Hình ảnh Mỹ đang phải gồng mình lên phấn đấu từ mấy ngày qua trước những lời báo động khủng bố sẽ tấn công khiến tôi nghĩ đến những tấm biển "An toàn Đệ nhất". Nó cũng giống như mấy ông cầm quyền sợ mang trách nhiệm khi tai nạn xẩy ra, nên rào trước "đã bảo rồi mà...". Trước hết, ngày thứ bẩy tuần qua, các giới chức Mỹ báo động các cơ quan tình báo Mỹ đã nhận thấy có sự gia tăng đợt sóng giao thông liên lạc giữa các tay hoạt động của al-Qaida có thể báo hiệu bọn khủng bố đang chuẩn bị một cuộc tấn công rất lớn ở Mỹ, có lẽ còn lớn hơn cả vụ 11 tháng 9 năm ngoái, nhưng tin còn mơ hồ chưa rõ. Hôm sau chủ nhật, Phó Tổng Thống Dick Cheney tuyên bố cuộc tấn công "hầu như chắc chắn" sẽ xẩy ra. Đến thứ hai Giám đốc CIA Robert Mueller nói việc khủng bố có khả năng dùng bom tự sát ở Mỹ theo kiểu bom tự sát đánh Israel là chuyện "không thể tránh được", vì không có cách nào đề phòng kiểu tự sát như vậy giữa đám đông. Qua ngày thứ ba, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Donald Rumsfeld nói điều không thể tránh là bọn khủng bố sẽ có những bom tàn sát tập thể như bom nguyên tử, bom hóa học và bom vi trùng. Kế đó Giám đốc Nội An Tom Ridge tiên đoán bọn khủng bố có thể nhằm tấn công một số chung cư lớn. Đại tướng Richard Myers, Chủ tịch ban Tham mưu Hỗn hợp quân lực Mỹ nói cuộc chiến chống khủng bố đã gây thiệt hại nặng cho bọn al-Qaida nhưng mạng lưới của chúng vẫn còn là một hăm dọa nghiêm trọng, "cũng giống như một con thú, khi bị nó thương là lúc nó nguy hiểm nhất". Hôm thứ tư, Cảnh sát New York báo động khủng bố có thể tấn công những công trình kiến trúc lớn, kể cả tượng Nữ thần Tự do.
Những hồi chuông báo động đó ré lên từng chập nghe thật bàng hoàng. Việc gì đang hay sắp xẩy ra" Chỉ có điều lạ, mặc dù chuông báo động nổi lên nhưng mức báo động chính thức trên toàn quốc vẫn ở mức mầu vàng, là cấp trung bình chớ không được nâng cao hơn thành tía hay đỏ. Tại sao không tăng" Lý do giản dị là tuy có những tin tức tình báo dồn dập như vậy, nhưng không được xác nhận phù hợp với nhau, nhất là không có chất lượng cụ thể và đích xác ở chỗ nào và lúc nào. Đại để những tin đó cũng giống như tin tình báo mà chính phủ Bush nhận được hồi đầu năm 2001, trước ngày 11-9. Đây cũng là lời giải thích tại sao chính phủ không có hành động gì khẩn cấp vào lúc đó chăng".
Tôi không nghĩ những hồi chuông báo động tuần này chỉ biện hộ cho chính phủ Bush "đã không làm gì" trước ngày 11-9. Nhưng nếu quả thật người ta có dụng ý ngầm như vậy thì cũng hơi trễ. Bởi vì Quốc hội đang đòi được đọc một bản tường trình đã nguội từ tháng 8 năm ngoái - nay được coi là "nóng bỏng" - của một nhân viên FBI từ Arizona báo động nên điều tra nhiều người Ả rập bỗng nhiên kéo nhau đi học lái máy bay ở Mỹ. Không những quá trễ, mà còn tai hại nữa vì một câu hỏi như sau: Vào tháng 8 năm ngoái, nếu chính phủ Bush cũng kéo chuông rộn rã như hiện nay dù chỉ có tin tình báo mơ hồ, phải chăng người ta đã có thể ngăn chặn được hay ít ra cũng làm giảm được cường độ vụ khủng bố ngày 11-9"
Cố nhiên câu hỏi trên chỉ nêu lên một nghi vấn hay một sự giả định với chữ "nếu" ở đầu. Nhưng với câu hỏi đó, những hồi chuông báo động dồn dập tuần này làm tôi cảm thấy ngậm ngùi như nghe Hồi Chuông Thiên Mụ ở xứ Huế, Việt Nam. Và bất giác, tôi cũng nghĩ đến tựa đề cuốn tiểu thuyết trứ danh của đại văn hào Mỹ Ernest Hemingway "For Whom The Bell Tolls" (Hồi chuông cho ai đó"). Tại sao trước những tin tinh báo trước ngày 11-9 năm ngoái, nước Mỹ vẫn như nằm ngủ" Điều dễ hiểu là vào những tháng đầu của chính phủ Bush (năm 2001), việc chiến đấu chống khủng bố không phải là mối quan tâm hàng đầu, vì người ta còn mải lo đến những ưu tiên như cắt giảm thuế, lập lá chắn chống phi đạn, lảng tránh hiệp ước quốc tế chống "hiệu ứng nhà kính" có hại cho mấy ông "đại doanh", tăng chi phí quốc phòng hàng chục tỷ đô la để chế tạo vũ khí mới...
Bây giờ trước những lời chỉ trích chính phủ Bush đã biết trước mà không làm gì, người có phản ứng gay gắt nhất là Phó Tổng Thống Cheney. Trong cuộc phỏng vấn của CNN, Cheney nói đó là những lời rất xúc phạm, rất đáng khinh, chỉ cốt đề cầu lợi về chính trị đảng phái. Tôi vẫn nghĩ "an toàn đệ nhất" chớ không chỉ chính trị. Tổng Thống Bush công du Berlin, có vẻ ngần ngại không muốn công bố bản tường trình tháng 8 năm ngoái, ông nói vì sợ làm phương hại đến việc thu thập tình báo, khi "chúng ta đang có chiến tranh".
Báo động nhiều cũng không chắc có thể ngăn chặn được khủng bố. Nhưng nó cũng có một khía cạnh tốt là nhắc nhở mọi người phải chấp nhận cuộc sống có hiểm nguy sát nách, nếu đã có can đảm chống khủng bố. Những công nhân Nhật làm việc dưới cái bảng "An toàn Đệ nhất" nếu không chịu chấp nhận nguy hiểm, chỉ có việc về nhà đuổi gà cho vợ, chớ còn nói đến xây dựng làm chi nữa cho mệt.