Xài Hay Không Xài, Cuộc Chiến Tiếp Diễn…
Vũ Linh
...có nhiều công chức lo về người vô gia cư hơn là số người vô gia cư thật sự...
Ngày năm Tháng Ba vừa qua, Nhà Nước Mỹ xém đóng cửa tiệm, cho các công chức nghỉ ở nhà và ngưng lại công tác của Nhà Nước, kể cả các cuộc hành quân trên chiến trường Iraq và Afghanistan. Chỉ vì các dân cử Cộng Hòa và Dân Chủ cãi nhau, không đạt thỏa thuận về ngân sách, đưa đến tình trạng ngân quỹ Nhà Nước hết tiền. Đúng ra là còn rất nhiều tiền, nhưng không được phép sử dụng nữa.
Vì theo luật, ngân sách mà không được Lập Pháp thông qua thì Hành Pháp không được xài.
May thay, mấy ông bà dân cử cuối cùng đồng ý gia hạn ngân sách… hai tuần. Nhà Nước tiếp tục hoạt động đến 18 Tháng Ba trong khi chờ đợi các ông bà dân cử cãi nhau tiếp. Sau đó thì… hạ hồi phân giải.
Trên căn bản, ngân sách cho niên khoá hiện thời còn có giá trị đến cuối Tháng Chín. Nhưng trong chế độ chi thu của Nhà Nước Mỹ, dù ngân sách đã được thông qua cho cả năm, nhưng việc giải ngân thì lại theo từng đợt, có khi cho từng chương trình riêng rẽ, do đó, quốc hội phải phê chuẩn rất nhiều lần trong năm. Cũng vì vậy mà phe Cộng Hòa mới có kế hoạch “chặt cẳng” kế hoạch cải tổ y tế của TT Obama bằng cách dự tính không chi tiền cho việc thi hành luật này.
Ngân sách năm nay đã được phê chuẩn trên tổng quát từ lâu. Nhưng bây giờ, sau khi phe Cộng Hòa chiếm đa số tại Hạ Viện thì thế cờ đảo ngược. Không chịu phê chuẩn gì nữa, mà đòi cắt giảm khoảng 61 tỷ (trước đây, đòi cắt 100 tỷ, bây giờ, “nhân nhượng” xuống còn 61 tỷ).
Không phải Cộng Hòa định phá đám TT Obama. Thật ra, dân Mỹ quá choáng váng với các chương trình, kế hoạch vĩ đại của TT Obama, đã bỏ phiếu bầu cho các dân cử Cộng Hòa, là những người đã hứa sẽ kềm chế lại bộ máy xài tiền Dân Chủ. Và bây giờ thì những vị dân cử này phải giữ lời hứa với cử tri, tìm mọi cách kềm chế lại TT Obama và khối Dân Chủ.
Để đạt được thỏa thuận và tránh đóng cửa tiệm, hai bên đồng ý cắt ngay khoảng bốn tỷ, phần còn lại sẽ bàn sau. Đúng theo “phong cách” của các vị dân cử, cả hai bên đều khoe là phe ta đại thắng và đối lập sợ hãi phải nhân nhượng. Thượng Nghị Sĩ Chuck Schumer của Nữu Ước, ông vua “vung tay quá trán” của phe cấp tiến, chẳng ngượng ngùng gì khi dõng dạc tuyên bố “phe Cộng Hòa đã phải chấp nhận những cắt giảm mà chúng ta đòi hỏi”. Cứ như thật!
Thật ra, trong bốn tỷ cắt giảm đó, có hai phần ba là những quà cáp đấm mõm lặt vặt không ai biết đến mà cũng chẳng ai để ý, và một phần ba là những cắt giảm do chính TT Obama đề nghị trước đây, sau khi bị chỉ trích đã tiêu xài vung vít quá đáng. Chẳng có gì quan trọng đáng tranh cãi.
