Trong những xúc động, xôn xao, lễ lạc, chương trình, bàn cãi,.....
điểm chính của sự việc vẫn là sự ra đi của một con người. Một
người chồng, người cha, người ông, người cụ....
Và dù trong những năm tháng dài sức khỏe xuống dần, dù biết lần ra
đi cuối cùng không thể tránh, chắc chắn gia đình cụ đang bồi
hồi,thương tiếc. Mong rằng nếu cụ đã tập thiền đều đặn thì không
chỉ vì lý do sức khỏe mà như vài bài báo kể lại cụ có nghiên cứu
kinh sách đạo Phật, và như vậy có lẽ cụ đã có dịp để qúan và dạy
cho gia đình về vô thường, một trong ba dấu ấn của Phật giáo.
Trong số vài trăm bài viết tràn ngập các tờ báo giấy cũng như báo
mạng kể từ ngày cụ Giáp từ trần,khía cạnh tâm linh của cụ không
được nhắc tới nhiều. Phải nói là qúa hiếm hoi. Có lẽ vì không phải
là khía cạnh nổi của cụ, nhưng có lẽ đồng thời cũng vì không hợp
với thị hiếu của đám đông.
*
"Đại Tướng Huyền Thọai ". Đó mới là khía cạnh mọi người
muốn nhắc tới.
Tại sao "Huyền thoại "? Tại sao một người từ lúc sống đã
là một huyền thọai?
Thật ra con người Võ Nguyên Giáp không là một huyền thọai. Đại tướng
Võ Nguyên Giáp mới là một huyền thọai. Vị Đại tướng mang hào quang
đã chiến thắng hai cường quốc Tây phương với tên tuổi gắn liền vào
một sự kiện lịch sử,chiến thắng quân sự Điện Biên Phủ.
Mà Huyền thọai phải chăng chỉ là một trong những phiên bản của một
sự kiện lịch sử? Vì đặc điểm của Huyền thọai là dựa trên những
lời kể không cần minh chứng.
*
Theo từ điển văn học (Nhà xuất bản Thế giới, 2004)do 4 giáo sư chủ
biên Nguyễn Huệ Chi, Phùng Văn Tửu, Trần Hữu Tá, Đỗ Đức Hiếu, Mục
Huyền thoại (trang 668):........... Nhân vật lịch sử có thể trở thành nhân
vật huyền thoại: truyện pha trộn cái thực với cái hoang đường, cái
hư ảo, cái kỳ diệu, thường bằng phương pháp phóng đại các kích cỡ,
làm lệch lạc hình tượng nhân vật hay sự kiện lịch sử, có khi thần
bí hóa nó, nhằm mục đích giải thích một nhân vật kỳ vĩ hoặc tuyên
truyền trong đại chúng một tư tưởng nào đó.
Theo Sigmund Freud huyền thọai là một giấc mơ của tập thể, hay của
một cá nhân, nổi lên từ vô thức. (Sometimes myths are public dreams which,
like private dreams, emerge from the unconscious mind)
Và Jung đã nhấn mạnh "Thật vậy, huyền thọai thường bộc lộ các
nguyên mẫu của tập thể vô thức.(Indeed, myths often reveal the archetypes
of the collective unconscious. )
*
Cụ Võ Nguyên Giáp vừa trút hơi thở cuối cùng sau 1559 ngày nằm viện.
Suốt trong 1559 ngày không thấy có ai nhắc tới cụ, chỉ có lần Đại
Tướng Võ Nguyên Giáp xuất hiện trên báo chí trong quân phục đại lễ
gắn đầy huy chương, dù thân thể đã qúa suy yếu chỉ còn như một bộ
xương đang nằm trên giường bệnh. Nhìn từ một khía cạnh, thì sự ra đi
của cụ Giáp chính là sự thăng hoa của vị Đại tướng Huyền thoại. Từ
những từ ngữ đẹp như thiên tài quân sự, đại trí, đại nhân, đại dũng
từ từ lên tới Hậu duệ của Phật Hoàng Trần Nhân Tông, Thánh
tướng..... và chưa biết còn gì gì nữa. Mà đã là huyền thọai thì
chẳng cần phải tranh cãi và đòi hỏi chứng minh.
Nhưng một khía cạnh khác quan trọng hơn nhiều và đáng lưu tâm là
"giấc mơ của tập thể" như Freud đã nhắc tới.
*
Nhìn vào hiện tượng Đại tướng Huyền thọai những ngày qua và trong
những ngày tới để mà nhìn thấy những thèm khát của người dân Việt.
