(Ảnh: Coin Center.)
Đô la điện tử (digital dollar), còn gọi là đô la kỹ thuật số, là một vấn đề tài chánh có tầm vóc thế giới, có khả năng thay đổi nền kinh tế Hoa Kỳ và toàn cầu. Vấn đề này được bàn thảo trong những năm qua: Liệu đã đến lúc Hoa Kỳ có thể thay đổi tiền giấy, tiền đồng bằng tiền điện tử? Nhưng những cuộc thảo luận không được nổi bật vì tình hình chính trị sôi nổi, chính quyền, báo chí vây quanh câu chuyện cựu tổng thống Trump bị truy tố khoảng trên 90 tội, trong lúc ông đang tranh cử cho chuyến trở về tòa Bạch Ốc năm 2024.
Thay đổi hệ thống tiền tệ quốc gia sẽ tạo ra sự xáo trộn thói quen sử dụng và cách đánh giá mặt tiền của dân chúng. Nhiều câu hỏi sẽ phải giải quyết:
- Tại sao phải đổi tiền giấy thành tiền điện tử? (Có lẽ, ngày xưa, người ta cũng đặt câu hỏi tương tựa như vậy khi đổi từ tiền kim loại, tiền vàng thành tiền giấy. Dĩ nhiên, phải có lợi ích cho người tiêu dùng, có khả năng phát triển kinh tế quốc gia và đồng minh.) Thử tưởng tượng, muốn mua một món quà đắt tiền, phải chở một xe kéo tiền kim loại để thanh toán. Muốn mua một chiếc máy bay thì sao? Nếu không có tiền giấy và thẻ tín dụng, đời sống sẽ lấn cấn, trì trệ, nhọc nhằn với sức nặng của đồng và kẽm.
- Lợi ích của đô la điện tử là gì?
Có khả năng mang lại nhiều thuận tiện. Ví dụ, có thể cung cấp cho các gia đình và doanh nghiệp một dạng tiền điện tử thuận tiện của ngân hàng trung ương với sự an toàn và khả năng thanh khoản cao; cung cấp cho các doanh nhân một nền tảng để tạo ra các sản phẩm và dịch vụ tài chính mới; hỗ trợ thanh toán nhanh hơn và rẻ hơn (bao gồm thanh toán xuyên lục địa); và mở rộng khả năng tiếp cận của người tiêu dùng với hệ thống tài chính.
Nói một cách bình dân, các cách thức mua bán từ cấp cá nhân, công ty, quốc gia, đến liên lục địa sẽ nhanh chóng bội phần, ít sơ hở dưới sự kiểm soát của điện tử. Việc trả lương, trả nợ, cho vay, tính lời, trả thuế, đầu tư, vân vân, sẽ luân chuyển nhanh hơn. Khả năng luân chuyển tiền tệ là động lực thúc đẩy kinh tế phát triển.
- Khuyết điểm của đô la điện tử là gì?
Có thể gây ra những rủi ro nhất định. Đặt ra nhiều câu hỏi chính sách quan trọng, bao gồm, có thể ảnh hưởng như thế nào đến cấu trúc thị trường tài chính, chi phí và tính khả dụng của tín dụng, sự an toàn và ổn định của hệ thống tài chính cũng như hiệu quả của chính sách tiền tệ.
Mặt khác, người ta e rằng sẽ trao cho chính quyền nhiều quyền lực kiểm soát đời sống riêng tư của người dân. Khái niệm tự do cá nhân thường được hiểu là quyền lợi của bản thân, trong khi, ý nghĩa đúng đắn của tự do cá nhân là tự do bản thân và tập thể (gia đình, xã hội, và nhân loại), như khái niệm tự do và công bằng của Sartre.
Diễn Tiến Của Đô La Điện Tử.
(Tổng thống Joe Biden ban hành một mệnh lệnh hành pháp có thể dẫn đến việc Hoa Kỳ tạo ra một loại tiền kỹ thuật số. Ảnh: Wired. ngày 18 tháng 3 năm 2022.)
Tin tức cập nhật vào ngày 7 tháng 7 năm 2023, về bản tin tháng 3 năm 2022, Tổng thống Joe Biden đã ban hành lệnh hành pháp chỉ đạo Văn phòng Chính sách Khoa học và Công nghệ chuẩn bị báo cáo về những rủi ro và lợi ích của việc tạo ra đồng đô la điện tử cho Hoa Kỳ. Lệnh điều hành cho biết:
“Chính quyền của tôi đặt mức độ khẩn cấp cao nhất đối với các nỗ lực nghiên cứu và phát triển các phương án thiết kế và triển khai tiềm năng của CBDC [Tiền tệ kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương] Hoa Kỳ. Những nỗ lực này nên bao gồm việc đánh giá các lợi ích và rủi ro có thể có đối với người tiêu dùng, nhà đầu tư và doanh nghiệp; ổn định tài chính và rủi ro trong hệ thống; hệ thống thanh toán; An ninh quốc gia; khả năng thực hiện nhân quyền; tài chính toàn diện và công bằng; và các hành động cần thiết để ra mắt CBDC của Hoa Kỳ nếu làm như vậy được coi là vì lợi ích quốc gia.”