Cái quan trọng là ở phần hơn 57 tỷ còn đang nằm trên thớt. Trong đó phần lớn là tiền chi trả các chương trình về cải tổ y tế, bảo vệ môi trường, năng lượng, hâm nóng trái đất… là những “con cưng” của TT Obama.
Trên nguyên tắc, các vấn đề ngân sách là thuộc phạm vi “cao cấp” mà người dân chúng ta ít khi để ý đến, vì hầu hết đều là khái niệm trên chín từng mây, với những con số không tưởng bạc ngàn tỷ mà chúng ta chẳng có cách nào mường tượng được là lớn cỡ nào. Vẫn biết là một anh công chức đi làm lãnh lương cho là ba chục ngàn một năm đi, thì anh ta sẽ phải làm việc tới hơn một triệu rưởi năm mới có được năm chục tỷ, nhưng mà một triệu rưởi năm nghĩa là gì" Ai mường tượng được"
Thế nhưng nếu nhìn vấn đề ngân sách qua lăng kính của những đóng góp cụ thể của chính chúng ta, thì sẽ thấy… toát mồ hôi.
Số tiền ngàn tỷ đó không phải trên trời rơi xuống mà đều là do chúng ta đóng góp qua đủ loại thuế má, hữu hình như vô hình, trực tiếp và gián tiếp. Rồi đến con, rồi cháu, rồi chắt,… đóng góp. Lịch sử cận đại Mỹ cho thấy thuế má từ cả trăm năm nay chỉ có tăng mà ít khi giảm, nhất là dưới thời các tổng thống Dân Chủ. Gần đây, chỉ có hai lần chúng ta thấy thuế được giảm, là do quyết định của hai tổng thống Cộng Hòa Ronald Reagan và George W. Bush.
Nếu đóng góp để có được những gì cụ thể, thật sự hữu ích như đường xá, nhà thương, tiền già, v.v.. , thì chẳng khiến chúng ta phải lo lắng cho lắm. Khổ nỗi chúng ta đóng góp tối tăm mặt mũi, để rồi khám phá ra mấy quan chức Nhà Nước vung vít tiền mồ hôi nước mắt ra bốn phương tám hướng, chẳng chút đắn đo gì. Cứ như tiền mã đốt cho người chết.
Trong cuộc tranh cãi về chi thu Nhà Nước, phe Cộng Hòa muốn đi tìm những vô lý trong cách chi thu của Nhà Nước. Họ đòi hỏi Nhà Nước phải công bố những chi tiết về cách xài tiền. Yêu cầu cơ quan kiểm toán Nhà Nước (General Accounting Office - GAO) đi điều tra dùm.
Sau mấy tháng trời làm việc, cách đây vài tuần, GAO công bố kết quả vài cuộc điều tra. Họ khám phá ra Nhà Nước đã phí phạm hàng trăm tỷ trong đủ các loại chương trình chồng chéo lên nhau.
Đại khái, chẳng hạn có tới:
- 18 cơ quan chỉ để lo chuyện thi hành các luật về an toàn thực phẩm, ví dụ như một cơ quan có trách nhiệm bảo đảm trứng gà bán ra thị trường không bị thối và được đáng hộp kỹ càng, làm như mấy bà nội trợ không biết lựa trứng khi đi chợ vậy,
- 20 cơ quan, mỗi cơ quan với vài chục người tối thiểu để lo vấn đề những người vô gia cư,
- 47 chương trình lo vấn đề thất nghiệp, kiếm việc làm hay huấn nghệ,
- 52 chương trình khuyến khích doanh nghiệp,
- 80 chương trình lo về phát triển kinh tế,
- 80 chương trình lo vấn đề di chuyển của những người khuyết tật,
- 87 chương trình lo về nâng cấp giáo dục trung và tiểu học,
- nội trong Bộ Giao Thông thôi, có năm sở hay phòng điều hành khoảng hơn 100 chương trình lo về các xa lộ, đường rầy xe lửa.
