Nhà máy của Tập đoàn Sản xuất May mặc D’Sago tại Suối Đá, tỉnh Ninh Thuận, Việt Nam.
Cù Tuấn biên dịch phóng sự của Bloomberg.
Từ Adidas AG đến Nike Inc, các nhà sản xuất quần áo và giày dép đã chuyển chuỗi cung ứng của họ ra khỏi Trung Quốc do căng thẳng địa chính trị và chi phí sản xuất thấp hơn.
Nhưng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu ngày càng bất ổn và nhu cầu tiêu dùng suy yếu, nhiều công ty đã nhận ra rằng việc tìm kiếm các trung tâm sản xuất thay thế cũng đi kèm với những thách thức riêng. Một số thậm chí còn đóng cửa cơ sở sản xuất vừa mới thành lập để quay về Trung Quốc đại lục.
Laura Magill, người đứng đầu của thương hiệu giày dép Bata Group nổi tiếng toàn cầu, cho biết: “Hệ sinh thái trưởng thành đó, được thiết lập qua nhiều thập niên ở Trung Quốc, không chỉ đảm bảo mức giá cạnh tranh mà còn mang lại chất lượng ổn định khi sản xuất hàng loạt. Điều này khó có thể sao chép. Tôi không thể nghĩ ra nơi nào khác có thể làm được sản phẩm với chất lượng, số lượng và giá cả tốt như Trung Quốc”.
Các nhà sản xuất hàng may mặc và chủ nhà máy mà Bloomberg News đã nói chuyện cũng đồng tình với quan điểm của Magill.
Lin Feng, ở độ tuổi 50, là một doanh nhân sở hữu các nhà máy may mặc trong và xung quanh thành phố Quảng Châu phía nam Trung Quốc. Các nhà máy của ông chủ yếu sản xuất quần áo cho khách hàng Mỹ và châu Âu.
Vào năm 2020, khi Trung Quốc đóng cửa biên giới vì Covid, Lin Feng bắt đầu một dây chuyền sản xuất váy phụ nữ mới ở Hà Nội để “ném đá tìm đường”. Feng có được những công nhân hài lòng với mức lương chưa đến một nửa mức lương hàng tháng mà ông phải trả ở Quảng Châu.
Nhưng Feng sớm nhận ra mình bị sốc vì có rất ít đơn đặt hàng từ các khách hàng nước ngoài, vốn thận trọng với mức tồn kho khá lớn do dịch bệnh. Năm ngoái, Feng rời Việt Nam và chuyển trọng tâm sản xuất trở lại Quảng Châu.
Lin Feng nói: “Bây giờ không có ích gì khi nói về việc mở rộng hoặc chuyển dịch ra nước ngoài. Với nhu cầu giảm đi, việc người làm đòi lương thấp và được miễn thuế [tại Việt Nam] là vô nghĩa”.
Theo Hội đồng Dệt may Quốc gia Trung Quốc, việc rút lui này có nguy cơ làm mất đi một phần trong số 1,8 tỷ USD mà các nhà sản xuất Trung Quốc đã chi để chuyển sang các nước láng giềng châu Á như Việt Nam và Thái Lan. Một số quốc gia trong số này trong những năm qua đã chứng kiến xuất khẩu của họ sang các quốc gia phát triển đã tăng lên, gây bất lợi cho nền kinh tế lớn nhất châu Á.
Kee, giám đốc một nhà máy may mặc có trụ sở tại Quảng Đông, người yêu cầu chỉ nêu tên khi thảo luận về các vấn đề có thể nhạy cảm về mặt chính trị, cũng có một câu chuyện tương tự.
Hơn 20 năm, ông vận hành dây chuyền sản xuất quần jeans ở Campuchia. Tuy nhiên, trong thập kỷ qua, ông nhận thấy tỷ suất lợi nhuận ngày càng mỏng hơn khi mức lương tối thiểu tại Campuchia đã tăng lên.
Số tiền ông trả cho công nhân ở thành phố sản xuất Trung Sơn phía nam Trung Quốc hiện chỉ cao hơn 30% so với ở Campuchia. Cách đây 10 năm thì tỷ lệ chênh lệch này còn cao hơn. Trong khi đó, hiệu suất đầu ra tại các nhà máy ở Trung Quốc của ông tốt hơn khoảng 20% so với các nhà máy tại Campuchia, cộng thêm công nhân Trung Quốc có tay nghề cao hơn.
Kee cho biết, việc mở rộng sản xuất ở Đông Nam Á không phải là một “quyết định hợp lý”. “Tôi e rằng tình trạng kinh doanh chậm lại sẽ tiếp tục trong một hoặc hai năm tới.”