Ý thức được sự tụt hậu cả thế kỷ của đất nước đối với thế giới,
người dân Việt mơ ước một thiên tài cứu nguy, và cũng chính sự tụt
hậu này cũng mới đẩy người Việt tiếp tục bấu víu vào một thiên tài
quân sự, không hiểu rằng giải pháp quân sự sẽ không thể đưa Việt Nam
thoát cảnh khốn cùng trong thế kỷ thứ 21 này.
Nhưng còn nữa. Vị Đại tướng Huyền thọai được khóac áo Đại trí, Đại
nhân, Đại dũng vì trong vũng lầy hiện tại chỉ có toàn tiểu nhân, sâu
bọ, tham nhũng, trộm cắp. Dân chúng cần một điểm tựa, một hy vọng,
cần một vị thánh không tỳ vết với quyền uy siêu phàm để cứu họ, như
chiếc phao cuối cùng, như đốm lửa trong đêm tối.
Những dòng nước mắt đang thành suối khóc một vị Đại tướng Huyền
thoại cũng là để
khóc cho huyền thọai Tự do No ấm mà sau Điện Biên Phủ và gần 60 năm
xương máu chất chồng vẫn còn là huyền thọai.
*
Trong Phật giáo có chữ cộng nghiệp. Nghiệp là thói quen huân tập tạo
thành sức mạnh,chi phối tất cả mọi sinh hoạt trong cuộc sống con
người. Nghiệp có thể tốt hay xấu. Nhìn trong lăng kính của Phật
giáo, Điện Biên Phủ hay cuộc Thống nhất đẫm máu tháng 4 năm 1975 là
do cộng nghiệp của dân tộc Việt. Cộng nghiệp này đã không nảy sanh
được một Gandhi, một Mandela, hay cũng có thể hồn thiêng sông núi đã
tụ được những vị Đại nhân nhưng vì cộng nghiệp dân Việt đã không
nhận diện được họ?
Nhìn như vậy, nhìn như một hiện tượng tôn giáo, xã hội, thì không có
gì phải tranh cãi về vị Đại tướng Huyền thọai.
*
Nhưng những cố gắng biện luận "Đại tướng Võ Nguyên Giáp tuy là
một thiên tài quân sự kiệt xuất thắng hai cường quốc Tây phương, một
đại trí, đại dũng, nhưng vì cô thế nên phải nhẫn nhục trước những
tệ đoan, bất công xã hội" là lập luận khập khễnh, không đứng
vững được với thời gian, khi thế hệ trẻ Việt Nam qua những phương
tiện truyền thông có cơ hội so sánh tin tức đa chiều, gạt bỏ thói
sùng bái tín điều của những thế kỷ trước.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp danh tiếng lẫy lừng năm châu bốn bể đúng
theo câu "Thời thế tạo anh hùng", vì rõ ràng ông đã chỉ
được phong đại tướng theo sự nhận xét và theo cảm tính của một
người duy nhất, vì ông đã 8 năm làm đảng viên cộng sản, và cũng chỉ
trong điều kiện đặc biệt lúc đó của lịch sử. Được làm vua thua làm
giặc, mọi hiển hách, hào quang sau trận Điện Biên Phủ nghiễm nhiên
vào tay vị đại tướng. Có những cố gắng của vài cá nhân lý luận đó
không phải là công của một đại tướng mà là của nhiều tướng khác và
nhất là của toàn dân quyết tâm dành độc lập, trong đó có cả những
người yêu nước bị đảng cộng sản thủ tiêu. Nhưng đây cũng là lý luận
chật hẹp. Nếu lý luận như vậy thì chẳng có Napoleon, không có Hitler.
Nhưng cũng như Napoleon hay Hitler,lên voi hay xuống chó là hai mặt của
một chiếc mề đai. Không thể chọn mặt này và bỏ mặt kia.
Nhất là Đại tướng Giáp không chỉ là người của quân đội. Ông có mặt
trong những chính phủ dân sự ở những chức vị quan trọng như Bộ
trưởng Bộ Quốc phòng, Phó Thủ tướng, và Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ
trưởng (cho đến khi về hưu). Nghĩa là ông tham dự hoàn tòan trong vị
thế cầm quyền vào những dối trá chính trị đưa đến những thanh tóan đẫm
máu tại miền Bắc sau Điện Biên Phủ và miền Nam sau Tháng 4/1975, cả
trong những khoảng thời gian không chiến tranh.Không thể không nhận phần
trách nhiệm của mình trong cả qúa trình đưa dân tộc vào tình trạng
suy sụp ngày hôm nay.
Kẻ sĩ không tìm cách nhận công mà chối tội.
