Annie Ernaux: Viết những gì mình sống

“Chỉ là nỗi đam mê” (Passion Simple, 1991) là một trong số gần 30 tác phẩm của nhà văn nữ người Pháp Annie Ernaux, người vừa được Hàn Lâm Viện Thụy Điển trao tặng giải thưởng Nobel về Văn Chương 2022.

Đây là một câu chuyện có thực từ một đoạn đời sôi nổi của một người đàn bà năm nay 82 tuổi, đã từng phá thai, đã từng ly dị và đã từng có nhiều tình nhân. Tất cả những tác phẩm của bà đều lấy đề tài từ chính mình, về cha mẹ mình. Giới phê bình văn học Pháp không bao giờ có sự đồng thuận với nhau về việc xếp loại những tác phẩm của Ernaux: Tự truyện, Hồi ức, Tiểu thuyết. Nhưng họ đều phải đồng ý rằng tất cả những nhân vật trong các tác phẩm của bà không phải là nhân vật hư cấu (hiểu theo nghĩa nhân vật của tiểu thuyết). Bà được giới phê bình văn học Mỹ mệnh danh là người biến những hồi ức đời mình, những sự kiện có thật đã từng xẩy ra, thành những ghi chép mang đầy tính nghệ thuật.

Tác phẩm “Chỉ là nỗi đam mê” được giới thiệu ở đây là một thí dụ chính xác nhất cho nhận định trên. Câu chuyện có thật, nhân vật có thật, những tình tiết có thật (trong truyện, TÔI chính là tác giả; CHÀNG hay A – viết tắt – là một nhà ngoại giao người Nga làm việc cho sứ quán Nga ở Paris.) Người đọc sẽ ngạc nhiên trước những tình tiết rất thầm kín xẩy ra trong một cuộc tình “vụng trộm” (CHÀNG đã có vợ; Nàng ly dị nhưng có hai con trai tuổi thành niên) mà địa điểm gặp gỡ nhau chỉ có một nơi duy nhất: phòng ngủ của người đàn bà. Người kể chuyện lại là một nhà văn tăm tiếng trong thế giới văn học Pháp.

Tác phẩm “Passion Simple”, ấn bản Pháp ngữ được Ernaux cho ra mắt độc giả năm 1991. Năm 2001, bà cho nhà Gallimard xuất bản quyển Se Perdre (Lạc Lối), nguyên là tập nhật ký ghi lại từng chi tiết ngày tháng và những gì đã xẩy ra từ năm 1988 đến 1990, khoảng thời gian Ernaux “dan díu” với người tình trẻ tuổi – nhà ngoại giao Nga đã có vợ. Chính trong tập nhật ký này, bà xác nhận người tình của mình là một nhà ngoại giao người Nga (trong nhật ký này, bà gọi tên ông ta là S.) qua chi tiết cuộc điện thoại gọi đến tòa đại sứ Nga ở Paris để hỏi thăm tin tức về CHÀNG sau một thời gian dài CHÀNG vắng tin. Năm 2021, trong một cuộc trò chuyện với độc giả ở Thư Viện Quốc Gia Pháp, có độc giả thắc mắc nguyên nhân nào Ernaux đã cho công bố một tác phẩm mô tả hết sức “thành thực”, hết sức “trần trụi” về một cuộc tình không lấy gì làm trong sáng lắm hiểu theo nghĩa luân lý như quyển Passion Simple. Annie chỉ nhún vai, và trả lời bằng một phong cách rất “Ernaux” qua một câu ngắn ngủi “Well, passion!” (Ờ, Đam mê mà!), và không nói thêm bất cứ lời nào để giải thích.

Đoạn trích dưới đây nằm ở phần cuối quyển sách sẽ chuẩn bị tâm tư người đọc trước khi bước vào thế giới khác thường của “Chỉ là nỗi đam mê”:

“…Tôi ngắm nhìn những trang giấy đầy chữ với một nỗi kinh ngạc và một cảm giác tương tự như sự xấu hổ, những cảm tưởng mà trước đây - khi còn đắm chìm trong nỗi đam mê và nhu cầu cần phải viết về nỗi đam mê ấy - tôi đã không hề có. Viễn tượng một ngày nào đó quyển sách sẽ đến tay độc giả đưa tôi đến gần hơn với sự phán xét của công chúng và những chuẩn mực ‘bình thường” của xã hội. (Phải trả lời những câu hỏi đại loại “đây có phải là một quyển tự truyện hay không?” và phải tìm cách biện minh điều này điều kia có thể làm cho nhiều quyển sách không bao giờ được ra đời, ngoại trừ dưới dạng tiểu thuyết hư cấu như một cách để giữ sĩ diện.)…”

Bản chuyển ngữ này dựa trên bản Anh ngữ của Tanya Leslie (NXB Seven Stories Press 2003).

– T.Vấn

PASSION SIMPLE đã được dựng thành phim năm 2020 với đạo diễn Danielle Arbid và hai diễn viên Lætitia Dosch (TÔI) và Sergei Vladimirovich Polunin (CHÀNG).

 Để đọc tác phẩm, xin bấm vào đường dẫn sau:

ANNIE ERNAUX: CHỈ LÀ NỖI ĐAM MÊ – T.Vấn và Bạn Hữu (t-van.net)

• Mỹ Lo Nga Lợi Dụng Đánh ISIS Để Diệt Nổi Dậy Syria
• Trái Cây, Hoa Quả Rẻ Mạt: Nông Dân Thê Thảm Than Trời
• Tin Úc Châu
• TC Nhồi Sọ HS Hồng Kông