Còn rất nhiều cơ quan và chương trình khác dĩ nhiên. Và cũng không nên quên đây là những chương trình và cơ quan của chính quyền liên bang, chưa kể hàng trăm, hàng ngàn chương trình của các tiểu bang, quận hạt và tỉnh.
Chỉ kể những chương trình chồng chéo cấp liên bang thôi, thì đã có cả trăm ngàn công chức phải cùng chu toàn mỗi người một mẩu, tốn sơ sơ khoảng hơn hai trăm tỷ một năm. Tất cả đều là những công chức với lương lậu và bổng lộc cao hơn thiên hạ, và đều được bảo đảm chẳng bao giờ bị sa thải, bất kể lè phè cỡ nào. Người ta còn có cảm tưởng như có nhiều công chức lo về người vô gia cư hơn là số người vô gia cư thật sự ở Mỹ nữa.
Rồi nếu ta nhìn vào các cơ quan và chương trình này, và so sánh với thực trạng nước Mỹ, ta sẽ không thể nào không thắc mắc.
- 47 chương trình về thất nghiệp đã làm những gì khi mà vẫn còn mười lăm triệu người thất nghiệp"
- 80 chương trình lo về phát triển kinh tế đã làm những gì trong khi kinh tế vẩn èo uột từ cả mấy năm nay"
- 87 chương trình nâng cấp giáo dục trung cấp đã làm được gì khi mà học sinh Mỹ luôn luôn xếp hạng cuối bảng trên thế giới"
Cơ quan GAO đã có vài câu trả lời cho những thắc mắc này:
- Chẳng hạn, trong 18 cơ quan hữu trách về an toàn thực phẩm - tốn một năm gần 63 tỷ - không ai biết đích xác 11 cơ quan làm gì cụ thể,
- Trong 47 chương trình về thất nghiệp, thì một nửa đã chẳng có báo cáo sinh hoạt nào, và chẳng ai biết mấy ông công chức này đang làm gì,
- Bộ Quốc Phòng đã chi ra khoảng 77 tỷ với các chương trình về tin học, thông tin… nhưng chẳng khi nào theo dõi kỹ càng số tiền này đã đi đâu, dùng làm gì.
Trước nạn lạm phát chương trình và cơ quan, phản ứng bình thường của cấp lãnh đạo có trách nhiệm phải là duyệt xét cho kỹ để cắt bỏ bớt. Cái lý bình thường" Nhưng không phải là cái lý của chính quyền Obama. Giải pháp của TT Obama là… thành lập thêm vài cơ quan nữa gọi là để phối hợp hay củng cố các cơ quan hiện hữu. Ngày tám Tháng Ba vừa qua, TT Obama đề nghị thành lập thêm một cơ quan mới tại Bộ Giáo Dục, tốn 90 triệu một năm, để nâng cấp, ”hiện đại hóa” các lớp học.
Đã có 87 chương trình và cơ quan rồi, bây giờ thêm một cái nữa thì nhằm nhò gì. Thất nghiệp đang cao, cần tuyển thêm công chức chứ không có lý do gì giải tán các cơ quan trùng hợp để rồi phải sa thải công chức. Sa thải công chức sẽ mất phiếu, thêm việc cho công chức sẽ thêm phiếu. Lựa chọn dễ dàng cho các chính khách.
Chuyện Nhà Nước nướng tiền, phung phí tiền thuế của dân đóng là chuyện bình thường của tất cả mọi nước trên thế giới. Nhưng riêng tại nước Mỹ dưới chính quyền Obama này thì những phí phạm đó đã leo lên đến những mức vô lý, không tưởng.
Nhà Nước vừa công bố chỉ nội trong Tháng Hai vừa qua, thâm thủng ngân sách đã lên đến trên 230 tỷ, trong một tháng. So với chẳng hạn 160 tỷ thâm thủng cho nguyên năm 2007 dưới thời TT Bush, mà ông Obama gọi là người “vô trách nhiệm”.
