Hôm nay,  

Khủng Hoảng Vì Hốt Hoảng

14/02/200800:00:00(Xem: 9879)

RFA & Nguyễn Xuân Nghĩa

 ...khi tiêu thụ tại Hoa Kỳ sút giảm thì xuất khẩu của Việt Nam cũng giảm và nạn nhập siêu sẽ tăng...

Trong những tháng vừa qua, cả thế giới đều ưu lo về tình hình kinh tế Hoa Kỳ, vì sợ rằng kinh tế Mỹ mà bị suy trầm thì mình cũng bị ảnh hưởng. Diễn đàn Kinh tế đai2ì RFA tìm hiểu về hiện tượng tâm lý ấy qua phần trao đổi sau đây cùng kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa, do Việt Long thực hiện hầu quý thính giả.

 Hỏi: Thưa ông Nguyễn Xuân Nghĩa, từ tháng Tám năm ngoái và nhất là qua mấy đợt cắt giảm lãi suất liên tục tại Hoa Kỳ vào đầu năm nay, cả thế giới đều e rằng kinh tế Mỹ có thể bị suy trầm với ảnh hưởng lan rộng đến các nước khác. Ông đã nói qua về đề tài này trong một số kỳ trước, nhưng gần đây các nước đã có những phản ứng cụ thể trên địa hạt kinh tế, liên quan đến vấn đề này. Vì thế chúng tôi đề nghị là ta lại cùng tìm hiểu sâu xa hơn về đề tài vì sao kinh tế Mỹ lại có tầm quan trọng lớn lao như vậy với kinh tế thế giới"

- Đây là một thắc mắc chính đáng và việc mình tìm hiểu về đề tài này sẽ có lợi cho Việt Nam khi thẩm định ảnh hưởng của Hoa Kỳ và quyết định về chiến lược kinh tế của mình.

 Nói về sức sản xuất thì kinh tế Hoa Kỳ có sức sản xuất chỉ bằng từ 22 đến 25% của sản lượng địa cầu, một sức nặng có giảm sút nhiều so với mấy thập niên về trước khi tổng sản lượng nội địa, gọi tắt là GDP, của Mỹ chiếm một phần ba tổng sản lượng thế giới.

 Con số GDP đó chỉ ra sức sản xuất của một nền kinh tế, bao gồm tất cả mọi hàng hoá và dịch vụ được sản xuất trong một thời khoảng nhất định, thí dụ là một năm, trên một lãnh thổ nhất định như của một quốc gia, bất kể tới quốc tịch của nhà sản xuất. Về thống kê thì đó là tổng số của tiêu thụ, đầu tư gộp, công chi ngân sách và kết số của cán cân thương mại, tức là số xuất khẩu trừ đi nhập khẩu, trong một tài khóa, là một năm kế toán.

Nhưng Hoa Kỳ sở dĩ có ảnh hưởng lớn tới sinh hoạt kinh tế vì hai yếu tố. Thứ nhất, tiêu thụ tại Mỹ chiếm tới hơn hai phần ba của tổng sản lượng GDP, nên sức tiêu thụ của Mỹ trở thành lực kéo cho nền kinh tế nào bán hàng cho Mỹ. Thứ hai, nhiều nền kinh tế lại giàng bộ máy sản xuất của mình vào kinh tế Mỹ qua xuất nhập khẩu và đầu tư, hoặc qua chính sách ngoại hối, tức là quy định tỷ giá đồng bạc của mình từ đồng Mỹ kim.

Hậu quả là dù chỉ sản xuất hơn 20% sản lượng thế giới, kinh tế Mỹ vẫn ảnh hưởng tới 60% vào đà tăng trưởng của kinh tế thế giới. Thí dụ như kinh tế thế giới mà tăng trưởng bình quân chừng 5% một năm thì kinh tế Mỹ ảnh hưởng tới 3%. Tiêu thụ tại Mỹ mà giảm là sẽ ghìm sức sản xuất của các nước khác theo tỷ lệ đó, nếu các xứ này lệ thuộc vào Mỹ.

