Hôm nay,  

AI và Văn Học Sáng Tác

10/11/202400:10:00(View: 1176)

iStock-957630032

Khả năng của AI trong sáng tạo đang tiến triển, với một nghiên cứu gần đây được công bố trên Scientific Reports cho thấy các chatbot AI đạt điểm cao hơn con người trong các nhiệm vụ đánh giá tư duy sáng tạo. Thành tựu này làm dấy lên cuộc tranh luận về khả năng sáng tạo của AI và ý nghĩa của việc máy móc vượt trội trong các lĩnh vực vốn vẫn dành riêng cho tài nghệ của con người. Ảnh: istockphoto.com

 

Trong lãnh vực sáng tác từ ngôn ngữ cho đến tác phẩm trực quan, các chuyên gia và các tác giả đang quan tâm đến khả năng sáng tạo của AI, sự hiện diện và tác dụng của trí thông minh nhân tạo sẽ làm thay đổi quan niệm và phương pháp, kỹ thuật và nghệ thuật truyền thống.

Các chuyên gia về máy học dự đoán rằng AI sẽ "viết" một cuốn sách bán chạy nhất của tờ New York Times vào năm 2049 (Grace và cộng sự, 2018; Hall, 2018).

Lãnh vực sáng tạo tính toán đã được xác định là biên giới tiếp theo trong nghiên cứu AI (Colton & Wiggins, 2012) và có ý nghĩa hấp dẫn đối với ngành công nghiệp văn học. Các thuật toán có khả năng tạo ra ngôn ngữ tự nhiên (Gatt & Krahmer, 2018) Các nghiên cứu về sáng tạo tính toán tập trung vào việc xác định các yếu tố cốt lõi của các hình thức sáng tạo (như văn học, nghệ thuật thị giác và âm nhạc) theo góc nhìn thuật toán, với mục đích sao chép hoặc kích thích sự sáng tạo của con người (Turner, 2014; Besold và cộng sự, 2015; Veale và cộng sự, 2019).

Trong lĩnh vực này, việc tạo ra các tác phẩm viết có thể được coi là văn học (như thơ, văn xuôi và kịch) là một lĩnh vực nghiên cứu tích cực, trải dài từ các phương pháp tiếp cận con người. Mục đích là tạo ra các văn bản sáng tạo không thể phân biệt được với các văn bản do con người viết.

Lý thuyết thường khó nắm bắt cụ thể vì nó bao trùm nhiều khía cạnh tạo nên nền tảng và bản chất. Thực hành dễ cho người thưởng ngoạn nhìn thấy cụ thể hơn, tuy nhiên thực hành một tác phẩm sẽ bị giới hạn về giá trị, ý nghĩa, kỹ thuật, nghệ thuật trong tác phẩm đó.

Trong bài viết này, những ví dụ về sáng tác có mục đích đưa ra những chứng minh hiệu quả của AI trong sáng tạo với những ưu điểm và khuyết điểm của nó. Học hỏi từ thực hành, tuy khó đạt chiều sâu kiến thức, nhưng dễ đạt kinh nghiệm. Nói đúng hơn, học hỏi luôn cần có cả hai diện: lý thuyết và thực hành.

1. AI sáng tác thơ.

Sáng tạo thơ, hiện nay (2024) có một số các AI khác trình độ sáng tác và phẩm chất kết quả, sự chọn lựa sử dụng trí thông minh nhân tạo nào là tùy vào cá tính, sở thích và kiến thức của người sử dụng. Trong ví dụ này, tôi chọn AI được xem là khá phức tạp: AskYourPDF.

Poem

Tôi chọn:

Đề tài: The sadness has no name.

Thể thơ: Tự do. Free Verse.

Trạng thái: Buồn sầu. Melancholic.

Chủ đề: Tình yêu. Love.

Số câu: Ngắn. Short.

Nhấn: Generate Poem.

Kết quả:

In the hollow of my chest, a void whispers

a language only shadows understand

the echoes of what could've been

a love that withered like autumn leaves

 

The sadness has no name, they say

but I've given it yours, my love

a sorrow that seeps into my bones

like winter's chill, it has no bounds

 

In dreams, I still hear your voice

a melody that haunts me still

a bittersweet reminder of what's lost

a love that slipped through fingers like sand

 

The silence is a heavy shroud

that wraps around my heart, a mourner's cloak

I'm lost in this desolate landscape

where love has been reduced to a mere specter

 

The sadness has no name, but I know it

by the ache it leaves, the emptiness it brings

a grief that gnaws, a longing that clings

to the memories of what we once were.

