11/03/201600:01:00(Xem: 6083)
CAO BÁ QUÁT
(1809 - 1855)
.
Cao Bá Quát quê huyện Gia Lâm, Bắc Ninh. Tự Chu Thần, hiệu Cúc Đường, biệt hiệu Mẫn Hiên. Ông là anh em sinh đôi với Cao Bá Đạt. Ông và Nguyễn Văn Siêu là bạn thân, cả hai đều giỏi văn thơ nên có câu “thần Siêu, thánh Quát”. 
.
Năm 1831, ông đỗ kỳ thi Hương, năm 1832 thi Hội bị hỏng, Sau đó, ông thi Hội mấy lần nữa cũng bị hỏng nên bực bội không đi thi nữa. Năm 1841, ông đã 32 tuổi, quan Tri phủ Bắc Ninh tiến cử với triều đình, ông được phong chức Hành tẩu bộ lễ.       
.
Năm 1841, Cao Bá Quát làm Sơ khảo trường thi Thừa Thiên. Thấy một số bài thi hay nhưng có chỗ phạm trường quy (phạm húy), ông bàn với bạn đồng sự là Phan Nhạ chữa lại bài thi gồm 24 quyển. Viện Đô sát là Hồ Trọng Tuấn đàn hặc: Quát và Nhạ phải tội xử tử. Vua Thiệu Trị ân giảm khỏi  xử tử giam lại đợi lệnh. Sau gần 3 năm bị giam cầm khổ sở, ông được triều đình tạm tha nhưng phải đi xuất dương làm việc để lấy công chuộc tội, trong phái bộ do Đào Trí Phú làm trưởng đoàn. Đoàn người Đào Trí Phú đi sang Batavia (Indonesia) với mục đích chính là đem đường bán cho nước ngoài để mua về những hàng xa xỉ cho triều đình. Vào tháng 8 năm 1844, đoàn thuyền của phái bộ về đến Việt Nam.  
.
Năm 1844, Cao Bá Quát được phục chức ở bộ Lễ, sau đấy bị sa thải. Năm 1847, ông được triều đình bổ làm ở Viện Hàm Lâm. Ông có dịp kết thân với một số thi nhân nổi tiếng: Nguyễn Hàm Ninh, Đinh Nhật Thận, Nguyễn Phúc Miên Thẩm, Nguyễn Phúc Miên Trinh... và ông tham gia Mạc Vân Thi xã do hai vị hoàng thân Thẩm và Trinh sáng lập.
.
     Chuyện kể vào thời vua Tự Đức, một hôm có hai vị quan cãi cọ rồi lại đấm đá nhau, lúc đó có Cao Bá Quát nhìn thấy. Vua bảo ông làm sớ trình để vua xét xử. Ông tâu:
..
Nguyên văn                                         Nghĩa là 
Bất tri lý hà?              Chẳng biết làm sao?
Lưỡng tương đấu khẩu.       Hai bên cãi nhau.
Bỉ viết cẩu,                Bên này bảo chó,
Thử diệc viết cẩu.      Bên kia cũng chó.
Bỉ thử giai cẩu,          Hai bên đều chó, 
Dĩ tương đấu ẩu.        Rồi họ đánh nhau.
Nguy tai nguy tai,         Nguy thay, nguy thay,
Thần cụ thần tẩu.”        Thần sợ, thần chạy.
.
    Cao Bá Quát đã công khai “mắng xéo” mấy quan cãi cọ vừa rồi là “chó” ngay ở trước mặt nhà vua mà không sợ bị tội “khi quân”! Cao Bá Quát quả là tài tình và quá bạo?!
.
      Năm 1850, triều đình cử  ông đến Sơn Tây làm Giáo thọ ở phủ Quốc Oai. Sau đấy, ông về quê chịu tang cha và xin từ chức vì chán nản chức Giáo thụ. 
Mùa hè năm 1854, nhiều tỉnh miền Bắc gặp đại hạn và nạn châu chấu làm cho mùa màng mất sạch, nhân dân nghèo đói. Cao Bá Quát bèn vận động một số sĩ phu và các thổ hào ở các vùng Quốc Oai, Vĩnh Phúc, Cao Bằng, Lạng Sơn... cùng tôn Lê Duy Cự làm minh chủ, Cao Bá Quát làm quốc sư, họp với thổ mục Sơn Tây là Đinh Công Mỹ và Bạch Công Trân, giương cờ chống lại triều đình tại Mỹ Lương thuộc vùng Sơn Tây. 

