Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2907)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Lập một kế hoạch điều trị trầm cảm có thể là một thách thức khó khăn. Điều này đặc biệt đúng đối với những bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị thông thường và đang trải qua các liệu pháp thử nghiệm như kích thích các nhân sâu trong não (Deep Brain Stimulation – DBS). Đối với hầu hết các tình trạng bệnh lý, bác sĩ có thể trực tiếp đo lường bộ phận đang được điều trị, chẳng hạn như đo huyết áp đối với các bệnh về tim mạch. Những thay đổi có thể đo lường đóng vai trò là dấu ấn sinh học khách quan (objective biomarker) của quá trình phục hồi, cung cấp các thông tin đáng giá về cách chăm sóc bệnh nhân.
Theo Cơ Quan Kiểm Soát Thực-Dược Phẩm Hoa Kỳ (FDA), khoảng 9 trong số 10 toa thuốc ở Hoa Kỳ có kê thuốc đồng dạng (thuốc generic) của một loại thuốc nguyên gốc (brand name). Tuy nhiên, có thể sẽ có nhiều người không biết là loại thuốc họ mua ở hiệu thuốc là thuốc đồng dạng hay thuốc nguyên gốc. Vậy hai loại thuốc này có gì khác biệt không? Và nếu có, nó có quan trọng không?
Giải độc đắc xổ số Powerball trong kỳ quay số đêm Thứ Tư không có ai trúng trọn 6 con số. Do vậy, giải độc đắc xổ số Powerball trong kỳ quay số đêm Thứ Bảy sắp tới sẽ lên tới 1,4 tỷ USD. Nếu có ai đó trúng độc đắc vào ngày thứ Bảy, giá trị tiền mặt ước tính sẽ là 643,7 triệu USD, nếu lãnh trọn một lần. Các con số quay được vào tối thứ Tư là: 9-35-54-63-64 và Powerball: 1.
Chiều thứ Năm 21/9/2023 vừa qua, tại Đại học U.C. Berkeley, trong lớp Vietnamese 101A: Advanced Vietnamese – Vietnamese Literature [Lớp văn học Việt Nam] do cô Nguyễn Nguyệt Cầm phụ trách có một khách mời đặc biệt là nhà thơ cách-mạng-phản-kháng-chiến-đấu Bùi Minh Quốc đến nói chuyện với sinh viên về những sáng tác của ông...
Giải Nobel Hóa học năm 2023 đã được trao cho 3 nhà khoa học đã nỗ lực khám phá và phát triển các chấm lượng tử (quantum dots), được sử dụng trong đèn LED và màn hình TV, cũng như cho các bác sĩ phẫu thuật khi loại bỏ mô ung thư. Moungi Bawendi, Louis Brus và Alexei Ekimov được ủy ban Nobel về hóa học ca ngợi là “những người tiên phong trong việc khám phá thế giới nano” khi công bố giải thưởng ở thủ đô Stockholm của Thụy Điển hôm thứ Tư. Johan Aqvist, chủ tịch ủy ban cho biết: “Trong một thời gian dài, không ai nghĩ rằng bạn có thể thực sự tạo ra được những hạt nhỏ như vậy. Nhưng những người đoạt giải năm nay đã thành công.”
Tối Thứ Bảy 30-9-2023, mấy trăm khách yêu nhạc ngồi trong thính phòng sang trọng Timeless Venues, thành phố Fountain Valley, Nam Cali; thưởng thức chương trình ca nhạc êm ái của đêm ra mắt CD Đường Xưa với tiếng hát Tawni Thanh Thảo cùng các giọng ca khác...
Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố hôm thứ Ba rằng Giải Nobel Vật lý năm 2023 được chia cho ba người đoạt giải vì công trình tiên phong của họ trong việc phát triển “các công cụ mới để khám phá thế giới điện tử bên trong nguyên tử và phân tử”.
Thành phố Thung Lũng Hoa Vàng, San Jose, là một trong những cái nôi văn hoá của cộng đồng Việt Nam tại Hoa Kỳ. Đã có không biết bao nhiêu hội đoàn, đoàn thể, hội Văn Thơ, đài TV, Radio, Tuần San, Nguyệt San, và Nhật Báo tiếng Việt tồn tại lâu đời ở Bắc Cali. Tất cả đều cùng mục đích bảo tồn Việt Ngữ và Văn Hoá Việt Nam nơi Hải ngoại. Và hôm Thứ Bảy vừa qua, tại hội trường Santa Clara County, cuộc thi “Đố Vui Cùng Học” của chương trình Tuổi Trẻ Hải Ngoại được diễn ra vô cùng thành công, làm nức lòng các bậc phụ huynh và bà con cộng đồng Mỹ gốc Việt tại San Jose và các vùng phụ cận...
Hội Ái Hữu Phụ Nữ Việt (Vietnamese Women Friendship Association) thành lập ngày 18/12/2016. Hội trưởng Quỳnh Hoa cho biết: “Hội Ái Hữu Phụ Nữ Việt được thành lập nhằm mục đích phục vụ, trao đổi kiến thức, giúp đỡ lẫn nhau cho các chị em phụ nữ Việt bị khó khăn, nhanh chóng hội nhập đời sống tại Hoa Kỳ. Chủ trương của hội là bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa Việt, tương trợ tinh thần, mang niềm vui, hạnh phúc, ích lợi cho gia đình và xã hội. Ưu tiên là việc thăm viếng các viện dưỡng lão và phục vụ bữa ăn cho những người vô gia cư.”
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.