 Hỏi: Nhưng vì sao gần đây dư luận thế giới lại có vẻ hốt hoảng về những gì xảy ra tại Mỹ trong khi nhiều quốc gia, kể cả Việt Nam hay Trung Quốc, đã đạt tốc độ tăng trưởng khá cao, tưởng như đã có thể tách rời khỏi sức hút của kinh tế Hoa Kỳ" Trong khi đó thì ông Lý Quang Dịêu ở Singapore tuyên bố là châu Á sẽ không bị rơi vào suy trầm vì kinh tế ở Mỹ"   

 - Chỉ vì một hiện tượng tôi xin tạm gọi là quên trí nhớ, tức là có ký ức rất mỏng, đi cùng tật chủ quan và ưa hốt hoảng! 

Trong năm năm liền, nhiều quốc gia đã có tốc độ tăng trưởng rất cao và buôn bán với nhau rất nhiều nên tưởng rằng cái trớn sản xuất ấy đã giúp mình bay khỏi quỹ đạo Mỹ. Như trong năm ngoái, khi sản xuất tại Hoa Kỳ bắt đầu sút giảm nhẹ từ quý ba trở đi thì kinh tế các nước vẫn tăng trưởng mạnh. Người ta gọi đó là hiện tượng "tách rời khỏi Mỹ", nôm na là ra khỏi trạng thái lệ thuộc vào kinh tế Mỹ, nên kinh tế Hoa Kỳ có bị suy trầm thì cũng không gây suy trầm cho thế giới. Qua tới năm nay thì thiên hạ có phản ứng trái ngược, và phải nói là thái quá, từ phía Hoa Kỳ lẫn thế giới ngoài Hoa Kỳ. Người ta đang lo sợ là Mỹ mà hắt hơi thì xứ khác lại bị cảm mạo.

 Hỏi: Ông vui lòng giải thích thêm nữa theo khía cạnh kinh tế, thay vì trên khía cạnh tâm lý đưa đến cả chủ quan lẫn hốt hoảng vân vân. Câu hỏi là vì sao kinh tế Hoa Kỳ lại có hiệu ứng mạnh như vậy"

- Ta cần nhìn rõ hiện tượng tạm gọi là "chuyển lực", là bốn yếu tố khiến sự thăng trầm tại Mỹ có thể kéo theo sự thịnh suy của xứ khác.

 Đầu tiên là qua trao đổi kinh tế gồm có buôn bán và đầu tư tại các nước có quan hệ với kinh tế Hoa Kỳ. Tiêu thụ tại Mỹ mà giảm thì xuất khẩu vào Mỹ cũng sụt và doanh lợi đầu tư của xứ khác vào Mỹ cũng giảm theo. Thí dụ như Việt Nam đạt xuất siêu một tỷ Mỹ kim với Mỹ là nhờ bán nhiều hơn mua của Hoa Kỳ; khi tiêu thụ tại Hoa Kỳ sút giảm thì xuất khẩu của Việt Nam cũng giảm và nạn nhập siêu sẽ tăng, với ảnh hưởng trên tỷ giá đồng bạc của Việt Nam.

 Bộ phận chuyển lực thứ hai là luồng trao đổi tài chính giữa các nước với nhau, như đầu tư hay vay mượn của nhau. Vụ khủng hoảng tín dụng địa ốc do trái bóng tín dụng loại thứ cấp bị bể tại Mỹ đã kéo theo khủng hoảng tín dụng tại các xứ khác, thí dụ như Âu châu, khiến tín dụng khan hiếm có thể đánh sụt đầu tư và sản xuất ở mấy xứ đó.

Thứ ba là khi sản xuất bị đình đọng và xuất khẩu sút giảm, số cầu về nguyên nhiên vật liệu trên thế giới, thí dụ như dầu thô, kim loại hay nông phẩm cũng có thể bị sụt và điều ấy ảnh hưởng tới giá cả thương phẩm, vốn đã tăng rất mạnh trong nhiều năm qua, và có thể đánh sụt lợi tức của các nước xuất cảng thương phẩm.

