Pakistan có thể có tên mới: Pakistantành...
Báo chí Mỹ đã lọt mất một cái tin rất lạ.
Thứ Sáu mùng sáu tháng 11, Phó Thủ tướng Thái Lan, Sonthi Boonyaratkalin ỡm ờ tuyên bố, rằng ông không loại bỏ trường hợp đảo chánh nếu đảng Quyền dân (PPP - People's Power Party) thắng cử trong cuộc bầu cử Quốc hội vào ngày 23 tháng tới và lập chính phủ mới. Tin rất lạ vì Sonthi Boonyaratkalin là một ông tướng, lại là ông tướng đã đảo chánh Thủ tướng Thaksin Shinawatra khi ông này đang đọc diễn văn tại Đại hội đồng Liên hiệp quốc, ngày 19 tháng Chín năm kia.
Thái Lan vừa tu chỉnh hiến pháp và trước khi dân chúng đi bầu thì một ông tướng đã hăm rằng lá phiếu người dân có thể dẫn tới đảo chánh! Nếu vậy thì soạn thảo hiến pháp và đi bầu làm chi"
Nhưng báo chí Mỹ vẫn thấy rằng tin đó không đáng kể - dầu gì chuyện đảo chánh chưa xảy ra! Vả lại, xứ Thái Lan hiếu hoà là chuyện ở xa.
Báo chí Mỹ cũng để lọt mất một cái tin rất gần.
Tổng thống Hugo Chavez đã tiến hành một cuộc đảo chánh âm thầm. Đó là cho tu chỉnh lại hơn 60 điều trong Hiến pháp để có thể tái ứng cử vĩnh viễn, quốc hữu hoá các doanh nghiệp và tiến nhanh tiến mạnh tiến vững chắc lên xã hội chủ nghĩa - dưới màu sắc Venezuela. Việc đảo chánh gây phản ứng khiến sinh viên phản đối và 80 ngàn dân xuống đường biểu tình. Rồi bị đàn áp. Đấy là biến cố mới xảy ra hôm Thứ Tư mùng bốn, mà đa số dân Mỹ không biết, vì truyền thông Mỹ không tường thuật hay bình luận gì nhiều.
Họ bận chuyện khác, là tường thuật vụ Tổng thống Pervez Musharraf khoác áo nhà binh để tự đảo chánh mình. Ông tạm ngưng áp dụng hiến pháp và tống giam các thẩm phán hay luật sư đã biểu tình chống lại chế độ độc tài tại Pakistan.
Dưới con mắt truyền thông Hoa Kỳ, vụ Pakistan mới là đáng kể.
Nó đáng kể vì cho thấy nỗi lao đao vất vả của Hoa Kỳ. Lỗi tại Bush cả! Đáng kể hơn nữa vì đấy là một vụ đảo chánh của xu hướng bảo thủ từ cánh hữu. Còn việc xây dựng xã hội chủ nghĩa bằng lựu đạn cay tại Venezuela thì dù sao vẫn là một dự án đáng yêu, chưa nên vội kết án!
Nhưng chẳng riêng gì truyền thông mà ngay chính trường Hoa Kỳ cũng có sự thiên lệch đó: có bao nhiêu chính khách hay nhà ngoại giao Hoa Kỳ đã lên tiếng về chuyện đàn áp ở Caracas" Trong khi mọi người - kể cả Tổng thống Bush - cứ nhao nhao khuyên bảo Tướng Musharraf về việc nên dứt bỏ độc tài và tôn trọng lịch trình bầu cử năm tới.
Cách nhìn thiên lệch của Hoa Kỳ đối với các vấn đề nhạy cảm như hiến pháp, bầu cử, đảo chánh hay đàn áp, v.v... khiến ta nên thận trọng khi đọc tin, lọc tin và bình nghị.
Trên đường tháo chạy năm 1947, chế độ thực dân của Anh đã đẻ ra cặp anh em song sinh là Ấn Độ và Pakistan. Song sinh mà tử thù vì là hai trái trứng khác biệt bị ép chung một bọc, do Đế quốc Anh bọc rất kỹ bằng những quyết định hành chánh bắt các sắc dân hay tôn giáo phải sống chung dưới cùng một ách thuộc địa. Ngày nay, cả hai đều là cường quốc có võ khí hạch nhân và cùng bị nguy cơ nội chiến xé nát từ bên trong.
Thiết lập chế độ dân chủ đa nguyên rất sớm, Ấn Độ chỉ bị nạn khủng bố từ các hệ phái cực đoan nhất trong nội bộ và dồn sức đối phó với Pakistan - qua hơn ba lần xung đột. Phần mình, Pakistan đã tiến được một bước là hoà giải với Ấn Độ - thành tích của Pervez Musharraf - nhưng có thể tan làm nhiều mảnh vì các sắc tộc thiểu số muốn ly khai, bằng phương pháp khủng bố.
