Peter Leuprecht là nhà đại diện đặc biệt về nhân quyền tại Kampuchia của Tổng thư ký LHQ Kofi Annan, nhà đại diện này trở thành một quan sát viên độc lập đầu tiên được phép gặp Ta Mok, cựu tư lệnh của chế độ Khmer đỏ sau trên 18 tháng giam giữ.
“Hai người đều rất khỏe mạnh. Đặc biệt sau khi hai người được coi như tù nhân thường (tôi giám nói như thế), điều kiện sống tại nhà tù này tù khá hơn nhiều, nhất là các điều kiện dành riêng cho Tamok. Ông ta là người khỏe mạnh nhất so với những người khác đang ở trong quân lao,” theo như lời của ông Leuprecht đã cho biết.
Về sức khỏe của Tamok theo như tin đồn là ông ta đang mắc chứng đau tim.
“Duch đã tuyên bố, tôi cho chuyện này thiệt là xấc láo, nếu LHQ muốn làm gì tôi … cái nhà tù này phải sửa lại và ráp máy điều hòa không khí, ông ta chắc chắn muốn nói châm biếm,” theo như nhà quan sát đã cho biết.
Cái quan tâm ở đây là LHQ phải tiếp tay đem ra xử vụ án đợi đã lâu ngày, thể chế của thế giới có thể gặp khó khăn để cho phạt tù tại nhà tù của Kampuchia, điều kiện tù xem ra không giống như ngày xưa.
Tên cầm quân Ta Mok đã đóng vai “Đồ tể”, bị bắt tại biên giới Thái Lan năm 1999, trong khi đó tên chùm công an, kiêm chức quản ngục Kang Kek Ieu với biệt danh Duch nổi tiếng đã bị bắt tại phía bắc khi bao vây.
Duch đã cai quản trung tâm giam giữ S-21 khét tiếng tại Nam Vang, nơi có phần đông khoảng 14.000 –20.000 người chống lại chế độ Khmer đỏ đã bị hành hạ trước khi cho hành hình.
“Tôi đã đề cập với hắn về trại S-21 và sự kiện của hàng ngàn người đã bi tra tấn và giết ngay tại đó, hắn đã không chối cãi về chuyện này. Hắn đã cho biết, hắn chỉ tuân theo lệnh cấp trên, hắn không lộ vẻ hối hận hay nhìn nhận có tội,” theo lời của Leuprecht. “Hai tên tội phạm này cho biết chúng được đối đãi rất là tử tế và cả hai đều cho biết, chúng đang chờ đợi để được ra tòa hầu chuyện.”
Các kế hoạch xử án đã bị chỉ trích trong sự bàn cãi tại Quốc hội sau =hi các hoạch định này đã được đồng ý hồi tháng tư, khiến cho nhiều người nghĩ tới chính quyền đã bị mắc kẹt là người cũ của Khmer đỏ, nên thoái thác.
Tuy nhiên việc đã tiến hành sát lần nữa vào ngày thứ sáu khi các nhà làm luật của Kampuchia làm xong việc duyệt xét lại luật đã chờ từ lâu, luật để lập tòa án đặc biệt. Lời công bố của Bộ trưởng SokAn, người cầm đầu để lập tòa án đặc biệt của chính quyền, đã ra ngay sau lời cam kết của Thủ tướng Hun Sen là đạo luật cho phép xử án sẽ được thừa nhận trước cuối tháng chạp. Các thành viên của hội đồng tư pháp đã cho biết, những điểm chính đã đồng ý với LHQ không có gì thay đổi.
Trước đây LHQ đã từng tuyên bố, bất cứ sự thay đổi nào trong bản thảo đã đồng ý để thành lập một tòa án Kampuchia có các quan toà nước ngoài và các quan tòa địa phương hỗn hợp để xử sẽ đi tới hậu quả cho thể chế của thế giới phủi tay trong việc xử án.
Khmer đỏ triệt để theo chủ thuyết Mao đã cầm quyền Kampuchia khoảng năm 1975 và 1979 và đã hãm hại vô số người dân hiền lành, có khoảng 1, 7 triệu người bị giết.
Nhà quan sát Leuprecht đã lưu tại Kampuchia trong tuần vừa qua để soạn thảo một bản tường trình cho Tổng thư ký LHQ Kofi Annan và đã ra đi vào sáng thứ bẩy.