 

Dịch:

 

Buồn Vô Diện.

 

Một khối trống trong ngực anh thì thầm

Lời lạ lẫm chỉ bóng đêm mới hiểu

Tiếng vang vọng của những gì quá khứ

Của thu khô héo một mối tình

 

Buồn vô diện, ôi yêu dấu,

Anh gửi đến em

Nỗi buồn gặm nhấm xương tủy

Vô tận, buốt thấm thía lạnh mùa đông

 

Tiếng em nói trong giấc mơ

Vang giai điệu ám ảnh

Lời ray rứt ngọt ngào mà cay đắng

Nhắc tình yêu theo cát tuột qua tay

 

Như tấm vải liệm im lặng não nề

Bọc trái tim anh áo tang người than khóc

Anh lạc lõng giữa đời hoang vắng

Nơi tình yêu đã trở thành bóng ma

 

Nỗi buồn vô diện, anh biết

Vì nó hằn lại vết thương

Phá hủy chỉ còn trống rỗng

Quằn quại sầu đau

Bám chặt khao khát

Vào ký ức anh giữ cho em.

2. AI sáng tác tranh vẽ.

AI sáng tác tác phẩm trực quan, tranh ảnh, là một loại trí tuệ nhân tạo tạo sinh. Giống như các loại trí tuệ nhân tạo khác, AI tạo sinh dựa vào các tập dữ liệu lớn để tạo ra kết quả mong muốn, chẳng hạn như một bức tranh kỹ thuật số, tạo ra thứ gì đó hoàn toàn mới — tất cả đều được kích hoạt bằng một lời nhắc văn bản duy nhất.

Tôi chọn vẽ đơn giản bằng bút chì. AI: Craiyon.

Crai

Đề tài: I want you more than death wants you.

Chọn Drawing. Expert mode. Nhấn Draw.

Một số hình do AI vẽ hiện ra trên màn ảnh tiếp theo. Tôi chọn một chân dung hao hao có lối vẽ quen thuộc.

Crai 2


Crai 3

Có hàng chục AI sáng tác hình, ảnh và họa. Những AI nào cho phép người dùng nhiều chọn lựa có phẩm chất trước khi nhận lệnh vẽ và đưa ra những bức tranh có tiêu chuẩn thường khá phức tạp. Phải theo kỹ từng bước để có được kiến thức sử dụng đúng đắn.

3. AI sáng tác ca khúc.

Một trong những lợi ích đáng kể nhất của AI trong sản xuất âm nhạc là khả năng nhanh chóng tạo ra những ý tưởng và biến thể mới. Như bất kỳ nhạc sĩ nào cũng có thể chứng thực, việc nảy ra những ý tưởng mới có thể là một quá trình tốn thời gian và đôi khi gây nản lòng. Tuy nhiên, với AI, phần mềm có thể nhanh chóng phân tích và tổng hợp lượng dữ liệu khổng lồ, tạo ra các ý tưởng và biến thể âm nhạc mới chỉ trong vài giây. Công nghệ này có khả năng hợp lý hóa quá trình sáng tạo và cho phép các nghệ sĩ tập trung nhiều hơn vào chất lượng tác phẩm của họ hơn là số lượng.

Một lợi ích khác của AI trong sản xuất âm nhạc là khả năng cá nhân hóa trải nghiệm nghe. Các dịch vụ phát trực tuyến như Spotify và Apple Music đã sử dụng thuật toán AI để đề xuất các bài hát dựa trên thói quen nghe của người dùng, nhưng công nghệ này còn có thể tiến xa hơn nữa. Với âm nhạc do AI tạo ra, phần mềm có thể tạo các bản nhạc tùy chỉnh dựa trên sở thích, tâm trạng và thậm chí cả dữ liệu sinh trắc học của người dùng. Hãy tưởng tượng một thế giới nơi bài hát điều chỉnh theo nhịp tim của bạn hoặc thay đổi nhịp độ dựa trên tâm trạng của bạn.

Tất nhiên, AI cũng có những nhược điểm tiềm ẩn trong sản xuất âm nhạc. Một mối lo ngại là công nghệ này cuối cùng có thể thay thế các nhạc sĩ và nhà sản xuất con người, dẫn đến mất việc làm trong ngành. Mặc dù đúng là AI có thể tạo ra âm nhạc chất lượng cao nhưng chưa chắc nó sẽ thay thế hoàn toàn khả năng sáng tạo và trực giác của con người. Tại Viện Nhạc sĩ, chúng tôi tin rằng âm nhạc hay nhất được tạo ra thông qua sự kết hợp giữa kỹ năng của con người và công nghệ.