 Sau cùng là khi kinh tế toàn cầu bị giao động mạnh do ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp từ Hoa Kỳ thì nhiều nhược điểm kinh tế trong từng nước cũng gây ra vấn đề, như cơ thể yếu kém thì dễ bị nhiễm bệnh khi khí trời thay đổi. Cụ thể là khả năng quản lý vĩ mô yếu kém tại Việt Nam có thể bị chấn động mạnh khi kinh tế Mỹ bị suy trầm. Hoặc Âu châu cũng có nạn suy sụp gia cư mà chẳng vì buôn bán loại tín dụng thứ cấp với Hoa Kỳ

 Hỏi: Từ bốn yếu tố chuyển lực ấy, kinh tế thế giới sẽ ra sao do hiệu ứng Hoa Kỳ"

 - Do cấu trúc trao đổi kinh tế giữa từng quốc gia hay từng khối kinh tế với nhau, kinh tế Hoa Kỳ có ảnh hưởng mạnh tới sự thịnh suy của các nền kinh tế Nhật Bản, Âu châu, vốn cũng đang có vấn đề nội tại của họ. Sau đó mới tới kinh tế của Trung Nam Mỹ mà ta cứ gọi là Mỹ châu La tinh. Ở vòng ngoài, với hiệu ứng nhẹ hơn, là các nền kinh tế Á châu - không kể Nhật Bản - Liên bang Nga và Trung Đông. Vì vậy, ảnh hưởng trực tiếp về sự thăng trầm của kinh tế Mỹ không nhất thiết đã là toàn cầu. Nhưng ta cũng phải nói tới ảnh hưởng gián tiếp.

 Đó là kinh tế Mỹ, Nhật và Âu châu hiện đang là ba nền kinh tế mạnh nhất thế giới, nên nếu hai đầu máy Nhật Bản và Âu châu mà bị hiệu ứng suy trầm tại Mỹ thì dễ bị thiệt hại nhất vì vấn đề riêng của họ. Khi ba đầu máy đều bị chững thì khả năng sản xuất của các nền kinh tế khác của địa cầu cũng bị ảnh hưởng. Vì vậy mà từ mấy tháng nay, người ta mới ưu lo về hậu quả của những gì xảy ra tại Hoa Kỳ. Mà lý do lo ngại cũng có rất nhiều, kể cả lo ngại sự hốt hoảng thái quá từ khu vực tài chính.

 Hỏi: Ông cho rằng thế giới đang có hiện tượng tâm lý là hốt hoảng thái quá hay sao"

 - Tôi thiển nghĩ rằng sự hốt hoảng đã khởi đầu tại Hoa Kỳ, và như đặc tính chung của mọi phản ứng hốt hoảng là nó dễ lan rộng và có thể gây tai hoạ nếu mình thiếu bình tĩnh. 

Trên diễn đàn này, chúng ta đã nhiều lần nói về định nghĩa của từng hiện tượng kinh tế mà ta vẫn cần nhắc lại để thấy ra mức độ trầm trọng của vấn đề và để khỏi bị hốt hoảng. Căn cứ trên định nghĩa của Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF thì suy trầm hay recession xảy ra khi đà tăng trưởng sản xuất có sụt giảm trong hai quý liền, tức là có tăng mà chậm hơn. Nói chung, các kinh tế gia trên thế giới đều áp dụng định nghĩa ấy.

 Riêng Mỹ áp dụng một định nghĩa rắc rối hơn của một tổ chức độc lập là Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia NBER là "khi sinh hoạt kinh tế sút giảm đáng kể trong cả nền kinh tế, kéo dài qua nhiều tháng, thường được phản ảnh qua GDP, số lợi tức thực tế, thất nghiệp, sản lượng công nghiệp và phân phối sỉ và lẻ". Định nghĩa này mơ hồ về thời gian mà lại chi tiết về hậu quả. Tuy nhiên, dù theo định nghĩa nào đi nữa thì suy trầm chỉ là tăng trưởng giảm sút trong nhiều tháng và thực tế là một hiện tượng tự nhiên của chu kỳ kinh doanh. Thông thường thì các nước theo kinh tế thị trường vẫn thấy rằng sáu năm lại gặp một lần suy trầm và tại Mỹ thì từ nửa thế kỷ nay, bình quân mỗi đợt suy trầm không dài quá 10 tháng.