Tại Washington, D.C., đồng đô la điện tử, gọi là CBDC, tiền điện tử của ngân hàng trung ương. Nó sẽ là phiên bản ảo của tiền mặt thực tế mà bạn mang theo trong ví, giống như các phiên bản tiền điện tử (cryptocurrency) ví dụ như Bitcoin, Monero, XRP, Litecoin. Ethereoum, vân vân.
Sắc lệnh hành pháp của tổng thống hầu như không phải là lần duy nhất liên quan đến việc phát hành đô la điện tử. Chỉ vài tháng sau lệnh điều hành của Biden, Cục Dự trữ Liên bang New York đã phát triển chương trình kéo dài 12 tuần sử dụng dữ liệu mô phỏng để kiểm tra cái gọi là đồng đô la kỹ thuật số.
Nhiều dư luận ủng hộ sự lợi ích tiến bộ của đô la điện tử. Trong khi, một số các nhà phê bình về chính trị đã e ngại đồng đô la điện tử tạo cho chính phủ kiểm soát quyền tự do sinh hoạt của người dân.
Mua sắm, đi chợ, tiêu xài, vân vân, trao đổi tiền tệ hàng ngày để phục vụ các nhu cầu từ thiết yếu đến xa hoa cho thể xác và tinh thần chính là huyết mạch của đời sống cá nhân và tương quan cá nhân với xã hội. Tất cả những thông tin đó đều tồn trữ vào bộ máy trung ương, ngân hàng, bộ kiểm soát an ninh, sở thuế, và các cơ quan bí mật, vân vân, của bạn, của thù, chúng ta sẽ không còn vấn đề riêng tư.
Tuy nhiên, những chuyện bất tiện tương tựa đã xảy ra khi người ta thay đổi tiền kim loại. Rồi cũng quen đi, rồi trí tuệ biến báo sẽ nghĩ ra những cách để tạo nên những cách che giấu, hóa trang, trở thành bí ẩn. Chuyện không thể tránh.
Tiền đồng, tiền giấy, tiền điện tử, tuy khác nhau về hình thức và hiệu quả nhưng không khác nhau về cách đánh giá đồng tiền và cách sử dụng nó.
Nghệ thuật sử dụng tiền và giá trị tâm lý.
Người xưa nói: “Có tiền mua tiên cũng được.” Người đời nay nói: “Tiền mua được nhiều thứ nhưng không mua được hạnh phúc.” Ở thế kỷ hiện tại, cả hai đều sai về giá trị đồng tiền và cả hai đều đúng về cách sử dụng tiền.
Cách sử dụng tiền là một nghệ thuật sống. Hầu hết những người giàu có, không phải vì may mắn, vì họ biết dùng tiền vào đúng việc, đúng chỗ, đúng thời và đúng người. Rất nhiều kẻ thừa hưởng gia tài lớn hoặc trúng số độc đắc rồi trở thành vô gia cư, vì họ đã dùng tiền một cách lầm lẫn. Nữ tài tử Marilyn Monroe nói: “Hollywood là nơi người ta trả cho bạn hàng ngàn đô la cho một nụ hôn và năm mươi xu cho tâm hồn.” (Hollywood is a place where they'll pay you a thousand dollars for a kiss and fifty cents for your soul.) Chẳng phải là cách chi tiền của các ông chủ lớn? Người nào lão luyện trên sòng xì phé đều biết rằng, cách đi tiền từng cây bài, lúc pha, lúc đập, lúc xả láng, có khả năng tạo nên chiến công. Cách chi tiền trong đời sống cũng vậy và còn nhiều hơn nữa, ví dụ như đi phong bì.
Nếu học cách sử dụng chữ nghĩa và tư tưởng để trở thành thông thái, thì học cách sử dụng tiền để trở thành giàu sang. Hầu hết những nhà đầu tư tên tuổi viết sách hoặc đi giảng thuyết về tài chánh, thường dạy cách làm tiền để làm giàu. Ít có ai dạy cách sử dụng tiền.