Sáu chục năm qua, Pakistan là một cường quốc có ảnh hưởng ổn định trong thế giới Hồi giáo - trước tiên là với các nước Á Rập - nhờ khuynh hướng thế quyền thay vì thần quyền (của đạo Hồi) và sức mạnh của quân đội. Dù bất cứ đảng nào cầm quyền, quân đội Pakistan vẫn thực tế lãnh đạo và tiến hành công nghiệp hoá để hiện đại hoá xứ sở. Không có quân đội, Pakistan thực tế cũng chẳng là một xứ sở.
Nhưng, hai chuyển động lớn đã làm thay đổi tình hình. Bên trong, sự hình thành của một giai tầng trung lưu, Tây phương hoá và kêu đòi dân chủ, đã thách thức quyền lực của quân đội. Bên ngoài, hàng loạt thế lực Hồi giáo nổi lên chống lại các giá trị Tây phương, kể cả nguyên tắc dân chủ, và đòi làm thay đổi hệ thống chính trị Paksitan. Bằng khủng bố, nếu cần. Hai lực lượng này đang gây sức ép cho quân đội Pakistan từ hai hướng. Truyền thông Hoa Kỳ chỉ nhìn thấy và tường thuật sức ép của giới trung lưu, trí thức và trưởng giả thành phố, mà không nói gì đến nhiều sức ly tâm bên trong Pakistan, các trưởng lão hay tộc trưởng Hồi giáo và các nhóm khủng bố.
Nhìn từ xa, người ta chỉ cho rằng Pakistan là một xứ Hồi giáo ôn hoà nhưng hơi độc tài, như Egypt, và mong rằng xứ này, cũng như Egypt, phải cải cách để trở thành dân chủ hơn.
Vụ khủng bố 9-11 tại Mỹ làm Pakistan không thể tiến tới giải pháp lý tưởng ấy. Hoa Kỳ muốn, và ép, Pakistan phải dứt khoát diệt trừ khủng bố Hồi giáo cực đoan và mẫn cán canh chừng biên giới Afghanistan để cùng truy lùng tàn dư của chế độ Taliban và đặc công của al-Qaeda. Trong khi ấy, y hệt như tại Egypt, Hoa Kỳ cũng muốn lãnh đạo Pakistan là Tướng Musharraf phải tái lập dân chủ, tổ chức bầu cử, v.v...
Hai mục tiêu toé lửa ấy đang đưa xứ này đến khủng hoảng.
Sức ép về dân chủ hoá khiến nguyên Thủ tướng Benazir Bhutto được phép hồi hương và chuẩn bị tranh cử trong cuộc bầu cử Tháng Giêng tới đây. Và muốn dân chủ thực sự, bà Bhutto đã xuất hiện giữa đám đông trong một đám rước, trở thành mục tiêu tất yếu của quân khủng bố. Chẳng phải Tướng Musharraf hay Tổng thống Pervez mới là người e ngại bầu cử. Quân khủng bố cũng vậy!
Khi can thiệp quá sâu vào chuyện Pakistan, vì lợi ích của mình, Hoa Kỳ đã khiến lãnh đạo xứ này, trong và ngoài chính quyền, thân hay chống Musharraf, trở thành mục tiêu khó trật của khủng bố. Mỹ đã có hơn trăm ngàn quân để bảo vệ cho dân Iraq đi bầu ba lần vào năm 2005, vậy mà Hiến pháp, Quốc hội và Chính quyền của Thủ tướng Nouri al-Malaki vẫn chưa giải quyết được gì. Và chưa đạt tiêu chuẩn rất cao của Quốc hội và truyền thông Mỹ. Làm sao Pakistan có thể đạt thành tích mà dân Mỹ chỉ có trong mơ, là bầu cử tự do và dân chủ tại Pakistan"
Bầu cử tự do tại Palestine đã khiến khủng bố Hamas thắng phiếu, tại Egypt đã khiến lực lượng cực đoan - và khủng bố - Muslim Brotherhood thắng phiếu! Bầu cử tự do tại Turkey cũng khiến khuynh hướng Hồi giáo lên cầm quyền. Nếu Tướng Musharraf có nghi ngờ loại kết quả bầu cử như vậy thì mình cũng nên hiểu! Khi Tối cao Pháp viện Pakistan lại đòi phóng thích một số nghi can khủng bố thì Musharraf - và quân đội Pakistan - phải chột dạ.
Bài toán sinh tử của Pervez Musharraf chính là bài toán lý thuyết của Hoa Kỳ. Chính quyền Bush có thể sai lầm với lý tưởng ấy và đảng Cộng hoà của ông sẽ phải trả giá. Musharraf mà sai lầm thì sẽ mất mạng, sau ba lần bị ám sát hụt, và Pakistan sẽ banh làm ba mảnh. Chưa biết mảnh nào sẽ giữ được võ khí hạch nhân.