Một mối quan tâm khác là khả năng âm nhạc do AI tạo ra có thể trở thành công thức và có thể dự đoán được. Mặc dù phần mềm có thể tạo ra vô số biến thể về một chủ đề nhưng nó có thể thiếu chiều sâu cảm xúc và sắc thái đến từ trải nghiệm của con người. Vì vậy, điều quan trọng là các nhạc sĩ và nhà sản xuất phải tiếp tục kết hợp những quan điểm và kinh nghiệm độc đáo của riêng họ vào tác phẩm của mình.

                (MI College of Contemporary Music.)

 

Tôi thử nghiệm.

Rất nhiều lập trình tự tạo ca khúc. Tôi thử chọn một lập trình trung bình: AITUBO.

Aitubo

Nơi prompt, tôi cho lập trình một đề tài: The Last Serenade. Dùng Simple Mode. Bạn có thể chọn nhiều mode nhạc khác nhau. Dùng Model V3.0 rồi nhấn vào Generat 1000.

Kết quả:

Có ca khúc Mp3 hoặc MP4.

Có ca từ.

Có cả ký âm (nếu trả tiền)

Có chọn lựa giữa hai ca khúc khác nhau và tiếng hát nam hoặc nữ. Tôi chọn thử ca khúc thứ hai với giọng nam.

Aitubo 2

AI còn tặng thêm cái bìa cho ca khúc.

Aitubo 3

The Last Serenade

In the shadows, where love used to dance so free,

Now the record skips, it's just you and me.

Faded smiles and whispers lost in the breeze,

Our love's finale, ending with such ease.

[Verse 2]

Every kiss we shared, like a tune now turned sour,

Once a blooming rose, now a wilted flower.

The saxophone of our hearts plays a mournful sigh,

Under the moon's glow, we bid our last goodbye.

[Chorus]

Oh, the night has come, our song’s final chord,

Once we were lovers, now just off-key and bored.

The curtain falls, and the spotlight fades,

Lost in the echoes of our last serenade.

 

[ Nghe nhạc: https://youtu.be/Q29s7deNmlM ]

 

Nhạc Chiều Biệt Ly

(Dịch ca từ.)

Trong bóng tối, nơi tình yêu tự do nhảy múa,

Bây giờ đã mất đoạn ghi âm, chỉ còn em và tôi.

Những nụ cười nhạt nhòa, những thì thầm thất lạc trong gió,

Cuộc tình chúng ta kết thúc dễ dàng.

[Câu 2]

Mỗi nụ hôn chia sẻ, như giai điệu giờ đây trở nên chua chát,

Ngày xưa hoa hồng nở rộ, bây giờ héo tàn.

Tiếng saxophone trong tim vang lên tiếng thở dài buồn bã,

Dưới ánh trăng, chúng ta chào biệt ly.

[Điệp khúc]

Ôi, đêm đã đến, hợp âm cuối cùng của ca khúc,

Ngày xưa chúng ta là tình nhân, giờ đây lạc điệu và buồn chán.

Màn buông xuống, ánh đèn sân khấu tắt dần,

Lạc vào tiếng vọng của bản tình ca biệt ly.

4.

Tôi không làm thử nghiệm AI sáng tác truyện vì quá dài. Xin hẹn vào một bài viết khác, viết riêng cho AI sáng tác truyện.

Sự hiện diện chưa hoàn hảo của AI, mang đến nhiều tranh cãi. Tuy nhiên, xin nhắc nhớ, AI trong giai đoạn này, tuy khá phức tạp và kỳ diệu, nhưng vẫn còn trong thời đoạn trẻ nít. Những gì chúng ta vừa trải nghiệm qua chỉ là khúc bắt đầu.

