Hôm nay,  

Hiệu Ứng Rashomon Và Khoa Học Về Cách Ký Ức Hình Thành Và Dao Động Trong Não

19/05/202300:00:00(Xem: 2867)
 
tri nho
Thực tế là trí nhớ của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ về các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Khi hồi tưởng lại, chúng ta lấy ra những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể về những gì mà chúng ta tin rằng là ‘sự thật đã xảy ra.’ (Nguồn: pixabay.com)
 
Chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất.” – Jorge Luis Borges
 
Đã đến lúc thôi lầm tưởng và chấp nhận rằng: sự tập trung chú ý của chúng ta chỉ có thể đọng lại được một phần nhỏ các sự kiện và hiện tượng đang diễn ra bên trong và xung quanh mình tại bất kỳ thời điểm nào. Hiểu rằng trí nhớ của chúng ta chỉ giữ lại một phần nhỏ những gì chúng ta đã tham dự trong những khoảnh khắc đã qua, lúc hồi tưởng lại, chúng ta lấy những mảnh nhỏ này và cố gắng tái tạo chúng thành một ‘thực tại’ tổng thể, rồi mang đi chiếu trong ‘rạp hát’ của tâm trí – một sân khấu mà trên đó, theo nhà thần kinh học Antonio Damasio đã quan sát được trong công trình nghiên cứu về ý thức, chúng ta thường “sử dụng tâm trí của mình để lấp liếm chứ không phải để khám phá sự thật.”
 
Chúng ta làm điều này, ở cấp độ cá nhân – từ trí nhớ có chọn lọc và bằng cách loại trừ tinh tế như vậy, chúng ta sáng tác ra câu chuyện làm nền tâm lý cho bản sắc của mình. Còn ở cấp độ văn hóa – chúng ta tạo ra cái được gọi là ‘lịch sử,’ là một ký ức được chọn lọc tập thể, trừ bỏ nhiều hơn là bao gồm những sự thật của quá khứ. Borges đã nắm bắt được điều này qua câu nói nổi tiếng “chúng ta là ký ức của chính mình… là một bảo tàng huyền ảo chứa những dáng hình chuyển động, những mảnh gương vụn vỡ chồng chất. ” (“We are our memory, we are that chimerical museum of shifting shapes, that pile of broken mirrors.” – Jorge Luis Borges).
 
Nhận thức được khả năng ảo tưởng của trí nhớ cũng chính là nhận ra bản chất khó nắm bắt, hay thay hình đổi dạng, của ngay cả những sự thật mà chúng ta đinh ninh rằng mình đang nắm vững trong tay.
 
Gần một thế kỷ sau khi Nietzsche khuyến cáo rằng cái mà chúng ta gọi là sự thật là “một loạt các phép ẩn dụ, hoán dụ và nhân hóa… một tổng thể các mối quan hệ của nhân loại đã được tăng cường, thuyên chuyển và tô điểm một cách thơ mộng và hùng hồn,” nhà làm phim vĩ đại người Nhật Bản Akira Kurosawa (23/3/1910 – 6/9/1998) đã mang đến một phép ẩn dụ tinh tế cho bản chất của sự thật thông qua ký ức trung gian khó nắm bắt trong bộ phim Rashomon năm 1950. Bộ phim Rashomon dựa trên truyện ngắn “In a Grove” của Ryunosuke Akutagawa. Đây là một phim kinh dị tâm lý-triết học, có nội dung về một vụ án mạng của một samurai, qua lời kể của bốn nhân chứng, mỗi người kể lại một thực tế hoàn toàn khác nhau, lời kể của mỗi người đều có vẻ đáng tin, khiến cho mọi người hoang mang không biết đâu mới là chân tướng sự thật.
 
Nửa sau thế kỷ 20, khi các chuyên gia nghiên cứu bắt đầu làm sáng tỏ những điểm yếu của trí nhớ, tên của bộ phim Rashomon được dùng để đặt cho tính không đáng tin cậy của lời kể của các nhân chứng. ‘Hiệu ứng Rashomon’ tạo ra một bầu nghi ngờ tăm tối và ám ảnh bao trùm lên sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về thực tại – xét cho cùng, chúng ta chỉ tồn tại với tư cách là nhân chứng trong cuộc sống của chính mình.
 
Tất cả những rắc rối về tâm lý học này phát sinh từ hạ tầng cơ sở của sinh lý học thần kinh cơ bản về cách ký ức hình thành và dao động trong não. Nhà thần kinh học Oliver Sacks đã khám phá điều này trong về chứng rối loạn trí nhớ trong cuốn sách cổ điển “The Man Who Mistook HisWife For A Hat: And Other Clinical Tales”. Hoặc quý vị có thể xem khoa học gia y sinh người Nam Phi Catharine Young giải thích trong một tập TED-Ed có tên: “How memories form and how we lose them.” (https://www.themarginalian.org/2021/06/29/rashomon-effect-memory/)
 
Nếu cảm thấy hứng thú về những điều kỳ diệu của ký ức, quý vị có thể thử tìm đọc cuốn Neurocomic – một cuốn tiểu thuyết hình ảnh (graphic novel) về cách thức hoạt động của trí óc; hay đọc bài viết “Chơi nhạc mang lại lợi ích cho bộ não hơn bất kỳ hoạt động nào khác” (https://www.themarginalian.org/2015/01/29/music-brain-ted-ed/); đọc lại các tác phẩm của Virginia Woolf để thấy cách ký ức chắp vá đời ta; xem ảnh của Sally Mann để thấy cách hình ảnh bóc tách ký ức thành những mảnh rời rạc; và đọc sách của nhà thần kinh học Suzanne Corkin để khám phá những bí ẩn kỳ diệu của ý thức trong trí nhớ.
 