 Nặng hơn suy trầm là nạn suy thoái, tức là không có tăng trưởng nhẹ hơn mà là suy sụp sản xuất. Nặng hơn nữa thì có khủng hoảng là suy thoái trong nhiều lãnh vực và lây lan qua nhiều quốc gia. Nếu không chịu tìm hiểu và cứ nghe nói ẩu rằng kinh tế suy thoái hay khủng hoảng trong khi vẫn chưa bị suy trầm thì chính là phản ứng tâm lý hốt hoảng ấy mới gây ra khủng hoảng, là điều đang xảy ra tại Hoa Kỳ và có thể lan qua xứ khác.

 Hỏi: Ông nêu ra một nhận xét có vẻ mâu thuẫn trong khi cả thế giới đang nói đến nạn suy trầm hay suy thoái tại Hoa Kỳ. Ông có thể giải thích cho rõ hơn được không"

 - Ta có hiện tượng gọi là quán tính của nhận thức, là chỉ ý thức được sự thể sau khi xảy ra.

 Cụ thể là chỉ biết là kinh tế bị suy trầm sau khi thu thập thống kê về lợi tức, thất nghiệp, sản xuất hay phân phối của sớm nhất là ba tháng về trước. Nhiều nhà kinh tế có thấy rằng biết như vậy là quá chậm nên phải tìm cách dự đoán trước khi tai hoạ xảy ra. Mà cũng biết rằng mình có thể dự đoán sai. Thí dụ như nếu căn cứ trên số thất nghiệp gia tăng dù sao cũng rất nhẹ tại Mỹ trong tháng Giêng vừa rồi thì kinh tế Mỹ có thể bị rủi ro suy trầm với xác suất chừng 6%, so với xác suất suy trầm trong tháng 12 là hơn 35%. Tức là dường như trận bão đã qua, và các tổ hợp tài chính đã chấn chỉnh lại cơ cấu tài trợ của họ.

 Tuy nhiên, từ đầu năm ngoái, báo chí Mỹ đã nói đến sự đình đọng của thị trường gia cư, mối nguy của loại tín dụng thứ cấp sub-prime, đến tháng Tám thì trái bóng tín dụng ấy bể kéo theo sự lỗ lã của nhiều tổ hợp tài chính thế giới. Sự hốt hoảng của thị trường tài chính mới lây lan qua thị trường chứng khoán và dội ngược về giới sản xuất và tiêu thụ khiến Ngân hàng Trung ương Mỹ phải đột ngột và liên tiếp hạ lãi suất rất mạnh trong mấy tháng qua. Đã vậy, người ta còn thấy rằng từ tháng Tám năm 2001 đến nay, kinh tế Mỹ chưa bị suy trầm nên hẳn đã thầm nghĩ rằng sắp đến kỳ. Tâm lý chờ đợi tin xấu như vậy còn bị trùng vào một năm tranh cử khi mà nhiều đại diện dân cử cần chứng tỏ với cử tri mối quan tâm kinh tế của mình và nói đến nhu cầu cấp cứu kinh tế để tỏ ra thân dân.

 Người Mỹ nói chung thường có đặc tính văn hóa là lạc quan thái quá mà cũng ưa hốt hoảng bậy khiến lãnh đạo dễ có phản ứng cũng thái quá. Giờ đây thì có thể là những lời báo động đã có tác dụng, tức là gây không khí hốt hoảng và có khi gây ra suy trầm thật vì ai ai cũng sợ bị thất nghiệp, ế ẩm và bèn cắt giảm chi tiêu để phòng ngừa!

 Hỏi: Và bây giờ, thế giới đang chuẩn bị đối phó với nạn khủng hoảng vì hốt hoảng khởi đi từ Hoa Kỳ"

 - Thưa đúng như vậy vì ngoài hai nền kinh tế gắn bó nhất với Mỹ là Canada và Mexico - bị ảnh hưởng nặng nhất qua đà sút giảm tiêu thụ và nhập khẩu của Mỹ - các nền kinh tế khác cũng có bị nhưng nhẹ hơn. Tuy nhiên ảnh hưởng tâm lý bất lợi của lời báo động ấy cũng chi phối quyết định đầu tư sản xuất của xứ khác và xứ nào càng có nhiều nhược điểm nội tại thì càng bị nguy ngập hơn.