Khi Goldsmith Johannes phát minh ra máy in 1440, cũng gây nhiều dư luận và tranh cãi, nhưng rồi cuộc cách mạng nhà máy in đã mang lại cho nhân loại sự tiến bộ nhanh chóng, hiểu biết rộng rãi và lưu trữ lịch sử. Phát minh AI còn quan trọng hơn nhiều. Không cần phải vội vàng kết luận vì AI sẽ còn phát triển cao cấp và biến hóa trên con đường điện tử lũy thừa. Khi đặt ra câu hỏi, liệu AI  có cảm giác, cảm xúc như người không? Câu trả lời sẽ là chờ xem. Cảm xúc cần thiết cho sáng tạo. Nhưng nếu chính bạn cũng không thể xác định rõ ràng cảm xúc là gì? Thì cũng có nghĩa, có thể có một thứ gì khác thuộc về điện tử tương lai thay thế được cảm xúc? Bạn đã có kinh nghiệm:

Cảm xúc tương tựa như gió. Chúng ta biết có gió nhưng không thể nắm bắt. Gió thiên nhiên khi thì mát, khi thì bão tố. Người xưa nhìn gió, nghĩ về gió, chịu thua. Người đời sau dùng máy móc tạo ra gió như quạt máy cho mát, như cánh quạt lớn tạo năng lượng, hay hơn nữa, hút gió làn động cơ cho phi cơ bay đuổi theo chim.

Thứ gì cũng phải đi từ thô sơ đến già dặn, tốt đẹp như con người trước khi làm người lớn, người già, phải là con nít.

Để đạt được sự sáng tạo ở cấp độ con người, văn học do AI tạo ra phải vượt qua nhiều trở ngại khác nhau, chẳng hạn như sự mơ hồ, tác động về mặt cảm xúc, hiệu ứng thơ ca và kể chuyện. Việc hợp tác với các học giả chuyên về các khối xây dựng của văn bản giàu trí tưởng tượng – các mã văn học, nếu bạn muốn – sẽ cho phép các nhà nghiên cứu AI xác định tốt hơn những thiếu sót hiện tại của văn học do điện tử tạo ra và khám phá cách các yếu tố cấu trúc truyền tải ý nghĩa và cảm xúc cùng nhau. Thu hẹp khoảng cách giữa các kỹ thuật học máy và lý thuyết văn học có thể hướng dẫn các phân tích trong tương lai hướng tới những phát triển quan trọng.

Con đường này còn rất dài và tất cả chúng ta, ai cũng có thể trở thành nhà thơ, nhà văn, nhà họa, nhà nhạc, chỉ cần phải quan phòng, cảnh giác hai thứ: cái tôi và nhà tôi, vì hai thứ này có khả năng làm cho sáng tác trở thành bệnh hoạn.
                           

Ngu Yên, tháng 10, 2024.