Nhà đầu tư nổi tiếng Kevin O’Leary ví von rằng: “Tiền là quân đội của tôi, mỗi đô la một người lính. Tôi không bao giờ gửi tiền vào trận chiến mà không có sự chuẩn bị và phòng thủ. Tôi gửi tiền đi chinh phục và bắt tiền khác làm tù binh, mang về cho tôi.” (Money is my military, each dollar a soldier. I never send my money into battle unprepared and undefended. I send it to conquer and take currency prisoner and bring it back to me.)
Trong khi cách sử dụng tiền là chiến lược và chiến thuật làm người, thì giá trị đồng tiền thuộc vào xã hội và sự tương ứng với tâm lý của mỗi người. Mỗi người đều có cách đánh giá và đam mê giá trị tiền khác nhau, từ mức độ biển lận, hà tiện, lên đến hào phóng, rồi phung phí.
Giá trị tiền là giá trị trao đổi với đồ vật, sự kiện, dịch vụ tương xứng theo cách định thang giá của từng xã hội. Ngày nay, thang giá trị mang tính toàn cầu và gia giảm theo địa phương.
Nhưng thực tế hơn là giá trị của tiền từ sở thích, thói quen, và nhận định của mỗi người. Có người chịu bỏ nhiều tiền để mục diện thời trang. Người khác lại bỏ nhiều tiền đi du lịch. Có người ăn nhậu không tiếc tiền. Có người nhịn ăn để trả góp tiền mua xe sang trọng. Về diện giá trị tiền tâm lý, mỗi người mỗi vẻ.
Như vậy, thay đổi tiền điện tử, ảnh hưởng ra sao với cách sử dụng và cách đánh giá tiền? Nhưng trước khi thảo luận về hai phương diện này, nên biết:
Đô la điện tử là gì?
Đồng đô la kỹ thuật số sẽ là một hình thức trao đổi hợp pháp ở Hoa Kỳ có thể được sử dụng để mua hàng hóa và dịch vụ cũng như giải quyết tất cả và mọi khoản nợ tồn đọng. Nhưng nó sẽ chỉ tồn tại ở dạng ảo, được lưu trữ và trao đổi trực tuyến qua mạng máy tính, không bao giờ ở dạng vật lý như tiền giấy.
(Ảnh của MIT.)
CBDC giống với tiền điện tử như Bitcoin. Nhưng trong khi Bitcoin được quản lý bởi một mạng lưới phi tập trung gồm hàng chục nghìn người tham gia thì CBDC là tài sản tập trung cao độ được quản lý bởi chính phủ và ngân hàng trung ương Hoa Kỳ. Tiền Cryptocurency không có bảo chứng, trong khi Đô la điện tử được bảo vệ bởi thuế của người dân và khối lượng vàng dự trữ ở ngân hàng liên bang.
Trong thời đại hiện nay, nhiều việc trao đổi tiền tệ, nhất là những số lượng lớn, không trực tiếp sử dụng tiền giấy, mà thay thế bằng các giao dịch kỹ thuật số, qua các thẻ tín dụng, chứng chỉ tín dụng, chuyển tiền qua mạng lưới và Zelle. Việc sử dụng tiền mặt, tiền giấy, càng ngày càng ít dần. Tuy nhiên, các giao dịch sử dụng đô la điện tử sẽ khác biệt, vì được trách nhiệm trực tiếp của Cục Dự trữ Liên bang, thay vì ngân hàng thương mại hoặc tổ chức tài chính khác.
Đô la điện tử hoạt động như thế nào?
Trong hệ thống tài chính Hoa Kỳ ngày nay, mọi người tiếp cận tiền thông qua ngân hàng, mỗi ngân hàng có hệ thống riêng biệt để theo dõi các khoản thanh toán và tiền gửi. Do đó, các giao dịch liên quan đến nhiều ngân hàng có thể bị chậm trễ từ một đến ba ngày làm việc vì các ngân hàng trung gian cần phải hành động để đảm bảo chúng được hoàn thành chính xác.
Với đồng đô la kỹ thuật số, rất có thể sẽ có một hệ thống nhất quán để theo dõi các khoản thanh toán và tiền gửi, do Liên bang hoặc cơ quan chính phủ khác điều hành. Điều đáng chú ý là ngân hàng trung ương vẫn chưa cam kết tạo ra CBDC ngay từ đầu, vì vậy hình thức cuối cùng của hệ thống đô la kỹ thuật số vẫn là vấn đề còn bỏ ngỏ.