 Trường hợp rõ rệt là nhược điểm nội tại của kinh tế Nhật Bản có thể vừa bị suy trầm vừa lo lạm phát. Trong khi ấy, Âu châu cũng bị nạn bể bóng đầu tư trên thị trường gia cư và cũng có hệ thống tín dụng thứ cấp mà không do nhập khẩu từ Hoa Kỳ. Nạn suy trầm tại Nhật Bản và Âu châu có thể còn nguy kịch hơn tại Mỹ. Đã thế, họ còn có khả năng ứng phó rất hẹp vì lãi suất tại Nhật đã mấp mé số không nên khó hạ, và vì tổ chức kinh tế chính trị của Liên hiệp Âu châu và của Ngân hàng Trung ương Âu châu không cho phép họ linh động áp dụng các biện pháp cấp cứu. Ba khối kinh tế đầu máy là Mỹ, Nhật, Âu mà lao đao thì lợi nhuận và đầu tư của doanh nghiệp cũng sút giảm.

 Vì vậy, thế giới vẫn còn lệ thuộc nhiều vào những thăng trầm tại Mỹ, kể cả hiện tượng lạc quan tếu lẫn tâm lý hốt hoảng bậy. Càng có vấn đề nội tại mà càng lệ thuộc vào sự thăng trầm trên thị trường Hoa Kỳ là càng dễ mang họa. Trong một kỳ sau, tôi mong là chúng ta sẽ có cơ hội đề cập tới trường hợp Việt Nam.