*
Có lẽ một mai, lịch sử sẽ phán xét Đại tướng Võ Nguyên Giáp một
cách còn nghiêm khắc hơn bình thường. Vì Đại tướng luôn cố gắng và
thành công trong việc chứng minh mình không chỉ là một kẻ võ biền mà
là một người trí thức. Đại tướng hoàn toàn ý thức cần tuyên bố
những câu gì để được sự kính trọng của thế giới. Trong cuộc đối
thoại năm 1995 với nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Mc Namara, chính
Đại tướng đã thừa bén nhậy để hiểu khía cạnh tiêu cực của biệt
danh "Đại tướng huyền thọai" để phủ nhận nó:
..vị tướng dù có công lao lớn đến đâu cũng chỉ là giọt nước trong
biển cả. Chỉ có nhân dân Việt Nam là người đánh thắng Mỹ. Các ngài
gọi tôi là vị tướng thần thoại, nhưng tôi tự nghĩ tôi bình đẳng với
những người lính của mình. Tôi hoàn thành nhiệm vụ cũng như những
người lính hoàn thành nhiệm vụ. Trên bình diện nhiệm vụ thì tôi
cũng như người lính là bình đẳng, cho nên tôi rất tôn trọng người
lính...
Đại tướng Giáp thừa ngọai ngữ và phương tiện để theo dõi tình hình
quốc tế. Ông thừa biết thời nay chẳng có bạn hay thù nào là vĩnh
viễn mà chỉ có quyền lợi đất nước và dân tộc là vĩnh cửu. Ông
thừa thông minh để biết mất quyền tự quyết cho ngọai bang là cái
chết của dân tộc, chẳng có khác biệt giữa mất cho Pháp, cho Mỹ hay
cho Trung Cộng. Nhưng dù có rất nhiều cơ hội tiếp xúc với giới
truyền thông quốc tế, ông chỉ luôn hân hoan nhắc tới chiến lược, tới
đại thắng, tới giải phóng mà không chút ngập ngừng.
*
Thiết nghĩ không ai được quyền lên án cá nhân con người Võ Nguyên Giáp
hay Đại tướng Võ Nguyên Giáp là hèn nhát khi ông không dấn thân dùng
tiếng tăm của mình để nói lớn chí nguyện của dân tộc, dù chỉ một
lần:
Không có một chiến thắng nào cả!
Không bảo vệ được đất đai tổ tiên để lại, không xây dựng được một
quốc gia tự chủ đúng nghĩa, cho dân và vì dân, thì mọi xương máu hy
sinh là uổng phí!
Như tất cả mọi người, cá nhân cụ Giáp có quyền mong được sống yên
lành, con cháu không bị khủng bố, cướp đất sống ngay trên quê hương
mình.
Đại tướng Giáp cũng đã trung thành với chính mình. Mặc dù Đại
tướng đã có ra mệnh lệnh
"Thần tốc, thần tốc hơn nữa; táo bạo, táo bạo hơn nữa....."
nhưng Đại tướng cũng có nói
"Kẻ địch mạnh thì ta tránh chúng. Kẻ địch yếu thì ta đánh
chúng....."
Đó là cách hành xử bình thường, hợp lý,với đôi chút khôn ngoan.
Chỉ một bậc Đại nhân, Đại trí, Đại dũng mới có thể hành xử khác
mọi người.
*
Năm 2007 khi Thiền Sư Nhất Hạnh về nước và đi suốt Nam Trung Bắc để
làm điều mà trong khả năng một ông thầy tu có thể làm được, điều mà
Đức Đa Lai La Ma mong muốn suốt cuộc đời làm được tại Trung quốc, là
cầu nguyện và cử hành những cuộc "Chẩn tế bình đẳng",
thầy thân chinh đến thăm Đại tướng để trao tặng ông bức thư pháp chính
tay thầy viết:
"Bản Môn Xuân Ấy Còn Nguyên Vẹn"
Không thấy nhắc bức thư pháp này có được được nằm cạnh chữ "Nhẫn"
được kể là treo rất trang trọng trên tường tư gia của Đại tướng hay
không. Và cũng không biết khi còn sinh tiền Đại tướng hiểu chữ
"Nhẫn" ra sao và có bao giờ nhìn sâu để tìm lại cái
"Tâm ban đầu" của mình cũng như của biết bao triệu người trẻ
đã hy sinh tính mạng để tranh đấu cho sự tự do,no ấm,thịnh vượng của
dân tộc?
*
Huy chương,bảng vàng, bia đá rồi cũng tan đi.
Tiếc thay cho Đại tướng đã bỏ lỡ trận đánh tối thượng của đời
mình, trận đánh để thấy được cái vô thường, vô ngã, tháo gỡ được
những phiền não như tham giận, sợ hãi, kiêu căng....
.
Thành kính nguyện cầu Hương linh cụ Võ Nguyên Giáp sớm an bình nơi
cõi Phật.
Thục-Quyên