Trong lúc những tin tưởng lạc quan về lợi ích của Đô la điện tử khi được ứng dụng phổ thông, một số khác có tầm nhìn tiêu cực hơn. Thống đốc Fed Michelle Bowman gần đây đã nhấn mạnh những rủi ro liên quan đến việc thiết lập hệ thống CBDC. Ông lập luận, cứ 20 gia đình ở Mỹ thì có ít nhất một gia đình không sử dụng dịch vụ ngân hàng. Những gia đình không có tài khoản cho biết họ không muốn hoặc không tin tưởng vào ngân hàng. Bowman nói: “Tôi nghĩ, khó có khả năng nhóm này nhận thấy chính phủ bằng cách nào đó đáng tin cậy hơn các ngân hàng được quản lý chặt chẽ”.
Thống đốc Fed Christopher Waller cũng cho biết đồng đô la kỹ thuật số đơn giản là không cần thiết.
Thượng nghị sĩ Ted Cruz của Texas, một đảng viên Đảng Cộng hòa, đã đệ trình luật vào tháng 3 để ngăn Fed phát triển hệ thống tiền kỹ thuật số mà ông tuyên bố có thể được chính phủ liên bang sử dụng như một “công cụ giám sát tài chính”.
Theo Thống đốc đảng Cộng hòa Florida Ron DeSantis, các quyền của người Mỹ trong Tu chính án thứ hai có thể gặp nguy hiểm.
Bàn thảo về ngân hàng kỹ thuật số do Banque of France tổ chức, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell đã đưa ra thông tin về những nỗ lực của ngân hàng trung ương trong việc phát triển đồng đô la điện tử.
Theo Powell, Cục Dự trữ Liên bang đang cân nhắc cẩn thận “chi phí và lợi ích tiềm năng” của việc tung ra loại tiền điện tử của ngân hàng trung ương (CBDC) , ông tuyên bố: “Chúng tôi đang xem xét kỹ lưỡng. Đang tiến hành đánh giá cẩn trọng về cả những thách thức liên quan đến chính sách và công nghệ.”
(Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết hoạt động về đồng đô la điện tử của Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ sẽ mất 'ít nhất một vài năm'.)
Theo Nicholas Juhle, giám đốc đầu tư tại Greenleaf Trust, việc chuyển sang đồng đô la điện tử sẽ rất khó khăn và khó có thể xảy ra sớm. Theo ông, "việc chuyển đổi sẽ là một công việc quan trọng đòi hỏi phải áp dụng các hệ thống và tiêu chuẩn nhằm tạo dựng niềm tin trong toàn hệ thống tài chính."
Theo ông, có nhiều người sở hữu và sử dụng tiền đô la bên ngoài lãnh thổ Hoa Kỳ. Để tránh hệ thống tài chính toàn cầu trở nên bất ổn, chính phủ Mỹ cần đảm bảo rằng việc chuyển đổi sang đồng đô la điện tử diễn ra suôn sẻ. “Tôi nghĩ, Hoa Kỳ cuối cùng sẽ phát hành đồng đô la điện tử, nhưng chúng ta còn nhiều năm nữa mới chứng kiến việc này xảy ra.”
Thay đổi hệ thống tiền tệ, nhất là loại tiền đang có ảnh hưởng lớn nhất toàn cầu, chắc chắn phải là việc vô cùng phức tạp. Chuyện phức tạp nhất là việc tranh chấp quyền lực giữa hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ. Trong vấn đề đô la điện tử, rõ ràng đảng Dân chủ ủng hộ việc tìm hiểu, nghiên cứu để áp dụng. Trong khi đảng Cộng Hòa phản đối. Trong thập niên gần đây, chúng ta chứng kiến sự tranh chấp giữa hai đảng không thực sự nhắm vào lợi ích chung của người dân. Đảng nào vì lợi ích của đảng nấy, thực chất, là quyền lực của từng cá nhân. Hầu hết mọi vấn đề từ cấp bậc thấp trong quận lỵ cho đến tối cao pháp viện, thượng viện, hạ viện, tòa bạch ốc, vân vân, đều là những đấu đá thiếu nghĩa khí và nghịch đạo lý. Cái tôi trên cái đảng. Cái đảng trên cái quốc gia.
Đa số người dân ít quan tâm về những chính sách có tầm hoạt động toàn cầu. Đối với họ, loại tiền nào cũng vậy, miễn họ có thể kiếm được và sử dụng nó một cách an toàn.
Về mặt tương lai, nếu tiền giấy đã mang theo sự tiến bộ lớn lao cho nhân loại, thì tiền điện tử cũng có khả năng tương tựa. Khi thế giới phát triển tốc độ sống nhanh thì tiền điện tử sẽ thích nghi hơn tiền giấy, mặc dù sẽ phải vượt qua một số khó khăn, đa số là tâm lý quần chúng và đảng phái. Lịch sử luôn luôn là như vậy: khó khăn và giải quyết khó khăn, để khó khăn thêm, rồi nỗ lực giải quyết.
Ngu Yên
Gửi ý kiến của bạn