Quả thực, Trung Quốc đóng vai trò không thể thiếu trong chuỗi cung ứng hàng may mặc toàn cầu đến mức ngay cả những quốc gia đang đóng vai trò thay thế Trung Quốc cũng vẫn còn phụ thuộc rất nhiều vào quốc gia này.
Theo bà Dương Thị Ngọc Dung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam, ngành may mặc Việt Nam vẫn chủ yếu dựa vào nguyên liệu Trung Quốc như nút, chỉ, nhãn mác và bao bì. Chỉ khoảng 30% đến 40% nguyên liệu được sản xuất trong nước Việt Nam.
“Khi bạn bắt đầu nói về sự chuyển động của chuỗi cung ứng hóa chất, chuỗi cung ứng nguyên liệu thô, bạn có kiến thức về máy trộn hóa chất ở các quốc gia đó không? Bạn có kiến thức ở các quốc gia trên về cách sản xuất hàng loạt không? Magill của công ty Bata đặt câu hỏi.
Rào cản ngôn ngữ và cú sốc văn hóa cũng là những trở ngại trong việc quản lý người lao động ở Đông Nam Á, một số người lao động này có ít kinh nghiệm hơn nhân viên ở Trung Quốc.
Michael Laskau, một doanh nhân ở Việt Nam, chuyên kết nối các nhà sản xuất quần áo địa phương với người mua nước ngoài, cho biết căng thẳng chính trị đã thúc đẩy một số khách hàng của ông chuyển sang Đông Nam Á – nhưng “nỗi sợ đi sang Trung Quốc làm việc và bị mắc kẹt ở đó” đã không xảy ra. Điều này đã khiến các đơn đặt hàng cho các nhà máy địa phương bị giảm đi, khiến một số nhà sản xuất hàng may mặc có nhà máy tại Đông Nam Á đang phải vật lộn để tồn tại.
Laskau cho biết hầu hết khách hàng đặt hàng với các nhà máy ở Việt Nam đang né tránh các hợp đồng dài hạn hơn do lo lắng về nhu cầu toàn cầu giảm sút. Ông cho biết, nếu không có những cam kết dài hạn hơn, nhiều công ty may mặc đang phải sống ngày qua ngày, thậm chí một số công ty còn có kế hoạch cắt giảm thời gian làm việc 4 ngày/tuần để cắt giảm chi phí.
Bà Dung Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết nước này vẫn đặt mục tiêu xuất khẩu hàng may mặc đạt 40 tỷ USD trong năm nay, trong bối cảnh một số khách hàng ở các quốc gia phát triển không muốn phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc. Bà cho biết, xuất khẩu hàng may mặc đạt 18,6 tỷ USD trong nửa đầu năm, chiếm 11,3% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.
Tuy nhiên, các đơn đặt hàng mới chủ yếu dành cho việc gia công các công đoạn cuối cùng chứ không phải dành cho việc sản xuất đầy đủ. “Chi phí thành lập các nhà máy mới rất tốn kém và chính phủ Việt Nam không muốn có các nhà máy do nước ngoài đầu tư gây ô nhiễm thêm nữa”, bà Dung nói.
Ấn Độ là một nước được hưởng lợi khác từ sự chuyển dịch đa dạng hóa khỏi Trung Quốc của một số nhà sản xuất. Uniqlo của Fast Retailing Co cho biết họ sẽ tìm kiếm thêm đối tác sản xuất tại nước này trong khi Apple Inc cũng đang mở rộng quy mô sản xuất ở Ấn Độ, trong nỗ lực tìm cách đa dạng hóa sản xuất từ nhà máy trung tâm chính ở Trung Quốc đại lục.
Tuy nhiên, vẫn còn phải xem liệu có quốc gia nào khác – ngay cả một quốc gia có dân số tương đương Trung Quốc – có thể cạnh tranh với hệ sinh thái sản xuất khổng lồ của Trung Quốc hay không.
Một nhà máy may mặc mà Laskau hợp tác đã chi 80 triệu USD vào một nhà máy ở Việt Nam để sản xuất ra vải bằng các phương pháp thân thiện với môi trường hơn. Công ty đã đưa một phần chi phí của công nghệ mới vào giá vải - để rồi nhận thấy mình liên tục bị các đối thủ cạnh tranh báo giá rẻ hơn ở Trung Quốc đánh bại.
Laskau nói: “Vấn đề nan giải là ở đó. Khách hàng đều muốn vải sản xuất tại Việt Nam nhưng lại không muốn trả giá cho việc chuyển dịch sản xuất. Họ cứ muốn mọi thứ phải rẻ nhất có thể.”
Cù Tuấn biên dịch
Nguồn: https://www.facebook.com/tuan.cu.5
Gửi ý kiến của bạn