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Nhiều người Việt các tiểu bang khác, khi tới thăm Quận Cam, bước vào Phước Lộc Thọ, sẽ kinh ngạc khi thấy hàng loạt áo dài sản xuất từ Việt Nam được may khéo, kiểu dáng tân kỳ, bán chỉ có 10 USD một áo. Rẻ kinh khủng, nhưng đồng bào mình ở quê nhà sống nhờ như thế. Rồi tới những món hàng nghệ thuật như đồ gốm sứ, vòng tay, tràng hạt, nón lá, đồ chơi trẻ em... đều bán rất rẻ. Chúng ta thắc mắc tại sao lại rẻ như thế. Hẳn nhiên, khi vào Phố Tàu Los Angeles, bạn cũng sẽ có những kinh ngạc tương tự với áo sường sám và các món tương tự từ nhiều thị trấn Hoa Lục. Nếu có chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, tất cả những hàng hóa trong Phố Tàu Los Angeles sẽ tăng giá, và tại Phước Lộc Thọ, hy vọng, sẽ giữ giá y nguyên, nếu các nguyên vật liệu Việt Nam sản xuất không phải mua từ Hoa Lục. Tuy nhiên, sẽ tới lúc, khi đọc các bản báo cáo về bất quân bình thương mại, Tổng Thống Donald Trump trong cơn phẫn nộ thường trực bỗng nhiên thấy rằng cần áp thuế quan trên hàng Việt Nam.
Giữa lúc chính quyền mới của Tổng thống Donald Trump ngày càng mạnh tay thực hiện chính sách trục xuất di dân không giấy tờ, thì trong làn sóng ủng hộ, tỏ rõ sự vui mừng ấy, có rất nhiều người Việt máu đỏ da vàng. Bất kể họ là ai, đến Mỹ thời điểm nào, hình như họ quên mất câu chuyện bắt đầu từ 50 năm trước, về những người Việt tị nạn đầu tiên đã đặt chân lên nước Mỹ, cũng mang trên mình căn cước “di dân bất hợp pháp.”
Từ ngày chính thức nhậm chức, 20 tháng Giêng, 2025, chính quyền của Trump hoạt động rất năng nổ, chai sâm banh bật nút, rượu trào ra, sắc lệnh hành chánh trào ra, kế hoạch mới trào ra, thay đổi trào ra, tin đồn trào ra, vân vân, và những ly sâm banh cụng nhau leng keng rồi nốc cạn. Tuy nhiên, còn quá sớm, quá mới để có thể cảm nhận kết quả tốt hay xấu. Một số đông đang chờ đợi chính quyền Trump làm những điều để Mỹ nhảy vọt về kinh tế. Tiền ra nhín rịn, tiền vào ào ào, Cậu Sam trở nên giàu có. Cậu giàu, cháu có nhờ được không?
Theo khoa học về thần kinh, tình yêu được tạo ra bởi một số hóa chất trong não bộ. Thí dụ, khi chúng ta gặp ai đó đặc biệt với mình, các hormone như dopamine và norepinephrine sẽ kích thích phản ứng dẫn đến sự khen thưởng trong não bộ, khiến chúng ta muốn gặp người đó nhiều lần nữa, cũng giống như khi nếm thử món gì đó thấy ngon miệng, chúng ta thường sẽ thèm được ăn thêm.
Hay hay dở, bạn bè của chúng ta trước đây đều thực sự là người, hỉ nộ ái ố gì cũng đối đãi nhau trong giới hạn tốt xấu của con người. Nhưng bây giờ thì bạn có thể… hơn là người. “Bạn”, nhưng lại phong tỏa thông tin hay kiểm duyệt nhau, như thể chính quyền. “Bạn” nhưng, theo từng thái độ chính trị, có thể trục xuất, cấm vận hay tuyên chiến với nhau, hung hăng và sắt máu, như thể Anh, Nga, Pháp, Mỹ hay Tàu.
Doanh nhân Donald Trump đã khởi xướng trào lưu dân tuý và hai lần thắng cử tổng thống. Ngay khi xuất hiện lần đầu tiên trên chính trường để vận động tranh cử năm 2016, Trump không có tham vọng thu tóm quyền lãnh đạo Đảng Cộng hoà trong ý tưởng thù địch, mặc dù thể hiện nhiều quan điểm chống đối gay gắt. Ngược lại, ngày nay, "chủ thuyết Trump" chế ngự toàn diện mọi sinh hoạt của đất nước. Thực ra, khi nhìn lại hoạt động của Đảng trong thời hiện đại, đây là kết quả của một tiến trình dài nhằm tái định hình chiến lược bảo thủ mà Đảng đã đề ra vào những năm 1960.
“Tôi đã cố gắng rất nhiều để trở thành một di dân tốt của đất nước Hoa Kỳ. Tôi phục vụ trong quân đội. Tôi học cao học. Tôi làm việc cho chính phủ liên bang. Tôi luôn cố gắng làm tốt công việc của mình trong 15 năm qua. Nay, tôi, chúng tôi, đang hoang mang về những chính sách không rõ ràng, không biết từ ai. Thậm chí, sếp lớn nhất của cơ quan chúng tôi phải tổ chức cuộc họp để trấn an nhân viên về những email của OPM gửi ra gần đây kêu gọi chúng tôi nên tự động nghỉ việc để nhận tám tháng lương. Họ không khuyến khích chúng tôi trả lời những email như thế. Trên một diễn đàn của Fed, mọi người từ lo lắng, sợ hãi, cho đến bây giờ thì tất cả đều đồng ý sẽ chiến đấu đến cùng.”
Không ra tranh cử. Không được xác nhận chính thức. Cũng chẳng cầm một xu tiền lương từ chính phủ. Elon Musk, người giàu nhất thế giới, đã tuyên chiến với chính phủ liên bang Hoa Kỳ và, chỉ trong vài ngày, đã bắt đầu ra tay cắt giảm quy mô và ảnh hưởng của bộ máy chính quyền, đồng thời còn nắm được một số bí mật nhạy cảm nhất. Musk sử dụng mạng xã hội quyền lực của mình để định hướng dư luận, và không ngần ngại dọa dẫm rằng sẽ dùng khối tài sản khổng lồ của mình để hậu thuẫn cho đối thủ chính trị của bất kỳ ai dám chống đối.
Tổng Bí thư Tô Lâm hứa “Việt Nam sẽ học hỏi tối đa kinh nghiệm phát triển của Trung Quốc, đặc biệt là sự đổi mới lý luận và thực tiễn của Tư tưởng Tập Cận Bình về chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc trong thời đại mới".
Viet Bao Podcasts
Tạp Chí Truyền Thanh
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.