.
Trong thời gian chuẩn bị khởi nghĩa, có người tố cáo nên kế hoạch bị lộ. Trước tình thế cấp bách, Cao Bá Quát buộc phải phát lệnh tấn công vào cuối năm 1854. Buổi đầu, ông cùng các thổ mục ở Sơn Tây đem lực lượng đánh phủ Ứng Hoà, huyện Thanh Oai, huyện Tam Dương, phủ Quốc Oai, Yên Sơn... đã giành được một số thắng lợi, nhưng khi quân triều đình phản công mạnh mẽ thì quân nổi dậy liên tiếp bị thất bại.
.
     Đầu năm 1855, ông tuyển mộ và bổ sung lực lượng, đa số là người Mường và người Thái ở vùng rừng núi Mỹ Lương, nay là vùng đất phía Tây sông Đáy thuộc các huyện Chương Mỹ, Mỹ Đức, Lương Sơn, Kim Bôi (thuộc tỉnh Hòa Bình).          Lần thứ hai, Cao Bá Quát đem quân tấn công huyện lỵ Yên Sơn (nay là thị trấn Quốc Oai) cũng bị thất bại, với khoảng 100 người bị chết trận, 80 người bị bắt. Việt Nam sử lược, trang 648, ghi: “Tháng chạp năm đấy, Phó lãnh binh Sơn Tây là Lê Thuận bắt được Cao Bá Quát đem về chém... Lê Cự còn quấy rối mấy năm sau mới dẹp yên”. 
.
Trong khi dẫn ra pháp trường, ông còn ngâm thơ châm chọc vua: 
.
“Một chiếc cùm lim chân có đế
 Đôi vòng xích sắt bước còn vương”. 
 .
     Mặc dù, các tác phẩm của Cao Bá Quát đã bị triều đình  cho thu đốt, cấm tàng trữ và lưu hành, nhưng đã tìm được trên: 1300 bài thơ, 20 bài văn xuôi và 10 bài viết theo thể ký hoặc luận văn với 10 truyện ngắn viết theo thể truyền kỳ. 
- Chữ Nôm: Có một số bài hát nói, thơ thất ngôn bát cú. 
- Chữ Nho: Số lượng thơ nhiều hơn, được tập trung trong các tập: Cao Bá Quát thi tập. Cao Chu Thần di thảo. Cao Chu Thần thi tập. Mẫn Hiên thi tập. 
 .
 *- Thiết nghĩ: Cao Bá Quát khi làm quan, muốn đem tài năng giúp nước yên dân, nhưng không thể thi thố. Nên ông tự vùng vẫy để thay đổi vận nước. Tâm tư ông mong an bang tế thế; ý thơ của ông đã mạnh mẽ tin vào ý chí và tài năng của mình. Trong bài thơ “Núi cao trăng sáng”, ông thổ lộ:
  .
   “Núi kia tạc để chữ đồng 
Trăng kia nhớ mặt anh hùng này chăng?!”
.
     Cao Bá Quát còn là một nhà thơ trữ tình với một bút pháp điêu luyện. Thi tài của ông "ứng khẩu thành chương", cấu kết mạch lạc, sâu sắc, tâm hồn chứa chan thắm đượm thật sự vào hồn thơ. 
Trong thơ ông có màu sắc lãng mạn, ngang tàng. Tuy nhiên có khi cũng ngậm ngùi, từ đấy loé ra tia phân cực mỉa mai lẫn lạnh lùng. Ngược lại, những bài viết về quê hương, thì ông lại sử dụng rất nhiều tiết điệu thắm thiết tình quê. 
.
Trong bài thơ “Đến làng Đông Du, đêm ngủ dỗ” đã nói lên tình cảm son sắt lẫn ngậm ngùi của ông: 
.
        “Đầu sông đứng ngóng quê hương
Quê hương đâu phải dặm trường xa xôi, 
Cớ sao mãi chẳng tới nơi, 
Vừa đi vừa đứng bồi hồi làm sao?!”
     .
     Cảm mộ: Cao Bá Quát
 .
Gẫm Cao Bá Quát, chí hiên ngang
Tạo hóa trớ trêu, khéo phũ phàng?! 
Nghiền ngẫm văn thơ, đều súc tích 
Xông pha trận mạc, lắm gian nan!
Thương dân khốn khổ, lòng xa xót
Trông nước điêu linh, dạ xốn xang!
Đi đến pháp trường, luôn dõng dạc
Ngâm thơ cười cợt, chẳng than van!
.
Nguyễn Lộc Yên


.
.

Ý kiến bạn đọc
11/03/201618:09:54
Khách
Nếu đã nói về cả cuộc đời của Cao Bá Quát, thì không thể không đọc lại 2 câu thơ bất hủ của ông xướng lên trước khi đầu bị chém:

"Ba hồi trống dục, đù cha kiếp
Một nhát gươm bay, đéo mẹ đời"

Như thế mới diễn tả được bản chất độc đáo của con người có một không hai này.