 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Nay ăn nhờ ở đậu nơi đất nước người, lấy chi mà “những điều trông thấy” kiểu như ngày xưa ấy. Nhưng thấy ý kiến của “bà hàng xóm” là một giải pháp khả dĩ, tôi nghĩ phải làm sao cho ra một bài viết vui vui thích hợp với xã hội đang sống. Trăn trở mãi rồi cũng eureka. Tôi đặt cái khung cho những bài mà tôi gọi là “phiếm”. Thứ nhất, đề tài bám vào những chuyện thời sự, nhất là những chuyện có liên quan nhiều tới cộng đồng người Việt sinh sống rải rác khắp nơi trên thế giới. Thứ hai, phải viết với lối văn vui vui, tếu tếu nhưng vẫn giữ chừng mực. Thứ ba, phải có hơi hướm văn chương bằng cách dùng những giai thoại hoặc/và những chuyện thực nhưng vui khi tiếp xúc với các bạn văn.
“Sự thật bắt đầu bằng tưởng tượng.” Không phải là câu nói cao siêu rỗng, mà phải nghiền ngẫm rất lâu trong hệ lụy thăng trầm mới có thể cảm nhận. Đó là lý do người ta thường đố: sự thật ở đâu? Không ai thấy rõ sự thật nên nó trở thành phương tiện cho tôn giáo, mục đích cho khoa học, triết học, và giấc mơ cho văn chương nghệ thuật. Cũng là một thứ bình phong, mồi nhử, cạm bẫy trong đời sống thường nhật cho những người bình thường dễ tin.
Đêm 7/3/2025, trong khán phòng của Bowers Museum, một tiếng nói đậm chất “đài phát thanh” vang lên, dẫn dắt hàng trăm khán giả bên dưới bước vào đêm nhạc Mừng Sinh Nhật Khánh Ly 80 Tuổi. Một tháng sau, cũng tại Bowers Musem, người MC này bước lên sân khấu dẫn dắt những buổi hội luận về báo chí, văn học tại Hội Chợ Sách “Viet Book Fest” lần thứ 3 do Hội Văn Học và Nghệ Thuật Việt Mỹ (VAALA) tổ chức. Cô cũng là Giám Đốc Điều Hành, người lèo lái con tàu VAALA 34 năm nay.
Nhân dịp kỷ niệm 50 năm kết thúc chiến tranh Việt Nam, đại học UC Irvine tổ chức ba sự kiện văn hóa trong ba ngày 7,8,9 tháng 5 năm 2025. Mở đầu là hội thảo “Những Câu Chuyện Từ Việt Nam Tới Hoa Kỳ - 50 Năm Lịch Sử Và Cộng Đồng”; kế đến là buổi hoà nhạc The Odyssey—From Vietnam To America của nghệ sỹ đoạt giải Emmy Vân Ánh Võ; kết thúc là buổi chiếu phim New wave của đạo diễn Elizabeth Ai. Trong ba sự kiện này, buổi hòa nhạc The Odyssey đòi hỏi sự chuẩn bị công phu, kéo dài từ nhiều tháng trước. Trên sân khấu, Vân Ánh đã nhiều lần cảm ơn những tấm lòng hảo tâm đã giúp cô đem được buổi trình diễn đến với Quận Cam, thủ phủ của người Việt tị nạn ở Mỹ.
Một tay cầm micro, tay kia cố gắng lật trang sách để giữ nó cố định, Thái Nguyễn chỉ vào hình ảnh cô tài tử Hollywood gốc Việt đang tiếp nhận những ‘hào quang ánh sáng’ của báo chí điện ảnh Mỹ, trong tà áo dài màu xanh lá cây đậm, giới thiệu về sách thiếu nhi Mai’s áo dài: “Đây là lần đầu tiên áo dài Việt Nam hiện diện trên thảm đỏ Oscar!”
Từ đó, nàng được mang tên Nữ Hoàng Chân Đất (hay Nữ Hoàng Sân Cỏ)(*). Những bước chân trần tìm về dấu vết tình yêu nguyên thủy. Những bước chân đi khâu vá lại vết thương của một thời máu xương điên loạn.
“Nếu không có tiếng hát Khánh Ly thì chúng ta có những gì, còn gì?” Nếu chỉ được chọn một câu để nói về người ca sĩ đã cống hiến gần cả cuộc đời cho âm nhạc, thì tôi xin chọn câu nói trên của MC Lê Đình Ysa trong “Đêm mừng Khánh Ly 80 tuổi” được nhóm bạn trẻ Nina Hòa Bình Lê, Ann Phong, Lê Đình Ysa, Nguyễn Lập Hậu & Jimmy Nhựt Hà... tổ chức vào tối thứ Sáu 7/3/2025 tại quận Cam, Nam California.
Người ta thường gói ghém một cuộc đời trong dăm ba trang giấy để gọi là hồi ký. Người ta cũng thường dùng thước đo của 10 năm, 20 năm, 30 năm… để hoài niệm một điều gì đó, cho dù là hạnh phúc hay mất mát. Nhưng không dễ gì để tái hiện cả một cuộc đời dài 80 năm, trong đó có lịch sử, có tình yêu, có nhân quả, có triết lý sống, có ân tình, có nghệ thuật, có tài năng… chỉ trong một đêm. Vậy mà, Đêm-Khánh-Ly-80-Tuổi, đã làm được điều đó.
Bước vào phòng triển lãm, ba bức tranh đầu tiên bên tay phải đập vào mắt người thưởng ngoạn là ba tác phẩm của họa sĩ Ann Phong: “I Told You, The Earth Is Warming Up”; “Looking Back, Looking Forward”; “If We Don’t Care For Nature, It Will Disappear.” Chọn ba tác phẩm này cho cuộc triển lãm, họa sĩ giải thích: “Các tác phẩm nghệ thuật của tôi phản ánh mối quan hệ giữa người với người; trách nhiệm mà chúng ta phải có đối với trái đất nơi chúng ta đang sống. Thật đau lòng khi chứng kiến ​​thiên nhiên bị tàn phá bởi lòng tham và sự thiếu hiểu biết của con người. Có vẻ như khi chúng ta càng làm cho cuộc sống của mình trở nên tiện nghi, thì chúng ta càng tạo ra nhiều ô nhiễm hơn; càng làm cạn kiệt tài nguyên của trái đất một cách bất cẩn hơn…”
Quý bạn yêu nhạc muốn ủng hộ đêm nhạc Mắt Nâu với những tình khúc của Hoàng Tử Bé - Jayden Nguyễn tại Coffee Factory (15582 Brookhurst St, Westminster, CA 92683) vào ngày Lễ Tình Nhân, Thứ Sáu, 14 tháng 2, xin vui lòng nhắn tin đến 714-592-8941 để đặt vé.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.