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “How Memory Makes Us and Breaks Truth: The Rashomon Effect and the Science of How Memories Form and Falter in the Brain” của Maria Popova, được đăng trên trang themarginalian.org.
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Bộ trưởng Quốc phòng Đài Loan Chiu Kuo-cheng (Khâu Quốc Thành) hôm thứ Năm xác nhận sự hiện diện của các binh sĩ Lực lượng Đặc biệt của Quân đội Hoa Kỳ tại Kim Môn (Kinmen), một nhóm đảo do Đài Loan kiểm soát nhưng nằm ngay ngoài khơi Trung Quốc đại lục. Một số khu vực của quần đảo Kim Môn chỉ cách thành phố Hạ Môn (Xiamen) của Trung Quốc đại lục 2,5 dặm.
Không thể nhìn thấy bằng mắt thường, không có mùi và cũng chẳng có vị, những lượng nhỏ chì (lead) hiện diện trong các vật dụng mà chúng ta sử dụng hàng ngày, trong nhà chúng ta ở, và cả trong nước chúng ta uống. Thậm chí, chì còn xuất hiện trong các bình nước tái sử dụng, như việc phát hiện ra chì trong đáy ly Stanley. Vụ việc đã làm dấy lên nhiều tranh cãi và khơi dậy sự chú ý của người tiêu dùng đối với một vấn đề đã tồn tại từ rất lâu.
Thượng nghị sĩ Bernie Sanders (Độc lập-Vt.) hôm thứ Tư đã giới thiệu một dự luật nhằm thiết lập một tuần làm việc tiêu chuẩn 4 ngày ở Hoa Kỳ mà không bị cắt giảm lương. Dự luật, trong khoảng thời gian bốn năm, sẽ hạ ngưỡng yêu cầu trả lương làm thêm giờ, từ 40 giờ xuống còn 32 giờ/tuần. Nó sẽ yêu cầu trả lương làm thêm giờ ở mức gấp 1,5 lần mức lương thông thường của một công nhân cho những ngày làm việc dài hơn 8 giờ và nó sẽ yêu cầu trả lương làm thêm giờ gấp đôi mức lương thông thường của một công nhân cho những ngày làm việc dài hơn 12 giờ.
Chính thức đủ phiếu đại biểu. Cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump trong bài phát biểu sau khi được Ủy ban Quốc gia Đảng Cộng hòa (RNC) chính thức đề cử đã ăn mừng những chiến thắng gần đây của ông, đặc biệt là vào Siêu Thứ Ba ngày 12 tháng 3/2024, nơi những con số chưa từng có đã đảm bảo cho ông được đề cử làm ứng cử viên tổng thống Đảng Cộng hòa.
Mấy ngày qua, một vụ án mạng đã gây bàng hoàng và xúc động cho rất nhiều người: Đó là hai nữ sinh Lớp 11 và Lớp 12 Tỉnh Gia Lai vì tranh luận trên Facebook đã hẹn nhau, trước cổng trường để giải quyết vấn đề. Mỗi bên có một “băng” đi theo, rồi tranh cãi, rồi không kiềm chế được. Cô nữ sinh Lớp 12 đã rút con dao thủ sẵn trong người, đâm chết cô bạn Lớp 11...
Một giải Oscar cho phim tài liệu xuất sắc nhất, trao cho những người tử thủ một thành phố ở Ukraine. Đúng ra, là phim tài liệu từ Ukraine, tại một thành phố bị quân Nga bao vây. Đạo diễn đằng sau phim “20 Days in Mariupol” (20 Ngày tại Mariupol) đánh dấu chiến thắng giải Oscar của bộ phim tài liệu bằng một bài phát biểu trang trọng, nói rằng ông ước mình “không bao giờ” phải làm bộ phim về cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine.
Xin mời bạn tới tham dự Lễ Bế Giảng Lớp Thư Pháp Hương Việt - Khóa 1, sẽ tổ chức tại một nhà hàng Quận Cam vào Chủ Nhật này. Lớp thư pháp này do Thầy Thích Nhuận Tâm hướng dẫn đã hoàn tất, và đã tạo ra một nhóm thư pháp tại Little Saigon, những người sẵn sàng viết trong các Hội Tết và các sự kiện văn hóa tương lai.
GIẢI OSCAR 2024. Chiều nay, bạn hãy mở TV ra xem: Lễ trao giải Oscar 2024 đang tưng bừng với những hình ảnh đẹp nhất trong làng phim. Lễ trao giải Oscar thường niên lần thứ 96, dự kiến phát sóng vào hôm nay, Chủ Nhật, ngày 10 tháng 3, sẽ phát sóng trên kênh ABC ở Hoa Kỳ bắt đầu lúc 7 giờ tối giờ Miền Đông, tức 3 giờ chiều giờ Caliofrnia (xin nhớ là giờ mới, vì đêm qua là đổi giờ). Tuy nhiên, trước một hay 2 giờ sẽ có các cuộc phỏng vấn bên lề ở nhiều đài TV.
Hôm qua là Ngày Quốc Tế Phụ Nữ. Phụ nữ trên khắp châu Mỹ Latinh đã làm cho ngợp màu tím trên đường phố thành phố của họ hôm thứ Sáu 8/3/2024 để kỷ niệm Ngày Quốc tế Phụ nữ vào thời điểm những người ủng hộ quyền giới tính trong khu vực đang chứng kiến cả những bước tiến lịch sử lẫn những thất bại lớn.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.