Không kể những chương trình chẳng ai hiểu rõ, liên quan đến năng lượng sạch, hâm nóng địa cầu, bảo vệ môi sinh, chẳng hạn, ngay cả những chương trình cụ thể mà nhiều người cho là hữu ích hay cần thiết, như chương trình cải tổ y tế cũng bị phản đối vì tốn kém quá nhiều. Thăm dò dư luận mới nhất cho thấy luật cải tổ y tế hiện đang bị đa số chống đối liên tục từ 49 tuần qua, tức là gần đúng một năm nay. Tệ hơn nữa, hai lần luật này ra trước tòa án tại Florida và Virginia, đều bị quan tòa tuyên bố luật vi phạm Hiến Pháp. Có nhiều hy vọng luật cải tổ y tế sẽ không đi đến đâu vì khi bắt đầu được áp dụng một cách quy mô vào năm 2014 thì lúc đó, có thể Cộng Hòa đã chiếm luôn đa số tại Thượng Viện rồi, chiếm luôn cả Nhà Trắng không chừng.
Vấn đề tranh cãi ngân sách qua hạ tuần Tháng Ba sẽ tiếp tục gay gắt, và chưa ai đoán được sẽ ngã ngũ như thế nào. Cộng Hòa dựa vào kết quả đầu phiếu Tháng Mười Một vừa qua, đang và sẽ tiếp tục làm dữ, đòi cắt tứ tung. TT Obama và phe Dân Chủ thì đang cố bảo vệ những chương trình cải tổ xã hội.
Phe Dân Chủ cũng không thiếu vũ khí hay chiêu thức đối phó với Cộng Hòa. Chẳng hạn như mới đây, họ chiều theo ý Cộng Hòa, cắt giảm một số chi tiêu, như đã đề nghị cắt giảm một tỷ rưỡi trong chương trình thám hiểm không gian của NASA. Nghe thì có vẻ hợp với đòi hỏi của Cộng Hòa, thực tế là “đá giò lái” Cộng Hòa. Các chương trình NASA này nằm trong các quận hạt của mấy ông Cộng Hòa tại Florida và Texas! Cắt ngân sách là gây ảnh hưởng cho kinh tế và tăng thất nghiệp trong vùng. Mấy ông dân cử Cộng Hòa của những khu vực đó sẽ biểu quyết như thế nào" Và hai ông Thống Đốc Cộng Hòa của Florida và Texas sẽ phản ứng ra sao" Cắt hay không cắt"
Chính trị Mỹ mang nặng tính chất địa phương, nhiều khi mâu thuẫn lớn với quyền lợi của cả nước. Ông dân biểu của một khu vực có một căn cứ quân sự khổng lồ thường là được khối bảo thủ nhà binh ủng hộ, và như vậy, dù bảo thủ đến đâu, ông ta cũng khó mở miệng hô hào cắt giẳm ngân sách quốc phòng, đóng cửa căn cứ. Một ông dân biểu bảo thủ của một tiểu bang nông nghiệp miền Tây sẽ chẳng khi nào có thể đòi cắt giảm hàng tỷ tiền trợ cấp nông phẩm.
Thực tế mà nói, các khoản chi tiêu là những lợi lộc Nhà Nước đã ban ra rồi, hết sức khó thu hồi. Phe Cộng Hòa hô hào cắt giảm những quyền lợi, chương trình hay kế hoạch mà TT Obama đã ban phát sẽ thấy mà mạnh tay như đã hô hào hồi tranh cử. Cái lý bình thường là vậy: chưa có thì không sao, đã có rồi thì khó lấy lại.
Cuộc chiến xài hay không xài sẽ là vấn nạn lớn nhất trong hai năm nữa, cho đến kỳ bầu cử tới. (13-3-11)
Quý độc giả có thể liên lạc với tác giả để góp ý qua email: Vulinh11@gmail.com. Bài của tác giả được đăng mỗi Thứ Ba trên Việt Báo.
Gửi ý kiến của bạn