San Diego, Hoa Kỳ
Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Mới đấy mà đã 20 năm kể từ khi đảng CSVN cho ra đời Nghị quyết 36 về “Công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài” (26/03/2004-26/03/2024). Nhưng đâu là nguyên nhân chưa có “đoàn kết trong-ngoài” để hòa giải, hòa hợp dân tộc?
Cả Hiến Pháp 2013 và Luật Công An Nhân Dân năm 2018 đều quy định công an nhân dân là lực lượng bảo đảm an toàn cho nhân dân và chống tội phạm. Tại sao trên thực tế nhân dân Việt lại sợ hãi công an CSVN hơn sợ cọp?
Càng gần các Hội nghị Trung ương bàn về vấn đề Nhân sự khóa đảng XIV 2026-2031, nội bộ đảng CSVN đã lộ ra vấn đề đảng viên tiếp tay tuyên truyền chống đảng. Ngoài ra còn có hiện tượng đảng viên, kể cả cấp lãnh đạo chủ chốt đã làm ngơ, quay mặt với những chống phá Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Cộng sản Hồ Chí Minh...
Hí viện Crocus City Hall, cách Kremlin 20 km, hôm 22 tháng O3/2024, đang có buổi trình diển nhạc rock, bị tấn công bằng súng và bom làm chết 143 người tham dự và nhiều người bị thương cho thấy hệ thống an ninh của Poutine bất lực. Trước khi khủng bố xảy ra, tình báo Mỹ đã thông báo nhưng Poutine không tin, trái lại, còn cho là Mỹ kiếm chuyện khiêu khích...
Khi Việt Nam nỗ lực thích ứng với môi trường quốc tế ngày càng cạnh tranh hơn, giới lãnh đạo đất nước đã tự hào về “chính sách ngoại cây giao tre” đa chiều của mình. Được Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN), thúc đẩy từ giữa thập niên 2010, ý tưởng là bằng cách cân bằng mối quan hệ của Việt Nam với các cường quốc – không đứng về bên nào, tự chủ và thể hiện sự linh hoạt – nó có thể duy trì sự trung gian và lợi ích của mình, đồng thời tận dụng các cơ hội kinh tế do tình trạng cạnh tranh của các đại cường tạo ra
Cộng sản Việt Nam khoe có tự do tôn giáo ở Việt Nam, nhưng Hoa Kỳ và Thế giới nói “rất hạn chế”, tùy nơi và từng trường hợp. Tình trạng này đã giữ nguyên như thế trong những báo cáo trước đây của cả đôi bên. Nhưng tại sao Hoa Kỳ vẫn liệt Việt Nam vào danh sách phải “theo dõi đặc biệt”...
Đến giữa tháng 3 năm nay, hầu hết chúng ta đều thấy rõ, Donald Trump sẽ là ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng Hòa và Joe Biden là ứng cử viên tổng thống của Democrat. Ngoại trừ vấn đề đột ngột về sức khỏe hoặc tử vong, có lẽ sẽ không có thay đổi ngôi vị của hai ứng cử viên này. Hai lão ông suýt soát tuổi đời, cả hai bộ não đang đà thối hóa, cả hai khả năng quyết định đều đáng nghi ngờ. Hoa Kỳ nổi tiếng là đất nước của những người trẻ, đang phải chọn lựa một trong hai lão ông làm người lãnh đạo, chẳng phải là điều thiếu phù hợp hay sao? Trong lẽ bình thường để bù đắp sức nặng của tuổi tác, con đường đua tranh vào Tòa Bạch Ốc, cần phải có hai vị ứng cử viên phó tổng thống trẻ tuổi, được đa số ủng hộ, vì cơ hội khá lớn phải thay thế tổng thống trong nhiệm kỳ có thể xảy ra. Hơn nữa, sẽ là ứng cử viên tổng thống sau khi lão ông hết thời hạn bốn năm. Vị trí và vai trò của nhân vật phó này sẽ vô cùng quan trọng trong lần tranh cử 2024.
Không phải “học” mà là bắt, là tóm đầu, là tống cổ vào nhà giam: khi cân bằng quyền lực ở Hà Nội xáo trộn với tiền chấn rung chuyển tận Amsterdam thì cái khẩu hiệu quen thuộc của Vladimir Lenin ngày nào cũng phải được cập nhật. Không còn “Học, học nữa, học mãi” mà, táo tợn hơn, hệ thống quyền lực đang giỡn mặt Lenin: “Bắt, bắt nữa, bắt mãi”.
Câu chuyện kể từ xa xưa, rất xa xưa, là từ thời đức Phật còn tại thế: Có một người Bà La Môn rất giầu có và rất quyền thế, ông thích đi săn bắn thú vật trong rừng hay chim muông trên trời. Một hôm đó, ông bắn được một con thiên nga to đẹp đang bay vi vút trong bầu trời cao xanh bát ngát thăm thẳm trên kia. Con thiên nga vô cùng đẹp bị trúng đạn, rơi xuống đất, đau đớn giẫy và chết. Ông liền chạy tới lượm thành quả của ông và xách xác con thiên nga lộng lẫy về cho gia nhân làm thịt, làm một bữa nhậu, có lẽ.
Dù đã từ trần từ lâu, Võ Văn Kiệt vẫn được người đời nhắc đến do một câu nói khá cận nhân tình: “Nhiều sự kiện khi nhắc lại, có hàng triệu người vui mà cũng có hàng triệu người buồn”. Tôi vốn tính hiếu chiến (và hiếu thắng) nên lại tâm đắc với ông T.T này bởi một câu nói khác: “Chúng tôi tự hào đã đánh thắng ba đế quốc to”. Dù chỉ ngắn gọn thế thôi nhưng cũng đủ cho người nghe hiểu rằng Việt Nam là một cường quốc, chứ “không phải dạng vừa” đâu đấy!
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.